Б?л ?згерістерді ?алай енгізетін боламын?
Мектептегі т?жірибеден ?ту кезе?інде на?ты ?рекеттерге талдау жасай отырып, бірінші «Бетпе-бет» кезе?інде ??р?ан Мектепті дамыту жоспарын ?айта ?арап шы?тым. Бастап?ы жоспар?а енгізген Lesson study-ді ?ткізуге м?мкіншілік жо? бол?ан со?, МДЖ–ны ?айта жоспарлау кезінде Lesson study-ді жоспар?а енгізген жо?пын.
Кіріспе сауалнамадан аны?тал?ан ?ажеттіліктер мен таныстырылымнан кейінгі рефлексияны м??ият саралай келе мектепті дамыту жоспарына «Мектеп о?ушыларыны? білім сапасын арттыруда, к?сіби да?дыларды ?олдануды ?йрету» деген ма?сат ?ойдым. ?жым м?шелерін осы жоспармен таныстырып бол?ан со? мектепті? дамуына ?лес ?осатын шы?армашылы? топ аны?талды. Шы?армашылы? топ ??рамына І де?гейді ме?герген ?. мен Б. ж?не ?ріптестерімні? арасынан ?зіні? келісімі негізінде география п?ніні? м??алімі Ж. т?лімгер ретінде алдым. ?ал?ан шы?армашылы? топ м?шелерін ?алаулары бойынша топ ??рамына енгіздім. Н?тижесінде мені? тобыма С. ?. А. атты ?ріптестерім енді.
Осы шы?армашылы? топты? ?олдауымен о?у ?дерісіні? жа?дайын аны?тау ма?сатында м??алімдермен «Мектепті? о?у ?дерісіні? ?азіргі жа?дайы ?андай?» та?ырыбында д??гелек стол ?ткіздім. ?згеруді? не ?шін ?ажет екендігін к?рсететін ?зім курстан алып келген «Кен Робинсон-новый взгляд на образование» деген бейнежазбаны к?рсеттім. Слайдтан со? "Мектепке ?згеріс не ?шін ?ажет?" та?ырыбында постер ??руды тапсырдым. ?ріптестер арасында І де?гейді ме?герген 2 ?ріптесті? бар болуынан болар, олар мен ойла?аннан да ж?йелі постерлер дайындап, ?ор?ай алды. Со?ында ?жым м?шелерінен рефлексия, кері байланыс алдым.
Т?лімгер ретінде т?жірибесі мол, ?стамды ж?не мектепті? шы?армашылы? тобында б?рыннан жа?ашылды?ымен к?зге т?сіп ж?рген ?ріптесім Ж.-ны т?лімгерлік ?дерісті ж?зеге асыру?а дайындадым. Т?лімгерлікті? ?зіне т?н негізгі сипаттамасы екі адам арасында о?у ?арым-?атынасын ??ру?а негізделген ж?не т?йінді да?дыларды: белсенді ты?дай білу, т?жірибені дамыту ?шін бір?атар к?рделі с?ра?тар ?оя білу да?дыларын дамыту?а ба?ыттал?ан. Т?лімгер т?лім алушы?а к?рделі тапсырмалар беріп, ?олдау к?рсетуге; соны? ішінде ?ажетті т?йінді ?асиеттерді: сенімділік,
орта?тасты?, шынайылы?, адалды? таныту?а дайын болады (Garret-Harris & Garvey, 2005). Т?лімгерлік ая?тал?ан со? т?лімгер мен т?лім алушыны? арасында орна?ан ?арым-?атынас біліктілігі т?мендеу м??алімні? ?зіне-?зі к?мектесуіне м?мкіндік алып, проблемаларды? шешуін ?зінше табу?а к?мектеседі, себебі т?лімгерлік т?зету ?а?идатына емес, даму ?а?идатына
негізделгендігін (Oxley, 2003) айтып ?ттім. Осы ма?сатта оны коучинг туралы ресурстармен ?амтамасыз еттім, т?сініксіз бол?ан м?селе бойынша кез келген уа?ытта жолы?у?а болатынын, ?з тарапымнан ?олдау к?рсетілетінін ж?не бірлесе ж?мыс істесек ?ана ма?сатымыз орындалатынын т?сіндірдім. Жеке ??гімелесу, пікір алмасу барысында оны? ат?аратын функциялары мен міндеттерін біртіндеп ?йрете бастадым, бірінші «Бетпе-бет» кезе?інде жина?та?ан бейнежазбалар?а, апта материалдарына, к?рсетілген к?сіби ??гімелерге талдау жасау ар?ылы білімін толы?тырып отырдым. Т?сініксіздеу бол?ан т?старына к?рші мектепті? ІІ де?гей ба?дарламасын ме?герген 2 м??алімін пікірлесу, ой алмасу?а ша?ыру ар?ылы к?сіби ба?ыт бердім. Б?л ?рекетте мені? мектепаралы? байланыс ??руды? да ма?ызы зор екеніне к?зім жетті. Осылайша МДЖ-да жоспарлан?ан ?рекеттер біртіндеп ж?зеге аса бастады.
