План открытого урока по кабардино-черкесскому языку в 9 классе

Урок зэ1ухам и план-конспект.

Темэр: «Псалъэ лъэпкъыгъуэхэр».

Мурадыр: 1. Псалъэ лъэпкъыгъуэхэм теухуауэ я1э гуры1уэгъуэр къэпщытэн.

2. Еджак1уэхэм зи щхьэ хущыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэмрэ к1эрыдзэнхэмрэ теухуауэ ящ1эр къызэщ1экъуэжын.

3. Щ1ныгъэми, ц1ыхугъэми я хэк1ып1эу тхылъыр зэрыщытыр

нэхъ куууэ зыхегъэщ1эн.

Технологие 1ыхьэхэр:

- личностно- ориентированнэ бгъэдыхьэк1э ;

- гупсысэм зегъэужьын;

- ИКТ

- технологие гуп – гупу лэжьыгъэ;

Къэгъэсэбэпыпхъэхэр:

1. Урокым и план.

2. Презентацэр : « Псалъэ лъэпкъыгъуэхэр».

3. Еджак1уэхэм я исследовательскэ лэжьыгъэ.

Урокыр зэрек1уэк1ынур

Организационнэ дакъикъэ.

Егъэдж: Фи махуэ ф1ыуэ, нобэ ди дерсым къытхуеблэгъа, ди хьэщ1э лъап1эхэ, ди нэхъыжьыф1хэ.

Сыхуейт нобэрей ди урокыр Къуэщ1ысокъуэ Нурхьэлий и усэ сатырхэмк1э щ1эздзэну:

«Абгъуэм къик1ыу бгъэр лъэтэну

Хуейщ и дамэр ишэщ1ын

Ц1ыхум ц1ыхуу зилъытэнум

Хуейкъэ и бзэр ищ1эжын?»

Дунейм бзэ зэмыл1эужьыгъуэ 1эджэ щызок1уэ, дэтхэнэми езым и дахагъэ, и ухуэк1э, зэхэлъык1э и1эщ. А бзэ куэдым ящыщу нэхъ дахэ дыдэр , нэхъ шэрыуэр, нэхъыф1 дыдэр анэдэлъхубзэрщ. Си анэдэлъхубзэм нэхърэ нэгъуэщ1ыбзэ нэхъыф1у солъагъу жызы1эн щы1эу къыщ1эк1ынкъым. Нэгъуэщ1ыбзэ пщ1эну зэранкъым. Мыпхуэдэу жа1э: «Зы бзэ пщ1эмэ узыц1ыхущ, бзит1 пщ1эмэ уц1ыхуит1щ, нэхъыбэж пщ1эну ф1ы дыдэщ».

Уи гупсысэм, акъылым къызэщ1иубыдэ 1уэхугъуэ дэтхэнэри уи бзэк1э,уи псалъэк1э къэп1уэтэфын щхьэк1э сыт пщ1эн хуеир?

Едж: Тхылъ куэд еджэн хуейщ.

Егъэдж: Тэмэм дыдэу жыф1ащ.

Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын.

1. Тхылъыр куууэ хыхьащ ц1ыхубэ гъащ1эм.

2. Тхылъыр ди зэманым и гъащ1эщ.

3. Абы хуей мэхъу жьыри щ1эри, 1уэхуншэри 1уэхушхуэ зи куэдри.

4. Тхылъ куэд еджэм ери ф1ыри нэхъ псынщ1эу зэхещ1ык1, ц1ыхухэм нэхъ тыншу ягуро1уэ, ядолажьэ, ядопсэу.

5. Апхуэдэхэр адэ-анэк1и, щхьэгъусэк1и, бынк1и, ныбжьэгъук1и нэхъ хьэлэл мэхъу.

6. Хэт тхылъыр ф1ыуэ илъагъуми, щ1эныгъэф1 бгъэдэлъми, ар гулъытэншэ ц1ыхубэм ищ1ыркъым.

7. Тхылъыр зи 1эпэгъум дэнэк1э зигъазэми, абы и гъащ1эр убзыхуащ, нэхущ, дахэщ.

( Текстым къеджэн, упщ1эхэр гъэувын).

Егъэдж: - Сыт хуэдэ гупсысэ нэхъыщхьэ къыщы1этар мы псалъэухахэм?

Едж: - Уи акъылри, гупсысэри ф1ым, щ1эм хуэгъэсауэ щытын папщ1э, тхылъыр уи 1эпэгъуу щытын хуейщ. Ар щ1эныгъэми, ц1ыхугъэми я хэк1ып1э нэсщ.

