Մշո ճառընտիր

հայերեն ամենամեծ մագաղաթյա ձեռագիրն է ։Այն

գրվել ու ծաղկվել է 1200-1202թվականներին ,Երզնկայի Ավագ վանքում

,Բաբերդի տանուտեր Աստվածատուրի պատվերով։Գրիչը Վարդան

Կարնեցին է , ծաղկողը՝ Ստեփանոսը։Այժմ Երևանի Մաշտոցի անվան

Մատենադարանում պահվող ճառընտիրն ունի 601թերթ։Դրանցից

յուրաքանչյուրը պատրաստված է մի երինջի կամ արջառի

կաշվից։Բաժանված է երկու մասի ,կազմ չունի ,քաշը 28 կիլոգրամ է

։Ձեռագիրն ըստ տարվա տոների դասավորված ճառերի ,վարքերի ,

վկայաբանությունների, պատմական քաղվածքների ու ներբողների

ժողովածու է ,որի համար կոչվում է նաև ։

սկզբում ունեցել է 660 թերթ , որից 601-ը Երևանում է

,17 թերթ պահվում է Վենետիկում։Ձեռագիրը 1202-ին հափշտակել է Բաբերդի

այլազգի դատավորը և երկու տարի Խլաթում թաքցնելուց

հետո,1204 թվականին 4000 արծաթե դրամով վաճառել Մշո Առաքելոց

վանքին։Փրկագինը հավաքել են շրջակայքի բնակիչներն ու վանքի

միաբանները։Մինչև 1915 թվականը ձեռագիրը գտնվել է Մշո Առաքելոց

վանքում։Մեծ եղեռնի օրերին երկու հայ կին ձեռագիրը երկու մասի են բաժանել

/ծանր լինելու պատճառով / և շալակած հասցրել Արևելյան Հայաստան

։Ապա երկու մասերը տարբեր ուղիներով հասել են Թիֆլիսի Հայոց

ազգագրական ընկերություն ,որտեղից էլ բերվել Երևան։