Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение «Дагнинская основная общеобразовательная школа»
Табасаран чIал, 6-пи класс.
Тема: «Существительное текрар апIуб».
Мялим: Муртузалиев Фейзулла Муртузалиевич
Дарснан метлебар: «Существительное» темайиан урхурайидарин аьгъювалар мюгькам апIуб,
йишван падежарин аьхирар дюзди дикIуз удукьуб,
ктикьу существительнйир бикIбаъ ишлетмиш апIуз удукьуб,
существительнйир жара чIалнан паярихъди аьлакьайиъ тIауз удукьуб,
гьаму темайиан айи аьгъюваларин камивалар адагъуб.
Дарснан месэлйир:
Касдин: 1) кьиматнан лишан ва урхбан метлебар дюзмиш апIуб;
2) урхурайидари чиб-чпихьна гьюрматнан шартIар дюзмиш апIуб;
3) урхурайири чав чахьна аькьвлин аьлакьйир дюзмиш апIуб.
Предметдин:1) ахтармиш гъапIу разделиан илимдин бина аьгъюди хьуб;
2) существительнйир падежариз дигиш апIуз аьгъди хьуб ва бикIбаъ ишлетмиш апIуз удукьуб;
3) йишван падежарин аьхирар бикIбаъ ишлетмиш апIуз удукьуб;
4) ктикьу существительнйир улхбаъ ва бикIбаъ ишлетмиш апIуз удукьуб.
Метапредметдин: 1.1) урхурайири сарди ва коллективдиъ сардин ва коллективдин урхбан месэлйир аьгъю апIуб;
1.2) урхурайири кIул'инди фикирназ гъадабгъуб чан урхбан ляхин, жара урхурайирин ляхнихъ ди тевбахъди, кьабул дапIнайи къайдйирихъди;
1.3) жюрбежюр тешкилатариъ кьюрилан зина улхбаъ кьюбиб терефарихъанди аьлакьалу хьуб; сатIланди вуйи гьяракатар къайдайиз хуб; ляхнин гидишат ва дидин аьхир ккатIабццуб.
1.4) объектдин якьинди вуйи лишнар аьгъю апIуб.
Дарснан жюре: текрар апIбан дарс.
Гьяракатнан къайда: сагъ’вал уьбхбан, урхувалин читин месэлйирин, тема аьгъю апIбан натижйир.
Ишлетмиш апIру литература: 1) М. Загиров, Къ. Къурбанов, Б.Ханмягьмадов Табасаран чIал 6-7 классдиз
ООО « Издательство НИИ педагогики 2012 й.;
2) Б.Ханмягьмадов Табасаран чIал педучилищейиз вуйи учебник Мягьячгъала. Дагучпедгиз. Мягьячгъала Дагучпедгиз 1987 й.
3) Къ. Къурбанов, Б.Ханмягьмадов, Къ. Аьгьмадов Табасаран чIалнан методика. Дагучпедгиз. 1969 й.
Ишлетмиш апIру алатар: китабар, тетрадар, доска, карточкйир. Дарснан метапредметдин карта (дарснан жа-жара дережйирин):
Дарснан дережйир | Дюзмиш апIру УУД-диан | Мялимдин ляхин | Урхурайирин ляхин |
Тешкил апIбан дережа | | | |
Текрар апIбан дережа | 1.1) урхурайири сарди ва коллективдиъ сардин ва коллективдин урхбан меселйир апIуб; 1.2) урхурайири кIул'инди фикирназ гъадабгъуб чан урхбан ляхин, жара урхурайирин ляхнихъ ди тевбахъди, кьабул дапIнайи къайдйирихъди; 1.3) жюрбежюр тешкилатариъ кьюрилан зина улхбаъ кьюбиб терефарихъанди аьлакьалу хьуб; сатIланди вуйи гьяракатар къайдайиз хуб; ляхнин гъябгъювал ва дидин аьхир ккатIабццуб. 1.4) объектдин якьинди вуйи | Мялимди урхурайидарихьан дарснан тема ва метлеб фу вуш гьерхру. Мялимди урхурайидарихьан эвелиъ чпин аьгъювалар къайд апIуб ккун апIуру, гьарсаб тамам гъапIу ляхнихъан ва аьхириъ чпи чпиз баллар дивуб теклиф апIуру. Мялимди урхурайидар шубуб группайиз жара апIуру ва гьардиз табшуругъ тувру. | Урхурайидари дарснан тема ва метлеб фу вуш кIуру. Урхурайидари гьарсаб тамам гъапIу ляхнихъан ва аьхириъ чпи чпиз баллар дивру, ахтармиш апIбан кьяляхъ. Дарснан аьхириъ урхурайидари чпин баллар иливуру ва чпиз кьимат дивру, алгоритм ишлетмиш апIури: 4-6 балл-3 7-9 балл-4 10-12 балл-5 Урхурайидари |
Дарснан гидишат
I дережа. Дюзмиш апIбан: урхурайидариз салам тувуб. Дурариз дарснан тема ва метлеб ккатIабццуб.