Егъэдж: - Мы тхыгъэр псалъэуха зырызу щыт, хьэмэрэ гупсысэк1э зэпха 1ыхьэу щыт? Щытмэ, сыт хуэдэ псалъащхьэ хуэфщ1ынт?

Едж: - Мы тхыгъэр зы текст ирокъу, сыт щхьэк1э жып1эмэ гупсысэ зэпыщ1а къе1уатэри.

Псалъащхьэуи ф1эпщ хъунущ «Тхылъыр щ1эныгъэм и къежьап1эщ».

Егъэдж: - Мы текстыр сыт хуэдэ стилк1э тха?

Едж: -Публицистическэ стилк1э тхащ.

Егъэдж: - Сытым укъыхуриджэрэ мы тхыгъэм?

Едж: - Ц1ыхум щ1эныгъэ куу бгъэдэлъын хуейщ. Абы щхьэк1э еджэн хуейщ. Тхылъыр уи 1эпэгъумэ, ц1ыху нэс, 1ущ, ц1ыху пэж уохъу. Абы пщ1э къыпхуехь, къару къыпхелъхьэ.

Егъэдж: Ц1ык1ухэ, фэ щапхъэ къысхуэфхьыфыну п1эрэ тхылъым теухуауэ?

Едж: «Тхылъыр ф1ыуэ флъагъу – ар щ1эныгъэм и къежьап1эщ»

(Горький М.)

«Згъуэтынкъым гъищэ сылъыхъуам

Тхылъ хуэдэу сэ ныбжьэгъу» (К1уащ Б.)

1.Егъэдж: - Унэ лэжьыгъэу мы псалъэухахэм нагъыщэхэр вгъэувыжу псалъащхьэ хуэфщ1ын хуеящ.

1. Тхылъыр куууэ хыхьащ ц1ыхубэ гъащ1эм.

2. Тхылъыр ди зэманым и гъащ1эщ.

3. Абы хуей мэхъу жьыри щ1эри,1уэхуншэри 1уэхушхуэ зи куэдри.

4. Тхылъ куэд еджэм ери ф1ыри нэхъ псынщ1эу зэхещ1ык1, ц1ыхухэм нэхъ тыншу ягуро1уэ, ядолажьэ, ядопсэу.

5. Апхуэдэхэр адэ-анэк1и, щхьэгъусэк1и, бынк1и, ныбжьэгъук1и нэхъ хьэлэл мэхъу.

6. Хэт тхылъыр ф1ыуэ илъагъуми, щ1эныгъэф1 бгъэдэлъми, ар гулъытэншэ ц1ыхубэм ищ1ыркъым.

7. Тхылъыр зи 1эпэгъум дэнэк1э зигъазэми, абы и гъащ1эр убзыхуащ, нэхущ, дахэщ.

Егъэдж: - Тэмэму къывгуры1уауэ къызолъытэри къэтпщытэнщ фэри фи щ1эныгъэр здынэсыр. Фи щ1эныгъэм и къежьап1эр къыват дерсхэращи.

Темэщ1эр етын.

Егъэдж: Псалъэ лъэпкъыгъуэхэмк1э хэзышэ псалъэ яже1эн. Морфологием иджыр къэпщытэжын.

Морфологиер бзэ щ1эныгъэм и 1ыхьэу псалъэр псалъэ лъэпкъыгъуэхэм тещ1ыхьауэ зыджырщ.

Я лексическэ мыхьэнэ, формэк1э зэрызахъуэж, псалъэухам щагъэзащ1э мыхьэнэ елъытауэ псалъэхэр гупурэ зэщхьэщок1.

Сыт а гупхэм зэреджэр?

Едж: псалъэ лъэпкъыгъуэк1э йоджэ.

Егъэдж: Сыт ди нобэрей темэр?

Едж: «Псалъэ лъэпкъыгъуэхэр».

Егъэдж: Пэж дыдэщ. Адыгэбзэм псалъэ лъэпкъыгъуэу 10 хэтщ.

Псалъэ лъэпкъыгъуэхэр гупит1у зэщхьэщок1: зи щхьэ хущытрэ к1эрыдзэну.

Псалъэ лъэпкъыгъуэхэм теухуауэ ящ1э псори къызэщ1экъуэжын.

(Слайдхэмк1э къэпщытэжын.)

Щы1эц1э

Плъыфэц1э

Бжыгъэц1э

Ц1эпапщ1э

Наречие

Глагол

Егъэдж: Хъарзынэу фылэжьащ, ц1ык1ухэ. Адэк1э ди лэжьыгъэм пыдощэ.

Темэр зэрыгъэубыдын.

1. Псалъэухар зыхущыщ1э нагъыщэхэр гъэувыжын:

Зэрыжа1эщи, узэджауэ узыхущ1егъуэж тхылъ щы1экъым, дэтхэнэми зыгуэр къыхыбох.