Шы?армашылы? тобымен бірге кіріспе м?ліметтерді назар?а алып талда?аннан кейін, ал?аш?ы коучингті п?н бірлестіктеріні? жетекшілеріне «Топты? ж?мысты? тиімділігі» та?ырыбында ?ткізді. Ма?саты – топты? о?ыту ?дісін пайдалана отырып, жа?а ба?дарлама ж?не жеті модульмен таныстыру, белсенділікке ынталандыру болса, ?ріптестерім коучинг со?ында ?зара ?рекеттестік орнатады, мектепке ?згеріс енгізуге ??лшыныстары артатынын к?тілетін н?тиже деп межеледі.
Жоспар бойынша мектеп о?ушыларыны? білім сапасын арттыруда, к?сіби да?дыларды ?олдануды ?йретуге ба?ыттал?ан, коучингті? осы даму ба?ыттарды шешу ?шін кездесулерді? ?ата? жоспарлан?ан форматында ж?мыс істеуі тиіс. Бірлескен ж?мысты? ?р уа?ытта н?тижесі зор болатынды?ын д?лелдеу ?шін ?зім курстан алып келген «??мырс?алар ?рекеті» деген бейнежазбаны к?рсеттім. Бес минутты? бейне?ойылымнан кейін, топты? ж?мыс - б?л о?ыту мен о?у т?сілі, атал?ан т?сіл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау барысында о?ушылар тобыны? бірлесіп ж?мыс істеуін білдіреді. Топты ?алай ?йымдастыру?а болады?- деген с?ра??а жауап берілді. Топты? саны, топта?ы ж?мыс н?тижесі, топты ?йымдастыру ережесі, топтарда ж?мыс істеу ережесі туралы ма?л?мат бердім. Содан со? т?сті тая?шаларды? т?сіне байланысты коучингке ?атысушыларды 3 топ?а б?лді. Коучингке негізгі 6 ?ріптесіме ?оса ?з ниеттерімен 19 ?ріптесім ?атысты. Осы?ан ?арап, де?гейлі курс идеяларын мені? ?ріптестерімні? ашы? ?абылдайтынын сезіндім. Топты? б?ліністен кейін жа?а ба?дарламаны? жеті модулі туралы т?сінік берді, содан со? теориялы? материалды о?ып, постер жасау?а тапсырма берілді.
