Пікірталас мәдениетінің талаптары

Қашаған Күржіманұлы 1841 жылы қазіргі Түркімен Республикасының Ташауыз облысы Мырзабасы ауылында туып, 1929 жылы Маңғыстау түбігендігі Қырықкез деген жерде қайтыс болған. Ол өзі жастайынан жетімдікті көп көрген. Ақынның жырлары ел ішіне ауызша тараған. Қашаған Маңғыстау, Хорезм 

аймағы, Еділ, Жайық, Жем, 

Сағызелді мекендерде болып ; Ақтан, Мұрат, Бала Ораз, Қоспақ, Құрманғазы, 

Нұрым, Өмір, Ығылман

ақын-күйшілермен  кездесті.

Қашаған өз өлеңдерінде надан, дінбұзар, дүмше молдалар мен сараң байларды аяуысыз әшкерелеп ( «Есқали сұпыға айтқаны», «Оразалыға» ), адамгершілік, ізгелік қасиеттерді ( «Берекет ақынға», «Сақыпқа айтқаны» ), дәріптейді, елдік пен ерлікті, халық мұратын ( «Ізім шайырмен айтысы», «Ізбасқа айтқаны» ) жырлайды.  «Атамекен», «Топан», «Адай тегі», «Әзірет Ғали»  дастандарында халықтың көне шежіресі мен тарихын, Атырау өңіріне үлкен қасірет әкелген табиғат апатын толғайды. Қашаған заман сырын сезіне алды, халық келешегіне сенді, әйел-ананың қоғамдағы рөлін түсінді, дүниенің мәңгі дамуда екенін, уақыттың өтпелілігін ұғына білді. Ол халық тарихын, дін-шариғат қағидаларын мол білген.

«Бұл өмірдің мысалы», «Бұл дүниеде не жетім?» сияқты өлеңдерінде өзіндік ой-пікірін, өмірден түйгендерін тұжырымдап ашық көрсетеді.

Бұл дүниеде не жетім?

Кім қажетсіз болса, сол жетім.

Хакімі әділ болмаса,

Бұқара байтақ ел жетім.

Ел қонбаған жер жетім.

Жетпістен жасы асқанда,

Сексенге аяқ басқанда,

Жастар елеп келмесе,

Қартайған күнде ер жетім…

Жатқаным - жанға жақсы жантайғаным,

Шаршатты сексен деген майталманың.

Қасымнан қыз, келіншек кетпеуші еді,

Қарасам, осы күнде біреуі жоқ,

Япырмай, қайда кеткен «сайтандарың»?!

• «Ертедегі әдебиет нұсқалары» (Алматы, 1967),
• «Ақберен» (Алматы, 1972),
• «19 ғасырдағы қазақ поэзиясы» (Алматы, 1985),
• «Бес ғасыр жырлайды» (Алматы, 1984, 2-т., 1989),
• «Қашаған Күржіманұлы: Топан» (Алматы, 1991),
• «Алқаласа әлеумет» (А.лматы, 1991),
• «Жыр-дария» (Ақтау, 1995) жинақтарында жарық көрген.
• 1991 жылы Маңғыстауда ақынның туғанына 150 жыл толуына арналған той халықтық мереке ретінде атап өтілді. Ақын бейітіне сәулетті күмбез – кесене (бас шебері М.Нұрқабаев) орнатылды.
• 2009 жылы Маңғыстау облысының орталығы Ақтау қаласында ақынның жаңа мүсіні орнатылды (бас шебері ).

2011 жылы Қашаған Күржіманұлының туғанына 170 жыл толады. Осыған орай Маңғыстау облысы мен Қазақстан Республикасының ауқымында арнайы іс-шаралар жоспарланған. Ақтау қаласында оның намысында ескерткіші орналасқан.

1. Қашан және қай жерде Қашаған Күржіманұлы

- туды?

- қайтыс болды?

2. Ол қандай мемлекеттерде болды? Кіммен кездесті ?

3. Қашаған өз өлеңдерінде не туралы жазды ?

4. Қандай өлеңдерін білесіздер ?

5. “ Бұл дүниеде не жетім ? ” өлеңінде қандай негізгі ойы ?

6. Қандай өлең-толғаулар жинақтары білесіздер ?

7. Осы жылда Қашағанға неше жыл орындалды ?

8. Қай қаласында Қашағанның намысында ескерткіші орналасқан ?

«Маңғыстау» энциклопедиясы, Алматы, 1997;

Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 ;

Қазақ әдебиеті. 10 сынып. – Алматы «Мектеп» баспасы, 2006.