Открытый урок по бурятской литературе

Буряад республикын эрдэм hуралсалай министерство

Зэдын аймагай

Инзагатын дунда hургуули

Хэшээлэй темэ:

« Доржо Банзаров – буряадай тvрvvшын эрдэмтэн»

Цырендоржиева Светлана Суруновна

Зэдын аймагай;

Инзагатын дунда һургуули.

Хэшээлэй темэ: Доржо Банзаров – буряадай эгээн тvрvvшын эрдэмтэн.

Хэшээлэй зорилго: 1) « Банзарай хvбvvн Доржо» - гэжэ роман

тоб байса дабталга,

ойлгоhон эрдэм мэдэсэеэ тобшололгын

ба гуримшалгын хэшээл.

2) Хэлэлгын дадалнуудые нарижуулха, ород ба

буряад хэлэ адли хvгжоохэ.

3) Эрдэм номдоо, эхэ нютагтаа, тvрэлхидтоо

дуратайгаар vхибvvдые хvмvvжvvлхэ.

Хэшээлэй тvхэл ( Тип урока): дабталгын ( обобщающий)

Метод ( Форма урока): хэшээл – диалог.

Хэшээлэй арга: шэнжэлхэ, ухаан бодол хvгжоохэ.

Хэрэгсэл : компьютер, мультимедио проектор, тест, портрет, зурагууд.

Хэшээлэй ябаса.

l. Эмхидхэлэй vе.

ll. Дабталга

а) Хvгжэм наадана – Мультимедио Зэдэ нютаг тухай харуулна, багша шvлэг уншана.

Эдир бага наhандаа

Эрдэм бэлиг hурахаяа

Хариин холо газарта

Харюу vгы зорилойш!

Тэрэ ехын газарта

Олон зvйлэй ухаанда

Тvрбил vгы hуралайш,

Ухаантаниие гайхуулааш!

Тэрэ эртын vедэ

Тvрэл зоншни

Тулби зэрлиг уладта

Тоологдоhон vе лэ!

Иимэ байhан vедэ

Оорын зоной дундаhаа

Ори ганса бэеэрээ

Элиржэ гараа бэлэйш!

Сайн байна, минии инаг хадааhанууд!

Энэ хэшээлдэ, бидэнэр эгээн тvрvvщын эрдэмтэ Доржо Банзаров, тэрэнэй ажабайдал, гэртэхид, багшанар, нvхэд тухайнь хөөрэлдэхэбди.

lll Дэбтэр соогоо таблица буулгажа бэшэгты:

1822 – Доржо Банзаровай тvрэhэн vдэр.

1832 – 1835 – Хяагтын ород – монгол сэрэгэй hургуули.

1835 – 1841 – Казанска гимнази.

1841 – 1846 – « Хара шажан, vгышье hаа, монголшуудай шvтэдэг бөөгэй шажан» -

1842 – 1846 – Казанска гимназии

1853 – Тvрэл vшоотэ нютаг айлшалга.

1853 ( февраль hара) – Эрхvv городто наhа бараа.

ll - слайд Чимит Цыдендамбаев ( портрет)

Доржо Банзаров – буряадай тvрvvшын эрдэмтэн.

1. Зай, ямар роман тухай хөөрэлдэхэмнай гээшэб?

2) Хэн бэшээб?

( показ слайдов) hурагшад зохеолшон тухай хоорэнэ, тэрэ зуура Ч. Цыдендамбаев тухай слайднуудые, зурагуудые, хоороонvvдые харуулна)

1. Энэ жэл Доржо Банзаровай хэды наhанайнь юбилей угтаабта?

2. Романай гол герой хэн бэ?

3. Доржын газаа тvхэл шарайе зураглаhан vгэнvvдые олоод уншаха.( н.78)

4. Хэнэй зураhан портрет дvтэ, адли гэжэ hананабта? (vхибvvдэй зураhан зурагуудые

харуулха, зэргэсvvлхэ).

1. Эндэ ямар vгvvлэлэй янза харуулнаб?

2. Доржын гэртэхид , дvтын хvнvvд, хvршэнэр, нvхэд ямар нvлоо vзvvлээб?

Эсэгэ Эхэ нагаса

/ / /

Банзар Цоли Хэшэгтэ

Харагшан

Бадма

Доржо

1. Ч. Цыдендамбаев Доржын эхые ямараар зурагланаб? Олоод уран гоёор уншаха.

…. теэд Доржын эхэ энээнhээ ондоо байлтай аал…

1. Энэ зохёолhоо гадна, ондоо зохёолнуудые шэнжэлhэн урагшадта vгэ vгтэнэ.

