Олимпиадные задания по крымскотатарскому языку

5 сыныф (5 класс) Диктант.

Сарыбаш ве тилькичик.

Куньлернинъ биринде Шевкетнен Рустем дагъгъа кеттилер. Дагъда къызылчыкъ пишип башлагъан эди. Оларнен берабер Рустемнинъ копечиги Сарыбаш да кетти. Къызылчыкъ чокъ эди. Балалар сепетлерини толдурдылар. Бирден тереклер арасындан тилькичик атылып чыкъты. Сарыбаш тилькичикни корьди ве онынъ артындан чапып кетти. Балалар Сарыбашны чокъ къыдырдылар, амма оны тапып оламадылар. Сепетлерини алып, эвге къайтып кельдилер. Сарыбаш эвде де ёкъ эди.

Арадан бир къач кунь кечти. Шевкетнен Рустем кене дагъгъа бардылар. Тереклер арасындан аланчыкъкъа чыкътылар. Бакъсалар не корьсинлер, Сарыбаш ве тилькичик ойнашалар.Олар дост олдылар.Рустем копечикни чагъырды. Копечик чапып кельди.

Вазифелер:

1. Къызылчыкъ сёзюни фонетик талиль япынъыз.

2. Берильген сёзлернинъ синонимлерини тапып язынъыз.

Къол –

Беяз –

Къарынджа –

Буюк –

Къоранта –

3. Сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз.:куньлернинъ,кеттилер,оларнен,арасындан,ойнашалар

6 сыныф (6 класс) Диктант.

Кузь.

Августнынъ сонъларында ава сувып башлай. Сабалары серин ола. Кунеш энди аз къыздыра. Базы бир йыллары сентябрьде аяз тюше. Кырымда кузь айлары, авасы сыджакъ ве кунешли олур. Азбарда гуллер яздаки киби ача, айдын кокте къушлар чивильдешип учмакъталар. Тезден сыджакъ кунь битип,сыджакънынъ ерини сувукъ ава денъиштиреджегини,къыш келеджегини къушлар тюшюнмейлер. Оларнынъ бу акъта ич бир тюрлю къасеветлери ёкъ. Лякин авалар бирден денъише. Кокни къара булутлар сарып ала, кунеш булутлар артына сакълана. Серт ель эсе. Тереклерден сараргъан япракълар тёкюльмеге башлай.Тарлаларда ве багъчаларда себзе ве мейваларны джыялар.Къушлар сыджакъ мемлекетлерге учып кетелер. Токътамадан ягъмур ягъмагъа башлай. Т.Дагъджы

Вазифелер:

1.Гуллер сёзюни фонетик талиль этинъиз.

2. Берильген сёзлернинъ антонимлерини тапып язынъыз.

Кенъ – Балабан – Юксек – Къарт – Сыджакъ –

3. Къушлар сыджакъ мемлекетлерге учып кетелер.(Синтаксис талиль)

7 сыныф (7 класс)

1.Берильген сезлернен файдаланып сыныф оданъыз акъкъында тариф метинни язынъыз.

Сыныф ярыкъ,балабан,тар

Пенджере юксек,кенъ

Ралелер янъы,темиз

Диварлар беяз,мавы,пемпе тюсте

(5балл)

2. 1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз.

Азбарымызда къырмызы, беяз, сары чечеклер ачты.

(5 балл)

3.Берильген сезлернинъ антонимлерини язынъыз.

Эрте - Янъы -Темиз- Кельди –Кирди –

Ачты – Сувукъ (3 балл)

4.Ашагъыдаки сезлерге якъын маналы сезлер тапып язынъыз.Эки сезнен джумле тизинъиз.

Акъ – Сес – Ягъ – Тюс –

Чамур – Сорады –

(5 балл)

5.Берильген сезлерини шахыс замирлернен тюрлендиринъиз.

Талебе,бала,огълан,елджу (5 балл)

6. «китап» сёзюни фонетик талиль этинъиз. (5 балл)

7. 8. Къайд этильген сёзлернинъ келишлерини бельгиленъиз.

Асан саба эрте турды. Одасында олгъан бахшышларны алды ве анасына косьтермеге ашыкъты. Ашхане одасындан гузель, леззетли къокъулар келе эди.О ашханеге кирип анасыны къыдырды. Асан анасыны телевизор олгъан одада тапты. (5 балл)

8-сыныф (8 класс)

1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз.

Дагъда кийик армут, къызылчыкъ, фындыкъ тереклерини тапмакъ мумкюн

Анифе пенджерелерни сюрте. (1 балл)

2. Къайсы джумледе « тутты» сезю догъру манада къулланылгъан.

а) Айше анасы айткъан сезлерни акъылында тутты.

б) Бекир агъа, иштен къайтаяткъан къомшусыны лафкъа тутты.

в) Айдер озенден балыкъ тутты. (1 балл)

3. Берильген сезлерге синонимлер тапып язынъыз.

а) беяз- б) юзь- в) инсан- г) ренк - (1 балл)

4. Берильген сезлерге антонимлер язынъыз.

