Ода?ай. Ашы? саба?. 4-сынып

Сыныбы: 4

П?ні: ?аза? тілі

М??алім: Базарова Л.С

Та?ырыбы: Ода?ай

Ма?саты:білімділік – ода?ай с?здер та?ыр?ау, ?уану, шаттану, ?нату, ренжу, т??ілу, ?кіну, шошыну, жекіру, к?рсіну сия?ты к??іл-к?йлерін білдіретінін немесе жан-жануарларды, малды ша?ыру, ?уу ?шін ?олданылатынын т?сіндіру.

дамытушылы? – ода?ай с?здер, оларды? м?ні мен емлесі туралы берік білім, білік да?дыларын ?алыптастыру.

т?рбиелік – саба? барысында ту?ан жерге деген с?йіспеншіліктерін арттыру, ?лтжанды, ?з ?лтын с?йетін жеке т?л?аны т?рбиелеу

Саба?ты? т?рі:аралас

Саба?ты?  ?дісі: с?ра? – жауап, к?рнекілік, топтау, шы?армашылы?.

К?рнекіліктер: интерактивті та?та, ба?алау карточкалары

П?наралы? байланыс: ?дебиет, сурет, музыка

І. ?йымдастыру кезе?і: С?лемдесу, т?гендеу, назарларын саба??а аудару. Саба? ма?сатымен таныстыру. О?ушыларды 4 топ?а б?лу.

ІІ. ?й тапсырмасы:Шылауларды ?айталау.

Шылау дегеніміз не?

Толы? лексикалы? ма?ынасы жо?, с?з бен с?зді, с?йлем мен с?йлемді байланыстырып немесе с?зге ?осымша м?н ?стеу ?шін ?олданылатын с?здер шылау деп аталады.

Шылауларды? ?андай ерекшелігі бар?

а) Шылауларды? толы? лексикалы? ма?ынасы жо?.

?) С?йлемде толы? ма?ыналы с?збен тіркесіп, о?ан ?осымша ма?ына ?стейді.

б) Шылаулар с?з бен с?зді, с?йлем мен с?йлемді байланыстырады.

в) С?йлем ішінде жеке т?рып с?йлем м?шесі бола алмайды.

?й тапсырмасын ?орытындылау: топтау

ІІІ. Жа?а саба?: Ода?ай

Кіріспе б?лім

Кесте

         С?йлеушіні? айтыл?ан ой?а ?атысты  ?р алуан  к??іл к?йін, сезімін білдіретін с?зді ода?ай деп атайды. Мысалы: Шіркін-ай, сол жер

ді к?ріп ?айтсам?ой! Апыр - ай, бас?адан к?тсем де, сенен к?тпеген ем!

         Лексика – грамматикалы? сипаты

     Ода?айлар кейде с?йлем орнына да ж?реді. Мысалы, «?ане» деген ода?ай «Келі?іздер, іске кірісейік» дегенді білдіреді.

Ода?айларды? емлесі

а) С?йлем басында келсе, ода?айдан кейін ?тір ?ойылады:

     ?ап, ертерек айту керек еді!

?) С?йлем ортасында келсе, екі жа?ынан ?тір ?ойылады.

     ?арасам, пай- пай -, кілемді т?сеген – а? екен!

б) С?йлемні? со?ында келсе, алдынан ?тір ?ойылады.

     ?ні ?н – а? екен, б?рекелді!

в) Ерекше к??іл, леппен айтылады да, со?ынан леп белгісі ?ойылады.

     Ала?ай, апам келді!

г) ?айталан?ан ода?айлар арасына дефис (-) ?ойылады.

     ?й - ?й, М?? – м??, т.б.

1 жатты?у: С?йлемдерді тиісті дауыс ыр?а?ымен о?ы. ?арамен жазыл?ан с?здерді? о?ылу ерешелігіне назар аудар. Олар сойлемде айтыл?ан ой?а ?атысты ?р алуан к??іл-к?йін білдіріп т?р? (ауызша, кітаппен ж?мыс)

Ей, адамзат! ?олы?а кетпен ал, е?бек ет. «?, сенбісі?, Керейді? балуаны?» - деп Т?йе балуан г?р ете ?алды. Пай-пай, мына т?лпарларды? шабысын-ай! Сол уа?ытта жас бала: «Ш?у, жануар, ш?у!» - деді. Апырау, б?л ?алай болды ?зі? Б?рекелді, балам, е?бек еткені? ?зі?е жа?сы.

