Մեդիագրագիտություն

Լինենք մեդիագրագետ

Մեդիայի զարգացումը

• 1․ Ժայռապատկերներն ու այրապատկերները համարվում են առաջին «պատի թերթերը», որոնցով նախամարդիկ տեղեկություններ են հաղորդել ու տարածել։ Ժայռապատկերներից շատերը անհիշելի ժամանակներից պահպանվել են մինչև մեր օրերը։ Դրանց հեղինակները էսկիմոսների, հայերի, իսպանացիների և հյուսիսի այլ ժողովուրդների նախնիներ են եղել։

2․Փոստատար աղավնի

• Հուլիոս Կեսարն օգտագործում էր փոստատար աղավնիներին՝ գալերի դեմ պատերազմը կազմակերպելիս։

• Հույներն այս թռչունների միջոցով երկրով մեկ տարածում էին օլիմպիադայում հաղթողների անունները։

• Ավելի վաղ՝ դեռ Ք․Ա․ 3-րդ հազարամյակում, Հին Եգիպտոսում նավահանգիստ եկող նավերը աղավնիներ էին բաց թողնում ՝ հայտարարելով ժամանող նշանավոր հյուրի մասին։

3․Առաջին գրավոր տեղեկատու

• Հռոմեական «Acta senatus»-ը պաշտոնական տեղեկատու էր՝ սենատի անցուդարձի մասին։Այն կազմվում էր Հուլիոս Կեսարի հրամանով և կախվում էր Ֆորումի շենքում։

• «Acta diurnia»-ն կախվում էր մարդաշատ այլ վայրերում ՝ յուրաքանչյուրին հնարավորինս հասանելի և մատչելի դառնալու համար։Այն հրապարակում էր եղանակի տեսություն, գներ,քաղաքական իրադարձություններ, գրական ստեղծագործություններ։

Երկու պարբերականներն էլ «լույս էին տեսնում» սպիտակեցված կավե տախտակների վրա,ձեռագիր, այնուհետև արտագրվում էին ստրուկների կողմից և տարածվում։

4․ Թուղթ

• Թուղթն 1-ին անգամ պատրաստել են Չինաստանում։ Մեր թվարկության 4-5 –րդ դարերում Հնդկաստանում ևս սկսեցին թուղթ ստանալ, այնուհետև այն տարածվեց իսլամական շատ երկրներում։
• Եվրոպա թուղթը հասել է ավելի
• ուշ՝ 1200-ականներին։

5․Մագաղաթ

5-րդ դարում արդեն մարդիկ օգտագործում էին կաշվե մագաղաթ՝ գրելու համար։ Հայաստանում էլ այբուբենի գյուտից հետո 1-ին ձեռագրերն արվել են հենց մագաղաթի վրա։ Իհարկե, դրանից առաջ մարդիկ այլ նյութեր էլ են փորձել, գրել են կավի, փայտի, մոմե տախտակների վրա։ Իսկ Եգիպտոսում , Քրիստոսի ծնունդից դեռ շատ առաջ, գրում էին պապիրուսի վրա։

6․Տպագրություն

• Տպագրահաստոց , մեխանիկական մեքենա, որի թանաքապատ մասը թղթի կամ այլ տպագրական մակերևույթի վրա ճնշում գործադրելով արտատպում է թանաքը այդ թղթի կամ տպագրական մակերևույթի վրա։
• Առաջին տպագրահաստոցը հայտնագործել է գերմանացի  Յոհան Գուտենբերգը  1440-ականներին։
• 1445-ին նա իրականցրեց իր 1-ին տպագիր հրատարակությունը, որը բանաստեղծություն էր Ահեղ դատաստանի մասին։

7․Տպագիր թերթ

• 17-րդ դարում Գերմանիայում, Հոլանդիյում, Անգլիայում,Ֆրանսիայում ձեռագիր թերթերը փոխարինվեցին տպագրերով։
• 16-րդ դարում Վենետիկում տարածվող ձեռագիր պարբերականները վաճառվում էին մի գազետով՝ մետաղադրամով, որտեղից էլ առաջացել է թերթի «գազետ»անվանումը։
• Հայկական 1-ին տպագիր թերթը՝ «Ազդարարը» լույս է տեսել 1794-1796 թվականներին՝ Հնդկաստանի Մադրաս քաղաքում՝ Հարություն Շմավոնյանի խմբագրությամբ։

8․Լուսանկար

• Ամենահին պահպանված լուսանկարն արվել է 1826 թ․ Ֆրանսիայում։ Բայց դեռ 4-5 –րդ դարերից գիտնականները փորձել են պատկերացնել և նկարագրել պատկերը հավերժացնող սարքը։

9․Հեռագիր

1838 թ․ հունվարի 6-ին Սամուել Մորզե ն փորձարկեց իր ստեղծած էլեկտրական հեռագրի համակարգը՝ հաղորդագրություն ուղարկելով մի քաղաքից մյուսը։

Նրանից առաջ եղել են հեռագրի մոդելներ, բայց Մորզեինն ամենակատարելագործված և հարմար տարբերակն էր։

