Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Маганинская СОШ им.С.И.Тимофеева-Кустуктаанап» МР «Горный улус»
УТВЕРЖДЕНО
Решением педагогического совета
От _______2018 года протокол №________
Председатель_________ _____________
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
По литературному чтению на родном языке
Уровень образования (класс): начальное общее образование, второй
Количество часов: Всего: 70 часов, в неделю 2 часа
Учитель: Варламова Мария Николаевна
Программа составлена на основе Федерального государственного образовательного стандарта начального общего образования, Концепции духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России, планируемых результатов начального общего образования, Примерных программ начального общего образования и авторской программы Захаровой Л.В., Флегонтовой У.М «Литература аа5ыыта» 2 кылаас, Бичик, 2017
Быһаарыы сурук
«Литературнай аа5ыы» предмети үөрэтэргэ оноһуллубут улэлиир бырагыраамма тирэ5ирэн оноһулунна:
• Захарова Л. В. Литература аа5ыыта: улэлиир бырагыраамма: 1-4 кылаас» – Дьокуускай: Бичик, 2013;
Yөрэтэр кинигэлэр:
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Литература аа5ыыта: 2 кылааска үөрэх кинигэтэ. Дьокуускай, «Бичик», 2016с. («Саха оскуолата» систиэмэ)
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Бэйэ аа5ыыта. 2 кылааска аа5ар кинигэ. Дьокуускай, «Бичик», 2017 с. . («Саха оскуолата» систиэмэ)
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Ыалынан аа5ыы: 2 кылааска аа5ар кинигэ. Дьокуускай, «Бичик», 2017 с. . («Саха оскуолата» систиэмэ)
Үөрэх бырагыраамата Федеральнай государственнай үөрэх стандардыгар, "Россия гражданинын лиичинэһин сиэрин-майгытын сайыннарыыга уонна иитиигэ кэнсиэпсийэтигэр", үөрэх биридимиэтин үөрэтии түмүктэригэр оло5уран сурулунна.
Үөрэх предметин өйдөбүлэ
Бастакы сүһүөх оскуолаҕа литература ааҕыыта - уус-уран айымньыны үөрэтии уонна тылы сайыннарыы курдук икки хайысханы тутуһар сүрүн биридимиэттэртэн биирдэстэрэ. Биридимиэт оҕо ааҕар үөрүйэҕин, тылынан уонна суругунан саҥатын сайыннарар сүрүн оруоллаах. Оҕоҕо ааҕар уонна тиэкиһи кытта үлэлиир үөрүйэх иҥмит эрэ буоллаҕына, кини атын биридимиэттэргэ ситиһиилээхтик үөрэнэр кыаҕы ылар.
Биридимиэт оҕо сааһыгар сөптөөх өйү-санааны иҥэрэр, айар, толкуйдуур дьоҕурун, майгытын- сигилитин, тылын-өһүн сайыннарар, ааҕыы эйгэтигэр киллэрэр, кинигэҕэ интэриэһи үөскэтэр, ааҕар баҕаны олохсутар, уус-уран айымньы тыл искусствота буоларын өйдөтөр, оҕо бэйэтэ сайдар, дьону кытта бодоруһар кыаҕын олохсутар. Ааҕыы оҕо лиичинэс быһыытынан сайдарыгар, тулалыыр эйгэтин өйүнэн-сүрэҕинэн, дууһатынан ылынарыгар суолтата улахан. Бу этиллэр санаа биридимиэт сүрүн сыалын быһаарар:
- ааҕыы араас көрүҥүн олохсутуу;
- уус-уран айымньы тиэкиһи кытта үлэҕэ оҕо тылын-өһүн сайыннарыы;
- араас көрүҥнээх информациянан үлэлиир үөрүйэхтэри иҥэрии;
-оҕону уус-уран айымньыга сыһыарыы, айымньыны истэргэ, тылга болҕомтолоох буолууга иитии;
- оҕо тус олоҕун айымньы нөҥүө сиэр-майгы сыаннастарынан байытыы;
- оҕо литературатын эйгэтигэр киллэрии; кинигэҕэ интэриэһи, ситимнээхтик, тиһиктээхтик ааҕар баҕаны үөскэтии;
- тиэкиһи уонна кинигэни кытта үлэлиир үөрүйэҕи иҥэрии, үөрэх уонна научнай- биллэрэр тиэкиһинэн үлэ бастакы үөрүйэхтэрин олохсутуу.
