Ономастика сабагынын иштелмеси

№

Сабактын этаптары

Мазмуну

1Е

Кызыктыруу этабы

1.Уюштуруу

(Саламда-шуу,жа-гымдуу маанай,топко бөлүү)

2.Окуучулар-дын кызыгуусун ойготуу(муга-лим кызыктуу суроолорду берет,же видео көрсөтүп берет)

3.Окуучулар менен бирдикте сабактын максатын аныктоо,теманы ачуу(суроо,

сүрөт,видео ж.б)

1. Иш-аракет:

• Окуучуларга төмөнкү суроолор берилет:

  • Атыңар эмнени түшүндүрөт?

  • Айылыңардын же шаарыңардын аталышынын тарыхын билесиңерби?

  • Кыргызстандагы кызыктуу же таң калыштуу жер-аталыштарын билесиңерби?

Интерактивдүү талкуу жүргүзүлөт, окуучулар өз ойлорун бөлүшөт

Жер суу аталыштары тууралуу кыскача видео коюп берүү

2Е

Изилдөө этабы

1.Топтордо иштешет(изил-дөө иштерин жүргүзүү)

2.Маалымат чогултуу(ки-теп,

интернет,тар-катмалар ж.б)

3.Талкуулашат(Топ ичинде)

Иш-аракет:

• Окуучуларды 3 топко бөлүү:

  1. Топонимдер (Жер-аталыштар: Кыргызстандагы аймактар, суулар, тоолор ж.б.)

  2. Антропонимдер (Аттар, фамилиялар, каймана аттар ж.б.)

  3. Этнонимика жана космонимика (Элдердин аталышы жана асман телолору)

• Ар бир топ өз темасы боюнча маалымат издеп, аны кыскача презентация түрүндө сунуштайт.

3Е

Түшүндүрүү этабы

1.Окуучунун презентация-сы

2.Окуучулар-дын жыйынтыкта-рын илимий түшүнүктөр менен байланышты-рат

Иш-аракет:

• Окуучулардын презентациясы аркылуу мугалим ономастика боюнча негизги түшүнүктөрдү кеңири түшүндүрөт.

• Түшүнүктүү мисалдар келтирилет:

  • "Бишкек" сөзүнүн келип чыгышы

  • "Манас" эпосундагы каармандардын аталыштары

  • "Ысык-Көл" аталышынын тарыхы

4Е

Кеңейтүү этабы

1.Билимдерин тереңдетүү үчүн көнүгүү,карта,доска,техникалык каражаттар менен иштөө

2.Практика (турмушта колдонулушун изилдешет)

3.Долбоорду иштеп чыгышат(топ ичинде бышыктоо)

Иш-аракет:

• Окуучулар топтордо биргеликте төмөнкү тапшырманы аткарышат:

  • Таркатма, таратылат адагы ысымдарга токтолуп,чечмелешет.Өздөрүнүн аттарын да кыскача баяндап жазышат.

• Тапшырма боюнча 2-3 окуучу жыйынтыгын бөлүшөт.

5Е

Баалоо

Иш-аракет: ОНОМАСТИКА БОЮНЧА

ЛОГИКАЛЫК ТЕСТ (PISA ҮЛГҮСҮ)

https://www.umapalata.com/zexpo/game.html?LANG=RU&idGames=150490&mygames=s&tk=e96d663a5d6d182c4b8b7d168692ef01507f1174abfb6da2e0b911762634ff14&lv=

1. Кайсы сөз ономастикага тиешелүү эмес?
A) Бишкек
Б) Манас
В) Көл
Г) Саякат

✅ Жооп: Г) Саякат (Анткени "саякат" жалпы түшүнүк, ал эми калган сөздөр атайын аталыштар).

2. "Ысык-Көл" сөзү ономастиканын кайсы тармагына кирет?
A) Антропонимдер
Б) Топонимдер
В) Космонимдер
Г) Этнонимика

✅ Жооп: Б) Топонимдер (Анткени бул жер-суулардын аталышын изилдейт).

3. "Курманжан Датка" аталышы ономастиканын кайсы бөлүмүнө кирет?
A) Гидронимдер
Б) Антропонимдер
В) Ойконимдер
Г) Этнонимика

✅ Жооп: Б) Антропонимдер (Анткени бул адамдардын аты-жөндөрүн изилдейт).

4. "Кыргыз" этноними кайсы тилден келип чыккан деп эсептелет?
A) Латын
Б) Түрк
В) Араб
Г) Орус

✅ Жооп: Б) Түрк (Анткени "Кыргыз" сөзү байыркы түрк тилинен келип чыгып, "кырк уруу" деген маанини берет).

5. Кыргызстандагы "Суусамыр" аталышы эмнеси менен өзгөчө?
A) Дарыянын аталышы
Б) Тарыхый инсандын аты
В) Космоско байланыштуу
Г) Шаардын аталышы

✅ Жооп: A) Дарыянын аталышы (Суусамыр - өрөөн жана дарыянын аталышы).

6. "Айчүрөк", "Жаңыл Мырза" аттары кайсы тармакка тиешелүү?
A) Ойконимдер
Б) Литературонимдер
В) Космонимдер
Г) Этнонимика

✅ Жооп: Б) Литературонимдер (Анткени бул көркөм чыгармалардагы каармандардын аталыштары).

7. "Каракол" шаарынын аты эмнени түшүндүрөт?
A) Көлдүн тереңдигинен улам ат коюлган
Б) Кара түстөгү жаныбарлар көп болгон
В) Байыркы түрктөрдүн "кара" (улуу) жана "кол" (көл) деген сөздөрүнөн алынган
Г) Орус тилинен кирген сөз

✅ Жооп: В) Байыркы түрктөрдүн "кара" (улуу) жана "кол" (көл) деген сөздөрүнөн алынган.

8. Ономастика эмнени изилдейт?
A) Жердин түзүлүшүн
Б) Адамдардын антропологиясын
В) Атайын аталыштарды (адамдар, жерлер, суу аттары ж.б.)
Г) Космостук телолорду

✅ Жооп: В) Атайын аталыштарды (адамдар, жерлер, суу аттары ж.б.

• Окуучулар үчүн төмөнкү суроолор боюнча рефлексия жүргүзүлөт:

  1. Сабактан кандай жаңы маалымат алдыңар?

  2. Сиз үчүн кайсы бөлүк кызыктуу болду?

1. Келечекте ушул теманы терең изилдегиңиз келеби?

• Тест же кыскача жазуу иши менен сабак жыйынтыкталат.

• Үйгө тапшырма:Кыргыз элинин эгиз балдарга,эгиз кыз-уулдарга,үч эм эгиздергекарата коюлган антропонимияларынан таап келүү.

• Окуучулардын билимин баалоо: Окуучулардын билими сабактын жүрүшүндөгү иш аракетине,катышуусуна,ой-пикирине,активдүүлүгүнө жараша”тебетей,ак калпак,үкүлүү тебетей”аркылуу бааланат.

Үй тапшырма