10․Հեռախոս

19-րդ դարի երկրորդ կեսում մի քանի գյուտարարներ փորձում էին գտնել հեռավորության վրա ձայնը հաղորդելու միջոցներ: Ալեքսանդր Բելլը (1847-1922) առաջինն էր, ում հաջողվեց արտոնագրել հեռախոսի գյուտը՝ 1876 թ-ին։ Այս հայտնագործությունը հեղափոխեց կապի միջոցները և հենց մարդկային կյանքը` կտրուկ արագացնելով տեղեկատվության փոխանակումը:

11․Շարժանկար

• 1878թ․-ին բրիտանացի Էդվարդ Մայբրիջը 12 խցիկներով լուսանկարեց մի վազող ձի, և այդ պատկերների միջոցով ստացավ 1-ին շարժանկարը։

12․Ռադիո

• 1895թ․ իտալացի գիտնական Գիլիերմո Մարկոնին փոխանցեց 1-ին ռադիոազդակները,իսկ 1901-ին նա կարողացավ փոխանցել լատինական «S» տառը Անգլիայից Կանադա։ Մարկոնիին է պատկանում ռադիոյի գյուտի հեղինակային իրավունքը,թեև շատ այլ գիտնականներ էլ նույն ընթացքում ստեղծել են ռադիոսարքեր, ինչպես Ալեքսանդր Պոպովը, ով 1895-ին Ռուսաստանում ցուցադրել է իր գյուտը։
• Ռադիոհեռարձակումները սկսվել են 1920-ականներին։ «ԲիԲիՍի»-ի 1-ին հեռարձակումն եղել է 1922-ին։ Իսկ հայկական ռադիոյի եթերը սկսվել է 1926 թ-ին՝ Երևանի հյուրանոցի 3-րդ հարկից։

13․Կինո

• 1895թ․ դեկտեմբերի 28-ին ֆրանսիացի Լումիեր եղբայրները կազմակերպեցին 10 կարճ ֆիլմերի ցուցադրություն։ Դրանցից յուրքանչյուրը 17 մետրանոց ժապավենի վրա էր և տևում էր 50 վայրկիան։
• 1924թ․ Համո Բեկնազարյանը նկարահանեց հայկական 1-ին ֆիլմը՝ «Նամուսը»՝ ըստ Շիրվանզադեի համանուն գործի։

14․Հեռուստատեսություն

• 1926 թ․ հունվարի 26-ին անգլիացի գիտնական Ջոն Լոջի Բիրդը Լոնդոնի Թագավորական համալսարանում կատարեց 1-ին հեռուստացուցադրությունը։ Հետագայում նա կարողացավ հեռուստաազդակներ փոխանցել Անգլիայից ԱՄՆ։
• 1-ին հանրային հեռուստահեռարձակումը «ԲիԲիՍի»-ինն է 1932 թվականին։

15․Ինտերնետ

• 1988թ․ մայիսին Հայաստանում 1-ին անգամ կապ հաստատեցին մոսկովյան, ապա նաև ամերիյան համակարգիչների հետ,և ցանցն ակտիվորեն գործածվեց Սպիտակի երկրաշարժից հետո։
• Ինտերնետ կապը Հայաստանում սկսեց տարածվել 1993-ից, երբ հիմնվեց ինտերնետ մատակարարող՝ «Արմինկո» ընկերությունը։

• 1950-ականներին ամերիկյան համասարանները կարողանում էին միմյանց կարճ հաղորդագրություններ ուղարկել։1960-ականներին հաստատվեց ԱՐՓԱՆԵԹ ցանցը, որ ինտերնետի նախատիպն էր։
• ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարության պատվերով ստեղծված ցանցը միավորում էր մի քանի հետազոտական կենտրոններ։

16․Բջջային հեռախոսակապ

• 1973 թ․ ապրիլի 3-ին Մոտորոլա ընկերության ներկայացուցիչը շարժական բջջային հեռախոսից 1-ի զանգը կատարեց։
• Սակայն, դեռ 1946-ի հունիսի 17-ին ԱՄՆ-ում հնարավոր է եղել զանգահարել ավտոմեքենայի մեջ տեղադրված հեռախոսից։

17․Վեբ/ www

• Թիմ Բերներս-Լին Շվեյցարական «CERN» գիտահետազոտական կենտրոնում մշակեց համաշխարհային սարդոստայնի՝ Վեբի հայեցակարգն ու 1992-ի 1-ին լուսանկարը վերբեռնեց ցանց։ Վեբն ինտերնետում տեղեկություններ գտնելու համակարգ է, որը թույլ է տալիս հատուկ URL հղումով էջեր բացել․ սա www-ի ցանցն է․

18.SMS

• 1992թ․ դկտեմբերի 2-ին բրիտանացի գիտնական Նեյլ Փափուրդը համակարգչից իր ընկերոջ հեռախոսին ուղարկեց 1-ին փորձնական հաղորդագրությունը ՝

«Շնորհավոր Սուրբ Ծնունդ»։

• sms-ն իրականություն դարձավ 1993-ին՝ Նոկիա ընկերության հեռախոսներով;

19․Բլոգ

• Ջասթին Յոլը 1994թ․-ին սկսեց վարել իր անձնական օրագիրն ինտերնետում, որը համարվում է 1-ին բլոգը։
• Առաջիններից է նաև Դեյվ Ուիների Scripting News բլոգը, ուր նա տեղադրում էր իրեն հետաքրքրող նորություններն ու կայքերը։

21-րդ դարի մարտահրավերները պահանջում են լինել մեդիագրագետ