Открытый урок "Сырым датұлы"

Тарих пәнінің мұғалімі

Абденова Айжан

Ноянқызы

Аудандық семинар

Мастер - класс

Сабақтың тақырыбы:

Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс

8 - сынып

Сабақ мақсаты:

Білімділік: “ Білген сайын келеді біле бергім,Біле беру емес пе тілегі елдің” – демекші,туған жердің тарихын,соның ішінде Тәуелсіздік шыңына жетелеген Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс тарихын білу,талдау,баға беру.

Дамытушылық: Алған білімдерін қайталау,өз бетінше жұмыс істеу,ойлау белсенділігін, ізденушілік қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: “Бабалар ерлігі-ұрпаққа үлгі” деп,оқушыларды өз елінің бабалары сияқты елін қорғауға ерлікке,Отаның құрметтеуге тәрбиелеу.

«Өткенді білмейінше, бүгінгі күннің мәнін және келешектің мақсатын түсіну мүмкін емес»

Тарихқа саяхат

Жылдар

Тұлғаны таны

Дисуссиялық өрнек

Тарихи домино

Жылдар

1710ж, 1718ж, 1723-1727ж.ж.

Жылдар

1726ж, 1730ж 1731ж

Жылдар

1773-1775 ж.ж.

1783-1797 ж.ж.

Тұлғаны таны

2

1

3

Тұлғаны таны

6

5

4

Тұлғаны таны

7

8

9

Дискуссиялық өрнек

р/с

1

Мазмұны

1635ж Батыр қоньайшы бастаған Жоңғар хандығы құрылды

2

Дұрыс

Қате

1723 ж Цеван-Рабдан 70 мың әскерін 7 шепке бөліп, Жетісу, Қаратау, Талас жерлерін ойрандатты

3

1716ж Әбілқайыр Ресей құрамына өтуге өтініш берді

4

5

1731ж Әбілқайырды қолдап, Ресейдің қол астына кіруге ант берген Кіші жүз старшындарының саны - 29

1731ж И.Кириллов бастаған орыс елшілігінің Кіші жүз ханы Әбілқайырдың ордасына келуі

Дискуссиялық өрнек

р/с

Мазмұны

1

Қазақ шаруаларының 1773-1775 жылдардағы шаруалар соғысына қатысуына түрткі болған - жер мәселесі

Дұрыс

2

Қате

1773 ж 17-18 қарашада Усиха өзені бойында Пугачевке жолыққан Нұралы ханның арнайы өкілі - Досалы

3

Өрнектің мәнін тексер: (750-345)+(816:4)-409=200

4

5

1773-1775 жылдардағы Е.Пугачев көтерілісін қолдаған Орта жүз сұлтандары - Ералы,Айшуақ

1774ж Орта жүз қазақтарының жасақтары Алабұға дала бекінісін толық талқандады

Дискуссиялық өрнек

р/с

Мазмұны

1

Қазақ шаруаларының 1742-1775 жылдардағы шаруалар соғысына қатысуында 1742ж 19 қазандағы Жайықтың бойында мал жаюға тыйым салған патша үкімін жоюды талап етті

Дұрыс

2

Өрнектің мәнін тексер: (1750+60)+(70×6)+(635×2)=3500

3

Қате

Уфа қаласында Е.Пугачевкке арналған мұражай бар

4

1775ж 7 қарашада сыртқы істер коллегиясының жарлығы бойынша қысқы уақытта Еділ,Каспий теңізі,Ертіс пен Жайықтың оң жағалауының бойындағы жайылымдарды пайдалануға рұқсат берді

5

Е.Пугачев көтерілісіне Кіші және Орта жүз қазақтары қатысты, 3 кезеңге бөлінді, Сырым Датұлы қозғалысының басталуына жол ашты

Тарихи домино

құрылтай

бас қолбасшы

батыс бөлігінде

қаласы

Әбілқайыр

Шымкент

Бөгенбай

1726

бас сардарбек

қазіргі

Ордабасы

Тарихи домино

Шарыш

Әбілқайыр

Балқаш

Алакөл

Сабалақ

Болат хан

жекпе-жек

Итішпес

оңтүстік-батыс

1729-1730

Абылай

Тарихи домино

тұрды

Орынбор

әскери

қазақтар

қоршау

1773

бекіністер

ұстап

Гурьев

Глоссарий

Ұлт – азаттық қозғалыс

Отар елдерге тән табиғи қозғалыс

Отарлық езгіге қарсы жалпыхалықтық күрес

Ұлтты отарлық езгіден азат ету, оның ұлттық мүддесін қорғайтын мемлекеттілігін, тәуелсіздігін қалпына келтіру

1783-1797жж

Сырым Датұлы

Көтерілістің алғышарттары

Кіші жүздегі хандық биліктің әлсіреуі

Нұралы ханның ашық түрде патша үкіметін қолдауы

Патша үкіметінің қазақ жерін отарлауы

Кіші және Орта жүздердің Уфа басқармасына бағындырылуы

Жер мәселесі

1782ж 27 желтоқсандағы Жаңа жарлық бойынша:

1.Қазақ жерінің қазақтарға жалға берілуіне тыйым салу;

2.Жалға алынған жер үшін ақы төлеу.

Көтерілістің басты мақсаты

Орал казак әскерінің қазақ жерін басып алуын тоқтату

Ғасырлар бойы қалыптасқан жерді пайдалану жүйесін қалпына келтіру

Көтерілістің басты оқиғалары

1778ж Сырым Датұлының балалары Орал казактарымен қайтыс болды

1783ж Сырым Датұлының казак әскерлерімен алғашқы қақтығысы болды

1784ж Сағыз өзенінің бойында Сырым әскерінің саны 1000-ға жетті

1785ж Сахарная бекінісіне шабуыл кезінде Сырым жағынан Айшуақ сұлтан тұтқынға түсті

1797ж 17наурызда Сырым тұтқыйылдан хан сарайына шабуыл жасады

1797ж Қаратайдың қудалануынан құтылу үшін Сырым Хиуаға өтті

1785 жылы Патша үкіметінің көтерілісті басуы

1785ж 17ақпанда Смирнов басқарған топ қазақ ауылдарын талқандады

1785ж 17наурызда Колпаковтың басшылығымен адай, беріш руларына

1785ж Назаров бастаған Орал казактары табын руына шабуылдады

Көтерілістің жеңілу себептері

Көтерілісшілердің әр кезеңде мақсаттарының өзгеруі

Қару-жарағының аздығы

Көтерілістің нашар ұйымдастырылуы

Руаралық қайшылықтар

Ортақ белгілері

С.Датұлы бастаған қозғалыс

Е.Пугачев бастаған көтеріліс

Релелік сынақ

Күрделі дәрежедегі тапсырмалар

Орта дәрежедегі тапсырмалар

Қарапайым дәрежедегі тапсырмалар

Үй тапсырмасы:

1.Сырым Датұлының шешендік өнері туралы деректермен жұмыс

2. Шығармашылық жұмыс: ”Тәуелсіздік – бабалардың арманы” толғау

Біз қазақпыз Ел үшін отқа мінген Жанып жатқан лапылдап отқа кірген Бойтұмар ғып ар-ождан қазынасын Ерлеріміз ел намысын сақтап жүрген Біз қазақпыз Қастерлеген баба салтын Аман бол айналайын дана халқым Күн туса атқа қонам бір сен үшін Міне жаным, міне қаным, міне антым !