М??алімдерге жеті модуль туралы «?аза?станда?ы білім беруді дамыту ?шін ма?ызды болып табылатын ?азіргі е? басты педагогикалы? т?сінік – сын т?р?ысынан ойлау. Б?л модуль о?ушыларды? да, м??алімдерді? де сын т?р?ысынан ойлауын дамытады, саналы ж?не оймен ?абылдауын к?здейді. Сын т?р?ысынан ойлау к?бінесе бір н?рсені елестетуге, баламалы шешімдерді ?абылдау?а, ойлау ж?не іс-?рекетті? жа?а немесе т?рлендірілген т?сілдерін енгізуге дайын болуды к?здейді»-деп т?сіндірдім. /М??алімге арнал?ан н?с?аулы?. 20 бет, 2014ж./
Дарынды ж?не талантты балаларды о?ытуда кез келген м??алім балалар?а білім беруде барынша жо?ары жетістіктерге ?ол жеткізу ?шін ?олайлы орта ту?ызу?а тырысады - делінген. Осы модульдерге экранда?ы слайдтар ар?ылы то?талып ?ттім. О?ушыларды? жас ерекшеліктеріне с?йкес о?ыту, о?ыту ?шін ба?алау, о?ыту мен о?уда а?паратты?-коммуникациялы? технологияларды пайдалану сия?ты модульдерге жеке-жеке т?сінік бердім. Ба?дарламаны? жеті модулі туралы теориялы? білім ал?ан ?ріптестерім ?з ойларын постерге т?сіріп ?ор?ап шы?ты.
Келесі коуч сессия «Сын т?р?ысынан ойлауды? ерекшеліктері» та?ырыбында, топты? ж?мысты ?йымдастыра отырып СТО о?ытуда н?тижеге жетуді? негізгі ??ралы екендігін ??ындыру ма?саты болды. Коучингте І де?гей ба?дарламасыны? т?йінді идеяларына ?айта то?тала отырып, ?ріптестеріме І де?гей ерекшеліктерін, белсенді стратегиялар (А?ылды? алты ?алпа?ы) туралы айттым. Осыдан со? т?лім алушы топты? ж?мыста ?ріптестерге Эдвард Дэ Бононы? «Ойлауды? алты ?алпа?ы» стратегиясын ?олдана ж?ріп жарнамаладым. ?р ?алпа?ты? орындайтын ?ызметін, бір-бірінен ерекшелігін м?мкіндігінше на?ты ?рекет ар?ылы ?здеріне жасата отырып т?сіндірді. Коучинг белгіленген 60 минутта ?тті, со?ында ?ріптестерден коучинг туралы рефлексия алынды. Коучингті? ж?ргізілу барысында ?ріптестерімні? тосыннан туында?ан с?ра?тарына д?л жауап беру ?шін , я?ни кез келген ты?ыры?тан шы?ып кете алу ?шін ?зімні? теориялы? білімімді ?лі де ж?не ?збей толы?тырып т?руым ?ажет екенін т?сіндім.
Шы?армашылы? топ?а тартыл?ан м??алімдер мектепті дамыту ж?мысына белсене атсалысушылар. Б?л м??алімдер мектепті ?алай ?згертеді? Алдымен, ?рине, саба? беру ?рдістеріне ?згеріс енгізулері керек. Мектепте ?ткізілген таныстырылым, коучинг семинарлар, ?йренген ?діс-т?сілдерін саба??а енгізетінні? алдында м??алімдерді орта мерзімді, ?ыс?а мерзімді саба? жоспарлары туралы хабардар еткенді ж?н деп тапты?.
Т?лім алушымен а?ылдаса келе, ?ріптестерімізді? пікірлерін ескере келе келесі коучинг семинарды белгіледік. Т?лім алушы м??алім ?стаздарды семинар барысында м?хиттарды? атаулары ар?ылы т?рт топ?а б?лді. Осы ?дісті болаша?та?ы саба?тарында ?олдануларына болатынды?ы туралы ескертті. Та?ырып т?сінікті болу ?шін топ?а б?лінген м??алімдерге тапсырма бердік. Олар?а маркер, постер таратты?. «Саба?ты жоспарлау» та?ырыбы туралы ?з ойларын топ ішінде тал?ылап, постерге т?сіріп, таныстырылым жасау ?сынылды. ?р топ ?з ж?мыстарына кірісіп кетті. Т?лім алушы ?р топ?а барып ба?ылап отырды. Топ м?шелері топ ережесін са?тай отырып ж?мыс істеді.
