Популяция - тиричиликтин уюшулуусунун түр-популяциялык деңгээли

ПОПУЛЯЦИЯ -

ТИРИЧИЛИКТИН УЮШУЛУУСУНУН

ТҮР-ПОПУЛЯЦИЯЛЫК ДЕҢГЭЭЛИ

САБАКТЫН ЖҮРҮШҮНДӨ:

• Популяциянын түрлөрү жана алардын айырмачылыктары тууралуу түшүнүк берүү
• Популяциянын түрлөрү жана алардын айырмачылыктары тууралуу түшүнүк берүү

• Популяциянын табияттагы ролун жана маанисин анализдөөгө үйрөтүү
• Популяциянын табияттагы ролун жана маанисин анализдөөгө үйрөтүү

• Окуучуларды биологиялык түрлөрдүн экологиялык тең салмактуулукка тийгизген таасирин түшүнүүгө багыттоо
• Окуучуларды биологиялык түрлөрдүн экологиялык тең салмактуулукка тийгизген таасирин түшүнүүгө багыттоо

ТИРҮҮ ОРГАНИЗМДЕРДИН УЮШУЛУУСУ БИР НЕЧЕ ДЕҢГЭЭЛДЕРДЕН ТУРАТ. АЛАРДЫН БИРИ – ТҮР-ПОПУЛЯЦИЯЛЫК ДЕҢГЭЭЛ , МЫНДА БИОЛОГИЯЛЫК ТҮРДҮН ИЧИНДЕГИ ОРГАНИЗМДЕР ПОПУЛЯЦИЯЛАРГА БИРИГЕТ

Популяция – белгилүү бир аймакта жашаган, эркин көбөйө алган жана жалпы генфонду бар бир түргө таандык организмдердин тобу

Популяция бир нече түргө бөлүнөт:

• Элементардык популяция Экологиялык популяция Географиялык популяция
• Элементардык популяция
• Экологиялык популяция
• Географиялык популяция

1. Элементардык популяция

• Бул эң кичинекей популяция бирдиги. Бир түргө тиешелүү организмдер бир аймакта жашап , бири-бири менен активдүү байланыша алат. Генетикалык жактан бири-бирине окшош жана тыгыз карым-катнашта болгондуктан, алар ортосунда эркин жупташуу мүмкүн. Бир нече элементардык популяциялар экологиялык популяцияны түзөт. Мисалы: бир көлмөдөгү бакалар
• Бул эң кичинекей популяция бирдиги.
• Бир түргө тиешелүү организмдер бир аймакта жашап , бири-бири менен активдүү байланыша алат.
• Генетикалык жактан бири-бирине окшош жана тыгыз карым-катнашта болгондуктан, алар ортосунда эркин жупташуу мүмкүн.
• Бир нече элементардык популяциялар экологиялык популяцияны түзөт. Мисалы: бир көлмөдөгү бакалар

2. Экологиялык популяция

• Бир аймакта жашаган бир эле түрдүн бир нече элементардык популяцияларынын жыйындысы. Алар жалпы экологиялык шарттарга (температура, нымдуулук, тамак-аш базасы) ылайыкташкан. Көбөйүүдө элементардык популяциялардын ортосунда байланыш болот. Ар кандай табигый шарттарга жараша морфологиялык жана физиологиялык өзгөчөлүктөрү болушу мүмкүн. Мисалы: Ысык-Көлдүн айланасындагы балыктар
• Бир аймакта жашаган бир эле түрдүн бир нече элементардык популяцияларынын жыйындысы.
• Алар жалпы экологиялык шарттарга (температура, нымдуулук, тамак-аш базасы) ылайыкташкан.
• Көбөйүүдө элементардык популяциялардын ортосунда байланыш болот.
• Ар кандай табигый шарттарга жараша морфологиялык жана физиологиялык өзгөчөлүктөрү болушу мүмкүн. Мисалы: Ысык-Көлдүн айланасындагы балыктар

3. Географиялык популяция

• Бул эң ири популяция бирдиги . Бир түрдүн ар кандай климаттык жана географиялык шарттарга ылайыкташкан, бирок ортосунда байланыш бар ири топтору. Популяциялардын аймактары кеңири , ал тургай ар башка материктерде жайгашышы мүмкүн. Географиялык популяциялардын генетикалык айырмачылыктары болушу мүмкүн, бирок алар дагы эле бир түргө таандык. Мисалы: Евразиядагы боз көгүчкөндөр
• Бул эң ири популяция бирдиги .
• Бир түрдүн ар кандай климаттык жана географиялык шарттарга ылайыкташкан, бирок ортосунда байланыш бар ири топтору.
• Популяциялардын аймактары кеңири , ал тургай ар башка материктерде жайгашышы мүмкүн.
• Географиялык популяциялардын генетикалык айырмачылыктары болушу мүмкүн, бирок алар дагы эле бир түргө таандык. Мисалы: Евразиядагы боз көгүчкөндөр

ЖЫЙЫНТЫКТОО

• Популяциялар жаратылыштагы экологиялык балансты сактоодо маанилүү Популяциянын ар кандай түрлөрү организмдердин жашоо шарттарына ылайыкташуусун камсыз кылат
• Популяциялар жаратылыштагы экологиялык балансты сактоодо маанилүү
• Популяциянын ар кандай түрлөрү организмдердин жашоо шарттарына ылайыкташуусун камсыз кылат

Харди-Вайнберг закону боюнча маселе

Белгилүү бир аймакта таралган особдордун (түрлөрдүн) жыйындысы

популяцияны түзөт. Популяциядагы организмдердин генотибин аныктоо боюнча Вильгельм Вайнберг жана Годфри Харди эки окумуштуу бири-биринен көз карандысыз закон ачышкан. Ал закон Харди-Вайнберг закону деп аталат. Белгилүү бир ареалдагы популяциялардын жыйындысы бардыгы 100% же 1 ге барабар болот. Ал эми ошол жердеги организмдердин генотиби дайыма окшош боло бербейт. Мисалы: гомозиготалуу доминант, гомозиготалуу рецессивдуу жана гетерозиготалуу организмдер болот.

Р - доминанттык организдер. q — гомозиготалуу рецессивдүү

Генетикалык маселе: Белгилүү бир популяцияда 14345 түлкүлөрдү көрүшкөн. Алардын 12-кара, 678-боз, 13655-сары түстө болушкан.

Хайди-Вайнбергдин закону боюнча формулага коюп маселени чыгаргыла

Үйгө тапшырма

§ 35. Түр-популяциялык деңгээлдеги биологиялык процесстердин экосистемадагы мааниси (эссе)