Сыалы ситиһэргэ маннык соруктар тураллар:
• ааӄыы араас ньымаларын баһылааһын;
• тиэкиһи кытта үлэ сүрүн сатабылларын иңэрии;
• наадалаах литератураны булан туһаныы;
• аа5ыыга интэриэһи үөскэтэн, кинигэӄэ тапталы иңэрии;
• айан кэпсиир уонна суруйар үөрүйэхтэри сайыннарыы;
• норуот тылынан уонна уус-уран айымньытын духуобунай ис номоӄун нөҥүө иэйиини уһугуннаран, олох араас көстүүтүгэр сиэрдээх сыһыаны үөскэтии;
• уус – уран айымньы тылыгар болӄомтолоох буолууну ситиһии;
төрөөбүт уонна араас омук литературатын араара өйдөөн, ол нөҥүө норуоттар доӄордуу сыһыаннарын олохсутуу.с-уран айымньы тыл искусствота буоларын ааҕыы уруогар ааҕан, тыл уруогар ырытан, айымньыны ырытар үлэҕэ тылы тэҥнээн, ааптар этэр санаатын, иэйиитин өйдүүр. Үөрэнээччи айымньы дьоруойдарыгар бэйэтин сыһыанын быһаарар, суруйааччы уонна айымньы туһунан санаатын этэн, сыһыанын көрдөрөр.
Үөрэх былааныгар үөрэх предметин миэстэтэ
Үөрэх федеральнай базиснай былаанын үһүс барыйааныгар оло5уран, литературнай ааӄыыны үөрэтиигэ 4 кылааска – нэдиэлэ5э 2 чаас, сылга барыта70 чаас бэриллэр.
1 чиэппэр – 17 чаас
2 чиэппэр – 15 чаас
3 чиэппэр – 19 чаас
4 чиэппэр – 19 чаас
Ытык өйдөбүллэри үөрэх предметин ис хоһоонугар киллэрии
2009 с.ылыныллыбыт «Россия гражданинын личноһын сиэрин-майгытынсайыннарыы уонна иитии концепцията» федеральнай государственнай үөрэх стандартарын методологическай төрүтүнэн буолла.
Концепция Россия гражданинын личноһын иитиигэ, сайыннарыыга 10 сүрүн национальнай ытык өйдөбүлү ылар. Онно киирэллэр:
1). Ийэ дойдуга, бэйэ сиригэр-уотугар, норуотугар таптал,бэриниилээх буолуу;
2) Биир санааланыы, крдьыктаах быһыы, аһыныгас амарах сүрэхтээх, чиэстээх, дьоһуннаах буолуу;
3) Ийэ дойдуга сулууспалааһын, сокуону тутуһуу, бэрээдэктээх буолуу;
4) Дьиэ-кэргэңңэ, ыалга тапталлаах, бэриниилээх буолуу. Доруобуйа, уйгулаах олох.
5) Үлэ, төрүт дьарык. Үлэ5э ытыктабыл, дьулуур, дьаныар.
6) Билиини сыаналааһын.
7) Итэ5эл, духуобунас өйдөбүллэрэ.
8) Төрөөбүт литература – бар5а баай.
9) Ийэ айыл5а. Ытык сир, харыстанар сир. Сир – планета. Айыл5а5а харыстабыл.
10) Сир үрдүгэр эйэ, элбэх омук култуурата, киһи аймах сайдыыта.
Онон бу ытык өйдөбүллэри «Литературнай аа5ыы» үөрэх предметин ис хоһоонугар уус-уран айымньыга норуот историятын, култууратын, оло5ун төрүт үгэһин, сиэрин-майгытын нөңүө киирэн сылдьар.
Үөрэх предметин үөрэтии түмүгэ
Ытык өйдөбүллэри үөрэнээччигэ иҥэрии түмүгэ:
1. Төрөөбүт дойдунан, дойду историятынан уонна норуоттарынан киэн туттуу санаатын олохсутар.
2. Атын омук историятыгар уонна култууратыгар убаастабыллаахтык сыһыаннаһар.