Т?лім алушы Ж. бірлесе отырып тізбектелген саба?тар топтамасына семинарда толы? ма?л?мат беріп, ?алай жазылатынды?ы, не ?амтылатынды?ына ке?інен т?сінік бердік. Тізбектелген саба?тар топтамасы жеті модульді ы?палдастыру т?сілдері мен ?згеріс ?дерісі туралы т?жірибеге негізделген деректер алу?а ж?не ?згеріс енгізу барысында белгілі бір н?тижелерге ?ол жеткізуге, я?ни білім сапасын арттыру?а м?мкіндік беретін ??рылымды к?здейтіні туралы айтты?.
Орта мерзімді жоспарлау немесе тізбектелген саба?тар топтамасын жоспарлауды? ма?саты: ?рбір саба? ?шін о?ыту ж?не о?у ма?саттарын белгілеу, ж?мыс кезе?деріні? тізбектеліп ?йымдастырылуы, жеті модульді ы?палдастыру, о?у міндеттерін к?рсету, барлы? о?ушыларды ?амту ?шін ас?ан ептілікпен ж?не ??ыптылы?пен жоспарлау екендігін т?сіндірдік. ?ыс?а мерзімді жоспар - жеке, дербес саба? екендігін айтты?.
Семинардан м??алімдер орта ж?не ?ыс?а мерзімді саба? жоспарларын ?алай жоспарлау керектігі туралы ма?л?мат алды ж?не семинар со?ында Тізбектелген саба? жоспарын я?ни орта мерзімді жоспарды м??алімдер ?здері жазу міндетті ме? Ба?дарлама авторлары ?р п?нні? ба?дарламасы аясында орта мерзімді жоспар жасап шы?арса, ал м??алімдер сол жоспарды ?з сыныбыны? де?гейіне ?арай 20-30% ?згерістермен ??рып алса болмай ма? ?азіргі кезде п?ндер бойынша к?нделікті саба? жоспарларыны? электронды? н?с?алары бар, соларды негізге ала отырып, п?н м??алімдері ?з саба? жоспарларын жасап ж?р. Ал ?ыс?а мерзімді жоспарларды? электронды н?с?алары бар ма, интернеттен ал?ан жоспарларды пайдаланса?, ол плагиат?а жатпай ма? Деген с?ра?тар ?ойды. ?атыс?ан м??алімдер семинар со?ында рефлексия жазып ?йренді.
Т?лім алушыны? к?мекті ?ажет ететін т?старын аны?тау ма?сатында оны? бірнеше саба?тарына ?атыстым. Аны?тал?ан ?ажеттіліктерді ж?зеге асыру ?шін 7 модуль идеялары мен т?йінді функциялары негізінде т?лім алушыны? т?жірибесіне к?сіби ?олдау к?рсету, о?ыту мен о?у ?дерісінде белсенді ?діс-т?сілдерді тиімді ?олдана білуге машы?тандыру ма?сатында т?лімгерлік ?дерісіне ??рыл?ан жоспар?а т?лім алушымен бірлесе отырып, мынадай табыс критерийлерін ??рды?: О?ытуды? 7 модуль идеяларымен танысамын ,сыни ойлау модуліні? белсенді ?дістерін ?йренемін, бірлескен топты? ж?мысты ?олданамын, тиімді кері байланыс т?сілдерін ?йренемін, шынайы ма?сат ?оюды, о?ан жетуді жоспарлауды ?йренемін .
Т?лім алушы Ж.?а ?зімні? бірінші бетпе-бетте ал?ан т?жірибеме с?йеніп, «7 модуль-7 ?лем» атты арнайы таныстырылым жасадым. Онда 7 модуль туралы толы? т?сінік беріп, сыни ойлау?а ерекше то?талдым. Сыни ойлау модуліні? белсенді ?діс-т?сілдеріні? саба? барысында ?олдану?а тиімді т?рлерін ерінбей ?йреттім. ?йрету ??р?а? с?з т?рінде емес, т?жірибемен б?лісу т?рінде ж?рді.