II дережа. Урхурайидар группйириз жара апIуб:
I группайиз доскайихь ляхин, хъа карточкйирихъди табшуругъ тувуб;
II группайиз партйирихъ кIул'инди ляхин тамам апIуз карточкйир тувуб; III группайиз теорияйин суалар тувуб.
III дережа.
Сарпи урхурайири доскайик «Мирзайихъди» кIуру гаф арайиз гъюбан схема ккатIабццуб.
Кьюрпи урхурайири доскайик «Гъвандиккан» кIуру гаф арайиз гъюбан схема ккатIабццуб.
Карточкйирихъди ляхин: Предложенйириан йишван падежариъ айи существительнйир кидикI ва дурарин жюрйирна жергйир аьгъю апIин:
1) Артури жибдиан хифар адагъу.
2) Цалик кьюрш кубсна.
3) Уьрдег даг-рихьна гъитIибху.
4) Айна бабахъди багъдиз гъушу.
Скобкайиъ айи гафар лазим вуйи падеждиъ див:
(Улихь) саб (гъул) сар йитим бай гъахьну. Дугъаз (уьмур) аьгъю кеспи анжагъ ( марччар) гъягъюб вуйи. Сад ( йигъ) дугъу марччар (гъул) ярхлаз хъаънийи.
1-пи табшуругъ- 2 балл, 2-3-пи табшуругъариз - 4 балл гьарсабдиз
IV дережа. II группайиз партйирихъ кIул'инди ляхин тамам апIуз карточкйир тувуб;
I.Табасаран чIалнаъ гафар, фицдар саягъариинди арайиз гъюраш, жара апIин:
1) Гьамушваъ; 2)дип; 3) лику; 4) хъилицну; 5) Мяъли кIурайи шубарин дархьуб сабси дайи. Узу дагризди кьяляхъ дархьуб ужуди вуйи.
II. Ктикьу гафарик кайи гъалатIар дюз апIин ва, дикIбан саягъариз дилигну, жара апIин :
Гъуланжакьв, 2. йицIи саб, 3. йигъйишв, 4 Рубаснир, 5. Гьяжи къурбан, 6. сасарди, 7. шад-хьуб, 8. мучIууьру, 9. РДЙИЗ.
I I I . ЦIарнаан-цIарназ хътабгъруганси гафар слогариз жара апIин:
К а р с н у, я м а н , д и г и ш ' в а л , и ц ц и , уд уч Iв уз, а х ъ уб , я л х ъ в н а р , я р к в р а а н , к а р с н у, г ю л л е , уч ч р уб к ь а н , ж а р г ъ р ус и .
I V . «Гьяйвниинди» кIуру гаф арайиз гъюбан схема ккатIабццуб. Гьарсаб табшуругъдиз 3 балл.
РЯГЬЯТВАЛИН ДАКЬИКЬА
V дережа. III группайиз теорияйин суалар тувуб.Гьарсаб жавабназ саб балл. 1) Лексика фтиз кIуру?
2) Фйир ву кюгьне гафар, фйир ву цIийи гафар?
3) Фтин кюмекниинди табасаран чIалнаъ цIийи мяна айи гафар арайиз гъюру? 4)Йишван падежарин жюрйир фундар ву?
5) Швнуб жерге а дурариз?
6) Асул падежар швнуб ву ва фици арайиз гъюру? 7) Фу ву существительноейин асул?
8) Ктикьу существительнйир фицдариз кIуру?
9) Фуну существительнйир карсну дикIуру? 10) Фундар жаради дикIуру?
11) Фундар арайиъ дефис ади дикIуру?
12) Фуну чIаларикан дюзмиш дубхьна табасаран чIалнан лексика?
VI. Рефлексия.
Дарснаъ ухьу фу аьгъю гъапIнийи?
Дарс кьабул гъабхьунчвуз?
Гьамус гьисаб апIинай шли швнуб балл гъазанмиш гъапIнуш ва адапIай кьимат.
Учву дарснан эвелиъ диву кьимат тасдикь дубхьнайин?
VII. Хулаз ляхин. §§ 5-19 текрар апIуб.