Едж: Япэ запятойр вводнэ псалъэм и ужьк1э догъэув, ет1уанэ запятоймк1э псалъэуха зэхэлъ-зэгъусэр зэпэщ1эдох.

Егъэдж: Мы псалъэухам хьэрфхэмрэ макъхэмрэ щызэтемыхуэ псалъэ хэту п1эрэ?

Едж: узэджауэ, узыхущ1егъуэж.

2. Псалъэухар синтаксис и лъэныкъуэк1э зэпкърыхын.

Зэрыжа1эщи, узэджауэ узыхущ1егъуэж тхылъ щы1экъым, дэтхэнэми зыгуэр къыхыбох.

3. Къыхыбох псалъэр морфологическэк1э зэпкърыхын

Къыхыбох – глаголщ

1) (Сыт пщ1эр?) къыхыбох.

П. т. – къыхэхын

2) Зэпым. к1эрылъ – лъэ1эсщ, глагол спр.

Зэпым. к1эрым. – зэра1уатэ накл., закъуэ бж., 2-нэ щхьэ.

3) Сыт пщ1эр? Къыхыбох.

4. Псалъэжьхэр нэгъэсыжын:

Нэхъыжьыр бгъэлъап1эмэ….(уи щхьэ лъап1э хъунщ)

Хабзэр ф1ымэ….(бзыпхъэ трах)

Зы акъыл нэхърэ…..(акъылит1)

Нэмыс здэщымы1эм…..(насыпи щы1экъым)

Мылъку куэд нэхърэ…..(Ныбжьэгъу куэд)

Бзур зы1этыр дамэщ…..(ц1ыхур зы1этыр акъылщ)

Дахэм къимыхь…..(1ейм къихьыркъым)

Псэр щэи….(напэ къэщэху)

Егъэдж:Нт1э, ц1ык1ухэ, мы лэжьыгъэри ф1ы дыдэу вгъэзэщ1ащ, псалъэжьхэри зэрыфщ1эри къэвгъэлъэгъуащ.

4. Тест лэжьыгъэ гъэзэщ1эн.

Егъэдж: Фи пащхьэм илъ карточкэхэм ит лэжьыгъэхэр вгъэзащ1э

1) Адыгэбзэм и макъзешэхэр мэхъу:

а) 6;

б) 7;

в) 10

2) Макъзешэ А-р щытхыпхъэр къэгъэлъэгъуэн:

а) гъэкъ...бзэгъуей;

б) къ…бзабзэ;

в) гъэкъ…бзэн.

3) Гукъыдэмыж псалъэм синоним хуэхъу псалъэр къыхэхын:

а) сымаджэ;

б) узыншэ;

в) нэщхъыф1э.

4) Псалъэуха мыубгъуар къыхэхын:

а) дыгъэр гуащ1эу къопс;

б) бжэндэхъухэр мэбзэрабзэ;

в) дунейр хуабэ хъууэ хуожьэ.

5) Литературэбзэм къищта псалъэхэр зыхэт сатырыр къыхэхын:

а) жыжэ, сэра1ым, гупщысэ;

б) щхьэгъумбжэ, жузым, к1ы1убзэ;

в) маф1э, бэджыхъ, слъэгъуакъым.

5. Еджак1уэхэр гуп-гупурэ гуэшауэ гъэлэжьэн.

Псалъэ лъэпкъыгъуэхэм теухуауэ кластер егъэщ1ын.

Щы1эц1э

Дерсыр къызэщ1экъуэжын.

1. Сыт нобэ урокым щ1эуэ къыщыфщ1ар?

2. Псалъэ лъэпкъыгъуэхэр дауэ игуэшрэ?

3. Сытк1э зэщхьэщык1рэ зи щхьэ хущыт псалъэ лъэпкъыгъуэхэмрэ к1эрыдзэнхэмрэ?

Егъэдж: Ц1ык1ухэ, дэтхэнэ зы лъэпкъми и бзэр, и тхыдэр, и хабзэр ищ1эжын хуейщ. Зи бзэр, зи хабзэр, зи тхыдэр зымыщ1эж ц1ыхум и лъэпкъым, и щхьэм пщ1э хуимыщ1ыжу аращ. Дывгъэхъумэ ди нэхъыжьыф1хэм къытхуагъэна хабзэ дахэхэр, ди лъэпкъ напэр. Ирегъагъэ ди адыгэ хэкур!

Унэ лэжьыгъэр етын: Нап.95, лэжьыгъэ №144 гъэзэщ1эн.

Оценкэр гъэувын.

Урокыр зэхуэщ1ыжын.