К?шбасшы м??алім ретінде мен ?зім ?ткізген шеберлік сыныбында т?лім алушы?а ?дістемелік к?мек беру ма?сатында «ББ? кестесі» мен «Болжам кестесін» ?алай тиімді ?олдану?а болатынын к?рсетіп, т?лім алушы Ж.?а ?олдау таныттым. 6 аптаны? ал?аш?ы 4 аптасы т?лім алушы ?шін а?парат алу, ?олдану т?сілін к?ру, талдау, т?жірибеге енгізу ?рекеттері болса, т?лімгер табыс критерийлерінде к?рсетілгендей, т?лім алушыны? м?мкіндіктерін арттыру, о?ушыны ?з бетімен о?у?а ба?ыттау т?сілдерін к?рсету амалдарын ж?зеге асырды. Дегенмен, т?лім алушыны? кері байланысты ?алай ж?зеге асырып жат?анын к?ру ма?сатында саба?ыны? бекіту кезе?іне кіргенде, ба?ылай отырып, т?лім алушыны? тек т?лімгер к?рсеткен ?дісті ?аз-?алпында орындап, саба? барысында туындайтын ?рт?рлі м?селелер аясында ?тымды ж?зеге асыра алмайтынын к?рдім. Осыдан кейін т?лім алушы?а бір шеберлік сыныбын к?рсетуді ?сындым. Т?лім алушы келісімін берді, саба? барысында ?олданатын сыни ойлауды? белсенді ?дістері мен топты? ж?мысты ба?алау т?сілдері туралы менімен ой б?лісті. Саба? жоспарын т?лім алушы, І де?гейді ая?та?ан, сертификаттал?ан ?ріптесім ?. ж?не мен ?шеуміз бірлесе жоспарлады?. Саба? жоспарын д?ст?рлі жоспардан ?згеше, о?ытуды? 7 модулін ?амтитын ?ыс?а мерзімді жоспар т?рінде ??рды?. Осы ?рекетті? ?зінен т?лім алушы саба??а на?ты ма?сат ?оюды ?йренгенін бірден айтты.
Т?лім алушы жоспарла?ан саба?ын ?ткенде мен де ?атыстым. Мені? ма?сатым - алды??ы кемшіліктерді? орны тол?анын к?ру. Саба? 8-сыныпта ж?ргізілді. Осы саба??а шы?армашылы? топта?ы барлы? м??алімдер тартылды. Б?л саба?ты? ма?саты-т?жірибе алмасу ж?не т?лім алушыны? саба?ына ?атыса отырып жа?а форматта?ы саба? ?лгісін, саба?та?ы жа?а ?діс-т?сілдерді, топты? ж?мысты? ?алай іске асатынды?ын ?йрену. Т?лім алушы ?з саба?ында топты? ж?мысты шебер ?йымдастыра білді. Саба?ты? та?ырыбы: «ХХ ?асырды? басында ж?не ортасында ?аза?стан аума?ыны? зерттелуі». Осы та?ырып бойынша о?ушылар топтар?а б?лініп, бірлесіп ж?мыс істеді. Сыныпты? топты? ж?мысты жа?сы ме?гергендігі, машы?тан?анды?тары к?рінді. Т?лім алушы ?зіні? саба?тарында ?немі топты? ж?мысты пайдаланатын. ?р топтан к?шбасшы сайланып ж?мыс істеді.
Сырттай ?ара?анда б?рі жоспар?а с?йкес, біра?, т?лім алушы топ м?шелері постер ?ор?а?анда мардымсыз жауап айтса да ма??лдай берді. Жауапты толы?тыратын ?зге топ м?шелері де бар екеніне назар аудармады. Т?лім алушыны? саба?ын бейнежазба?а т?сіруді? м?ні зор екеніне осы т?ста к?зіміз жетті. Т?лім алушыны? саба?ын к?ре отырып, постер ?ор?ау?а келгенде то?таттым да, не себепті ?згелерді ?атыстырма?анын с?радым. Осы т?сілмен ж?рген т?лімгер мен т?лім алушы арасында?ы к?сіби ??гімені? т?лім алушы ?шін н?тижесі мол болды. Ол ?зіні? «Мен не ?йрендім, не білдім?» атты ойтол?ауында т?лім алушы ретінде т?жірибесіне о? ?згерістер енгенін жазды.
