«Ужуглел» байырлалы.
Залдын дерилгези:
Ооренир, ооренир база катап ооренир. В.И.Ленин.
Ужук билбес кижи
уну чоктан дора.
Эртинени черден казар.
Эртемнерни номдан тывар.
Сеткилдин бичези херек.
Эртемнин улуу херек.
Чааскаан чорба, эштиг чору.
Чалгаа чорба, кежээ чору.
Бичии чаштар бистерни
Бижип, номчуп оореткен
«Ужуглелим», байырлыг!
Ууле-херээн будуп чорзун!
Сорулгазы:
«Ужуглел» - уругларнын эн ынак оннуу. Уруглар номчуп, бижип турар кылдыр «Ужуглелди» ооренип алганнар. Ынчангаш олар шак ол оннуунге ооруп четтиргенин илередип байырлажыр. Байырлал уругларны эки ооредилгеже, коллективтин ден эргелиг кежигуннери кылдыр боттарын минниринче кыйгырып турар.
Байырлалдын чорудуу:
- Эргим уруглар! Мырынай чоокта чаа-ла силернин хой кезиинер ужук, бижик билбес турду. Ам силер номчуп,бижип турар апарган-дыр силер. Силерни ынчаар ооредип каан ном «Ужуглел»-ле болгай. Бистер богун эргим «Ужуглеливис»-биле байырлажып, чаа «Тыва дыл» болгаш «Торээн чугаа» номанары-биле таныжар бис. Уруглар, «Ужуглелди» чалап алыылынар!
Шупту:
«Ужуглелим», «Ужуглелим»!
Унуп кээрин чалап тур бис!
(Ужуглел кирип кээр).
Ужуглел:
Аныяк чаш оннуктерим,
Амыр-менди бараалгаттым
Уделгенер эгелезин
Ууленер будер болзун!
Адыр-адыр торээннерим
Чалаанынар дээш ооруп тур мен.
Чааскаан эвес оорлуг келдим.
Ажыл-херээ солун,
ам-даа хойну айтыр.
Уран-чечен номчулганы
уткуп аарын дилеп тур мен.
(Торээн чугаа кирип кээр)
Торээн чугаа:
Чалааны дээш четтирдим,
Чааскаан эвес, эштиг келдим.
(Тыва дыл кирип кээр).
Торээн чугаа:
Эжим ады чогум кым-дыр?
Эки номчуп корунерем.
Тыва дыл: -Экии, уруглар! Мен «Тыва дыл» ному-дур мен. Силерни шын бижииринге болгаш чараштыр бижииринге ооредир мен.
Торээн чугаа: - Мен номчулга ному-дур мен. Бис найыралдыг кады чурттаар бис. Силерни моон-даа артык номчуп турар кылдыр оорениринерге, номнун оннуктери болурунарга дузалаар мен, уруглар.
Чалалганар алгаш дыка-ла белеткендивис. Ынчангаш силерге бичии оюннар белеткеп алдывыс. Ребустарны тып корунерем.
А) (Ребустар чуруу)
Б) Ам бо «Состен тургус» деп оюндан тургузуп ойнаптаалынарам. Чуу деп сос-тур?
Сиид, йхо, ты, вете, агаад.
Торээн чугаа. Сагынгыр, тывынгыр-ла уруглар-дыр силер. Ам кайы-хире номчуттунуп, тоолдар билиринерни шылгап корейн. Чуу деп тоолдан-дыр, тывынарам че.
Эн-не буянныг, эн-не алдарлыг арга-арыгнын дириг-амытаннарнын эмчизи. (Айболит)
Кочал-ширбиил самолеттуг кырган-ава. (Баба Яга, азы Аза-кадай).
«Ыглава кырган-авай, ыглава кырган-ачай, силерге мен алдын чуурга эвес анаа чуурга торуп бээр мен» деп кырганнарны кым оожуктуруп турганыл? (Шокар дагаа)
- Эр-хейлер! Чылды оттур дыка эки номчуттунуп ооренип турган-дыр силер!
Ужуглел, Тыва дыл, Торээн чугаа:
Холдан номну черле салбайн,
кончуг эки номчунар-ла.
Уран-чечен шулуктерни
улай-улай доктаадынар!
Чараш солун ырылардан
Чангыландыр бадырынар!
Ыры:
Башкы: - Уруглар, силер чаа оннуктерлиг апардынар, Тыва дыл, Торээн чугаа номнары-биле оннуктежип алдынар. Ам номну канчаар эдилээрин Леонид Чадамбанын шулуунден дыннаалынар.
Эки, бакты ылгап айтыр
Эртем, угаан – номувуста.
Элетпейн кызып камна.
Эчизинге чедир номна.
Саазыннар тудуш чорза,
салаан-биле ора тыртпа.
Артын, иштин шокарлава!
Арыг-шевер кадагала!
Будук, хирге бораштырба,
булун, азыын сыга бербе!
Танцы: ________
Алфавите 36 ужуктернин аразында
Я,Е,Ё,Ю деп ужуктер бар
Адаарымга ийи унну дыннап каар сен,
а бижиири конгус оске, эки бодан
Ажык ужук соолунге, сос эгезинге
Албан, чугле я, е, ё, ю-ну бижиир, ону утпа.
Адаарынга кончуг эптиг, шаптык-даа чок.
Аян ырны кара чааскаан тургузуптар.
Чуу деп ындыг ужуктерил
харыылаптар кижи бар бе?
Ыры:__________
Танцы:______________
Ады-сывы бар-даа болза
Адаар дээрге уннер унмес
Чогум чуу деп ужуктер-дир
Номчупкаштын тывынарам. («ъ» кадыг демдек, «ь» чымчак демдек)
А, бе, ве, ге, де, е-ни
Адап, номчуп ооренир
«Ужуглел» деп номувус
Унелиг-ле эдивис
А, ве-ни чыскаагаш
«Ава» деп сос кожар бис
Чараш эргим созувус
Саазынга чайнай бээр.
Ыры:__________
Танцы:______________
Башкы: Эр-хейлер! Ырлаар-даа, танцылаар-даа, шулуктээр-даа кончуг уран-талантылыг биргиклассчылар-дыр силер, ынчалза-даа «Ужуглелдин» бистер-биле байырлажып чоруур шагы келген-дир.
Ужуглел:
Чоруур уем чедип келди
Чоргаарларым, эргимнерим!
Улам эки ооренирин
Улуу-биле кузеп тур мен!
Менди чаагай оннуктерим!
Шупту: «Ужуглелим», байырлыг!
Эн-не баштай холга туткан
эргим номум «Ужуглелим»
эртем-билиг оруунче баар
эзерлиг ак аъдым ол –дур.
Биче чаштар бистерни
бижип, номчуп оореткен,
ууле херээн будурген
«Ужуглелим», байырлыг!
Ниити 1-ги классчыларнын ырызы ________________________
Башкы: - Бистин байырлалывыс моон-биле доозулду. Кичээнгейинер дээш ооруп четтирдивис. Ужурашкыже менди чаагай!