а) ой - б) яваш - в) къатты -

г) яхшы - д) сагълам - е) тенбель - (1 балл)

5. Берильген сезлерге тамырдаш сезлер тапып язянъыз. Тамырыны ве ялгъамаларыны бельгиленъиз.

багъ- шекер- аякъ- (1 балл)

6.« Ватан» сезюне келишкен ялгъамаларны къошып язынъыз.

Ялгъамалар: -ым; -им; -даш; -деш; -гъа; -ге; -дан; -ден; -ны; -ни; (1 балл)

7 . Фииллерни язынъыз, заманыны бельгиленъиз.

Бакъаджам, джыйдым, келеджек, чапам, отура, корьди, тюшюне, темизлейджек

(5 балл).

9 класс

1. Ашагъыда берильген замирлернен джумлелер уйдурып язынъыз ве насыл джумле азасы олгъаныны бельгиленъиз

Мен, бу, кимдир (3 балл)

1. Кениш олмагъан джумлелерден кениш джумлелер япынъыз

Тенефюс битти. Куньлер кечкен. Командир эмир этти. О, кокюс кечирди.

(3 балл)

1. Кениш джумлелерден кениш олмагъан джумлелер япынъыз

Бу йырны къуруджылар пек бегене. Шеэрнинъ устюне бем-беяз туман саркъты. Бу йылнынъ баари бираз кечикип кельди. Топ энди чокътан атеш ачмагъа азыр. Таралаларда ашлыкъ сачыла башлады. (2 балла)

1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз

Бир къач куньлик иляджлар ве тайин этильген ашлар манъа баягъы дерман олды. (2 балл)

1. Берильген сёз бирикмелерини къырымтатар тилине терджиме этинъиз

Читать книгу,писать сочинение,тихо говорить,учить уроки,жить счастливо,закончить школу (2 балл)

1. Беян .Августнынъ сонъларында ава сувып башлай. Сабалары серин ола. Кунеш энди аз къыздыра. Базы бир йыллары сентябрьде аяз тюше. Кырымда кузь айлары, авасы сыджакъ ве кунешли олур. Азбарда гуллер яздаки киби ача, айдын кокте къушлар чивильдешип учмакъталар. Тезден сыджакъ кунь битип,сыджакънынъ ерини сувукъ ава денъиштиреджегини,къыш келеджегини къушлар тюшюнмейлер. Оларнынъ бу акъта ич бир тюрлю къасеветлери ёкъ. Лякин авалар бирден денъише. Кокни къара булутлар сарып ала, кунеш булутлар артына сакълана. Серт ель эсе. Тереклерден сараргъан япракълар тёкюльмеге башлай.Тарлаларда ве багъчаларда себзе ве мейваларны джыялар.Къушлар сыджакъ мемлекетлерге учып кетелер. Токътамадан ягъмур ягъмагъа башлай.

(8 балл)

10 класс

1. Багълайыджылы муреккеп джумлелерни девам этинъиз

Янымда Халиль бир шейлер айта, лякин……. Пенджере артында аят къайнай, о исе………. Энвер къартбабасынен берабер яшайджакъ олды, амма……. Велядие озь аилесини севе, эм……. Ель йыртыкъ елькенни къабартты, ве……. Ай ярыкъ, даиреси исе……. (3 балл)

2. Ашагъыдаки фразеологик бирикмелерининъ манасыны анълатынъыз.

Башы кокке этмек, тиль узатмакъ, къолгъа алмакъ. (3 балл)

3. Хитап, кириш сёзлер ве сойдаш азаларнен джумлелер тизинъиз (3 балл)

4. Джумлелерде баш азаларыны тапып, насыл сёз чешитлеринен ифаделенгенини бельгиленъиз.

5.Уфукъ энди баягъы агъаргъан эди. Чименлер устюндеки ве тереклернинъ япракъларындаки чыкъ данелери бирер эльмаз данечиклери киби парылдамакъта эди. Тереклернинъ далларында отургъан уфачыкъ къушлар йырлап башлады. (3 балл)

6.Аметхан Султан – коклер султаны инша (12 балл)

11 класс

1. Берильген джумлелерде нокъталар ерине келишкен аффикслерни къойып чыкъкынъыз, келишлерни бельгиленъиз.

Гуляра…ана…Гульсюм апте чечек севда…эди. Чечек дегенде, джаны…бере эди. Хусусан, къаранфиль чечеклери…севе эди. Уфакъ азбарларында дефаларджа топракъ…кубре ташлап, аселет шеэрге баргъанлар…къаранфиль урлу…сымарлап, пенджерелери огюнде къырмызы ве башкъа тюсте чечеклер сачты. Эм де олар…осьтюрди. (3 балл)

2. Бир теркипли джумлелернинъ шекиллерини тапынъыз.

Даа ич бир шейге алышмадым. Артельде невбетчилик япып башладым. Август танъы…Ёлумызны девам этик. Почта бинасындан ичери кирдим. Бу арбий дерс. (3 балл)

3. Ве, исе, яни - къошуджы багълайыджыларнен джумлелер тизинъиз. (3 балл)

4. Гуллер ,еллер сёзлерни фонетик талиль этинъиз.(2 балл)

5.Аметхан Султан – коклер султаны .Инша (10 балл)