Шэнжэлэгшэ хоорэнэ. Багша дvн гаргана. ( ..Эхэ! Хvн бvхэн

энэ нэрые х vрин улаан зvрхэндоо нангин hайханаар тахижа, наhан соогоо ябадаг hай!)

1. Доржын эсэгэ тухай шэнжэлэгшэд юун гэжэ хэлэхэбтэ? ( Отставному пятидесятнику Банзару Борхонову не суждено было увидеть ученого сына. За год до его приезда на родину старый казак Ашебагатского полка скончался).

1. Тvрvvшын vзэгтэ хэн hургааб?

Слайд харуулна: ( Хvн мvнхэ бэшэ. Дуратай дурашьегvй hаа, нэгэтэ vхэхэл уялгатайбди. Тэрэ хайрсаг соо хvнэй захилгын юумэнvvд… Эзэнэйнь ерэхэдэ vгэхэт.

Би хэндэшье vри vгэлигvйб. Захилга хээшэдэй заримад мvнгэ асарха. Уданшьегvй

Минии салин абахат. Эбтэй байгты… Хvндэ мууе бv хэгты.. Энэ холын газарта

Байхадаа хvн зоноор эбтэй байха гэжэ бvришье шухала.

- Дvн гаргалга: ( Доржын гэр бvлэ, дvтын нvхэд, тvрvvшын vзэг зааhан,

нvлоо vзvvлhэн хvнvvд тухайнь дабтаабди).

lll- слайд

- Доржын багшанар хэд бэ?

- «Шэдитэ таха» - гэжэ хэн бэ?

- Юундэ шэнэ ерэhэн багшада vхибvvд магнит ( суранзан ) шэнги таталданаб?

Шэнжэлэгшэд: Доржо тvрvvшынхиеэ Казань тухай дуулаа, арад зондоо туhа хэхэеэ

эрдэмтэд тиишээ шармайна.

Шэнжэлэгшэд: Первая высота была успешно преодолена: с отличием окончена Казанская гимназия. Впереди высилась новая вершина.

Она была круче, острограннее, ослепительнее – Императорский Казанский университет. Не останавливаясь в пути, осенью того же 1842 года молодо, отважно пошел Доржи Банзаров на взятие этой вершины.

Ямар хари хэлэнvvдые шудалааб?

( лата, монгол, турок, татар, англи, ород, француз)

Шэнжэлэгшэд: Показав отличные успехи по русской грамматике, словесности и логике, по истории, географии и статистике, в языках: монгольском, латинском, французском, английском, турецко-татарском. Был представлен единственным из выпускников к золотой медали.

Шэнжэлэгшэд: 5 июня 1846 года Доржи Банзаров успешно закончил курс наук в университете. Диссертация получила самую высокую оценку. Совет университета постановил « объявить публичную похвалу на торжественной собрании университета за представленные сочинения удостоенным степени кандидата в 1 – Ом отделении философского факультета: Доржи Банзарову.

Дvн гаргалга: Зэдын аймагай vшоотэ нютагта тvрэhэн, Доржо Банзаров 1846 ондо эрдэмтэн гэжэ vндэр нэрэдэ хvртэбэ. Буряад зондо хэды ехэ омогорхол, баяр асарааб!

Доржо Банзаров – буряадай эгээн тvрvvшын эрдэмтэн гэжэ томилогдобо.

4) – Доржын унаган нvхэд хэд бэ?

- Нvхэд соогоо ямар hуури эзэлнэб?

( Доржо…Энээхэн хvбvvн vльгэршэ болохо. Доржо хани hайн нvхэд соогоо hуужа, vбгэнэй сэсэн vльгэрнvvдые бvхэли vдэртоо шагнаба.).

Шэнжэлэгшэд: В гимназии и наставники, и одноклассники давно уже обратили внимание на способности Банзарова. Он шел в числе лучших учеников.

Хэшээлэй дvн: Хэр зэргэ энэ зохеолоо ойлгообто гэжэ мэдэхэ гэхэдээ, компьютер соо Microsoft Excel ороод, 15 асуудалда байха, тэрээндэ харюу vгэхэ. Сэгнэлтэ компьютер табиха.

- Энэ хэшээлээ Доржо Банзаровай оорын зохеоhон шvлэгоор дvvргэхэм.

Зуун хонгор адуундань

Зурбан Халзан хонгор бии.

Зургаан эсэгын туруули

Ринчин – Доржо болилойб даа.

Эреэн хурьган дэгэлээ

Элээхэеэ болилойб даа.

Эсэгын хvбvvн Ринчин – Доржо

Эрьежэ бусахаа болилойб даа.

Гэртээ: Найруулга « Доржо Банзаров – буряадай эгээн тvрvvшын эрдэмтэн»