2-жатты?у: С?йлемдерді м?нерлеп о?ы. С?йлемдерді к?шіріп жазып, ода?айларды? астын сыз. Олар с?йлеушіні? ?андай к??іл-к?йін білдіріп т?р? Ода?айлардан кейін ?андай тыныс белгі ?ойыл?ан?

Ала?ай! Жаз келді жадырап. Айналайын-ай, е?бегі? жансын! О?о, мынау керемет ?ой! Айхай! К?ктем! ?й, балам-ай, м?ны? д?рыс болмады! П?лі, мынауы? ?лкен балы? ?ой!

3-жатты?у:Берілген ода?айларды ?атыстырып,с?йлем ??ра?дар.(та?тамен,д?птермен ж?мыс) Ода?айларды? ?андай к??іл-к?й білдіріп т?р?анды?ын айт.

1-?атар: М?сса?ан, ?тте?.

2-?атар:Т?у, ойпырай.

4-жатты?у. с?йлемдерді тиісті дауыс ыр?а?ымен о?ып, ода?айларды тап. Жекіруді білдіріп т?р?ан ода?айлары бар с?йлемдерді бір б?лек, ша?ыруды білдіріп т?р?ан ода?айлары бар с?йлемдерді бір б?лек к?шіріп жаз.

Ш?ре-ш?ре, секе?деген ла?ым. Ж?, до?ар м?ндай жал?аулы?ы?ды! Тек, б?л с?зі?ді менен бас?а ешкім естімесін! Шеп-шеп, мамы? ж?нді ш?желерім, н?зік ?нді ш?желерім. К?шігім, к?шігім, к?-к?! Т?йт, жайбара?ат жайыл?ан ??старды ?ркіткені несі! ??рау-??рау, ??лынша?ым, ??ндызым!

Сергіту с?ті Ал, балалар, т?райы? Ала?анды ?райы? О??а ?арай иіліп Сол?а ?арай иіліп Бір отырып, бір т?рып Бір тыны?ып алайы?

Де?гейлік тапсырмалар

І-де?гей:

Берілген с?йлемдерден ода?айларды тауып жазы?дар:    

    Жеті атасына дейін жазбай білетін хал?ымызды? айры?ша ?асиеті де осында.

• Шу,А?т?лпар, шу!-Саят ??шырлана ай?айлап ?алды.

Оу,жайбасар жал?ау батыр,оянып ?ал?анбысы??

Міне,сонды?тан да,?аза? шы??ан тегін зерделеп,?сер ?рпа?ыны? ерте?іне ерекше м?н берген. 

ІІ-де?гей:

Суретке ?арап ода?айларды ?атыстырып,??гіме ??рау.(ауызша)

           ?ш ?атар?а ?ш т?рлі сурет беріледі.

ІІІ-де?гей:

Ода?ай с?здерді ?атыстыра отырып,?ле? шы?ару.

Бекіту б?лімі:

Ж?мсауы? ?йел

        Бір ?йел ?те ж?мсауы? екен.Ж?мсай-ж?мсай елді? зы?ысын шы?арыпты.Ж?мсауынан ?ашып б?л ?йге жан жоламайтын болыпты.М?ны бір т?ре естіп,мені де ж?мсар ма екен деп ?йелді? ?йіне келіпті.?йел ?йде ?азан т?сіріп жат?ан кезі екен.Даладан келе жат?ан кісіні? дыбысын біліп,?йел: - «?й,кім де болса? итая?ты ?йге ала кір», - депті. Т?ре итая?ты ала-мала кіріп келсе,?йел т?рені к?ре сала ?ялып,?йел:- «Ойбай,та?сыр,т?ре екенсіз ?ой.Итая?ты орнына апарып ?оя ?ойы?ыз»,-депті.Сонымен ж?мсауы? ?йел т?рені табан аудармай ілгерінді-кейінді екі ж?мсапты.

Ода?ай:?й,Ойбай.

Саба?ты ?орытындылау.

«??стар?а ?я жасау» тапсырмасы 1. Ода?ай деген не? (шаршы) 2. ?андай ода?ай с?здерд ібілесі?? (?шб?рыш) 3. Ода?айларды? ерекшелігі (тікт?ртб?рыш) 4. С?йлем ??ра (ше?бер) (Фигураларда?ы с?ра?тар?а жауап беріп, ??сты? ?ясын ??растыру)

?орытынды:

                                                                     Топтастыру:

  ?йге тапсырма: 5-жатты?у. Ереже жаттау.

   Ода?айларды ?атыстырып ?тірік ?ле? немесе ?тірік ??гіме жазып келу.

Ба?алау.