Осы саба?тан м??алімдер ?здеріне жа?а ?діс-т?сілдер алды. Шы?армашылы? топта?ы география, ?аза? тілі ж?не математика п?ніні? м??алімдері С,?,А. о?ытуды? д?ст?рлі ?дістерінен бас тарту керектігін т?сінді, ?йткені олар ата-аналар мен балаларды? заманауи кезе?інде білім беруге ?андай талаптар ?сынып жат?анын к?ріп отыр. Оларды д?ст?рлі саба?тарда балаларды? білім мен да?дыларында?ы дамуында?ы кедергілерді сезінуі мазалайды. Білім беруі мен ?зіні? т?жірибесіне деген м?ндай к?з?арасты б?л м??алімдермен ??гіме барысында бай?адым.
Коучинг барысында?ы ?олданыл?ан іс-?рекеттер т?рлері: ты?далым – б?л а?ыл-ой ?дерісі, я?ни естігенін т?сіне білуі, ендеше м??алімдер ?здері т?сініп, т?лімгермен б?дан да тере? байланыс орнату?а ?мтылып, туында?ан с?ра?тары бойынша ?арым-?атынас орнат?ан жа?дайда м?селені шешу ма?сатында?ы ?рекеттерді коучингке енгізу керек екенін т?сінді. Бізді? зерттеуіміздегі келесі іс-?рекет т?рі – о?ушылар?а топты? о?ытуды ?олдану ар?ылы тізбектелген саба?тарды? топтамасын ?арастыра отырып, жоспарлап, ?ткізу. Осы ж?мысты? тиімділігін аралы? ба?ылауда ?арастырамыз, ж?не де осы ж?мыс со??ы н?тижеге келуге к?мектеседі – балаларды топты? о?ыту ар?ылы білім мен да?дысын табысты жетілдіру.
?стаздарды? топты? о?ыту ?дісімен саба? беру т?жірибесі бол?анымен, оны жетілдіруге тура келді. Б?ндай фактор жоспарлауда?ы та?ы бір ?згеріс болды. Тізбектелген саба?тар ?ткізуге т?ртінші аптаны? барлы?ын ?амтыды, ?йткені т?лім алушы ж?не шы?армашылы? тобы барлы? саба?тарды? толы? жобасын ?зірледі. Шы?армашылы? топ м??алімдері саба?ты? тактикалы? ма?саты – балаларды топты? о?ыту ар?ылы бірлесіп ж?мыс істеу ,о?у?а ?йрету, топты? ж?мыста таныстырылымда ойларын жеткізе білуі мен ?ор?ау?а ?йрету, ?р т?рлі к?з?арастармен б?лісу, командалы? ж?мыста белсенділік таныту,диалог?а т?су ар?ылы танымдарын ке?ейту.
Жалпы ал?анда, МДЖ-да жоспарлан?ан ?рекеттер 6 апта мерзім ішінде ж?зеге асты. Мені? мектептегі т?жірибе кезе?ім жа?а о?у жылыны? бастап?ы айымен ?атар келгендіктен, ?ріптестерді мектепке ?згеріс енгізу ?адамдарына тарту шектеулі болды. Сонды?тан енді ?андай да бір ?рекетті жоспарламас б?рын ішкі ж?не сырт?ы м?мкіндіктерге ?оса, кездесетін кедергілерді де ескеру ма?ызды екенін т?сіндім. Т?лімгерлік ?дерісіне к?шбасшы м??алім ретінде ?атыса отырып, д?ст?рлі о?ыту?а ?ара?анда де?гейлік ба?дарламаны? ?діс-т?сілдері ана??рлым н?тижелі ?рі о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ымен ж?зеге асатынына к?зім жетті.
Пaйдаланыл?ан ?дебиeттеp:
1. ?Р педагог ?ызметкерлеріні? біліктілігін арттыру ба?дарламасы. М??алімдерге арнал?ан н?с?аулы?. І (ілгері) де?гей Екінші басылым, «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББ?, 2014 ж.
2. ?Р педагог ?ызметкерлеріні? біліктілігін арттыру ба?дарламасы. ?лестірме материалдар. Екінші басылым, 2014ж.
696
79 104 