3. Үөрэнэр баҕаны, бэйэни сайыннарар.
4. Бодоруһууга майгы- сигили нуорматын, бэйэ эппиэтинэһин сайыннарар, салайынар.
5. Эстетическай сыһыаны олохсутар.
6. Сиэрдээх быһыыны, атын дьоҥҥо амарах сыһыаны сайыннарар.
7. Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар.
8. Үтүө сыһыаннаах бодоруһууну иҥэрэр.
9. Мөккүөрдээх түгэнтэн сатаан тахсар үөрүйэҕи үөскэтэр.
10. Айымньылаах үлэҕэ баҕаны үөскэтэр, сэрэхтээх, чөл олох туһунан өйдөбүлү, сыһыаны олохсутар.
Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ:
1. Араас тиэкиһи ис хоһоонноохтук ааҕар, үчүгэйдик толкуйдаан саҥарар, тылынан уонна суругунан тиэкиһи оҥорор.
2. Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр.
3. Сэһэргэһэр киһитин болҕойон истэр, кэпсэтэргэ бэлэм, кэпсэтиигэ араас санаа үөскүүрүн өйдүүр, бэйэ санаатын тиэрдэргэ кыһаллар, дакаастыы сатыыр.
4. Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтө булар, хайа баҕарар тиэмэҕэ кэпсэтэһиигэ кыттар.
5. Атын биридимиэттэри үөрэтэргэ "Литература ааҕыыта" төрүт буоларын уонна биридимиэттэр алтыһыыларыгар; гуманитарно-эстетическэй хайысхалаах биридимиэттэр икки ардыларынааҕы сибээстэри өйдүүр.
6. Үөрэх дьарыгын сыалын уонна соругун өйдүүр, сөптөөх ньымалары булан туттар, туһанар.
7. Үөрэх дьарыгын туруоруллубут соруктарга олоҕуран былаанныыр, хонтуруолланар уонна сыаналанар, ситиһиигэ тиэрдэр ордук көдьүүстээх ньымалары быһаарар.
Тустаах үөрэх биридимиэттэрин үөрэтии түмүгэ
1. Уус-уран айымньы омук уонна аан дойду култуурата, сиэр-майгы сыаннастара буоларын уонна баар үгэстэр харыстаныахтаахтарын, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдиллиэхтээхтэрин өйдүүр.
2. Кинигэ - киһи аймах култууратын ураты сыаннаһа буоларын өйдөөн, сиэрдээх сыһыаны олохсутар.
3. Уус-уран айымньы тыл искусствота диэн өйдүүр, харыстабыллаахтык сыһыаннаһар.
4. Саха сирин уонна Россия элбэх ахсааннаах норуоттарын уус-уран литератураларын духуобунай уонна сиэргэ-майгыга сыаннастарын өйдүүр.
5. Сайдыылаах, үөрэх бары биридимиэтигэр ситиһиилээх буоларга тиһиктээх ааҕыы суолтатын өйдүүр; аан дойду, Россия историятын уонна култууратын, үтүө уонна мөкү сыһыан, сиэр-майгы туһунан бастакы өйдөбүллээх.
6. Ааҕыы суолтатын, араас көрүҥнээх тиэкис (билиһиннэрэр, үөрэтэр, талар, көрдүүр, чинчийэр) уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар, дьоруой араас быһыытын-майгытын сиэр-майгы өттүнэн ырытар, сыаналыыр.
7. Таска уонна искэ ааҕыы техникатын баһылааһын, аахпыты араастаан уларытыы, уус-уран, научнай-популярнай уонна үөрэтэр тиэкистэри ырытарга судургу литературоведческай өйдөбүллэри туһаныы салгыы ааҕааччы тылын-өһүн сайдыытыгар суолталааҕын өйдүүр.
8. Бэйэ ааҕарыгар сөптөөх кинигэни талары сатыыр, тиэмэнэн, алпаабытынан каталогтары уонна сүбэлиир испииһэги туһанар, бэйэ ситиһиитин, кыаҕын сыаналанар, тупсарынар, эбии дьарыктанарга, информация хомуйарга ыйар-кэрдэр матырыйаалынан таба туһанар.
Үөрэх дьылын устата үөрэнээччигэ ирдэбил:
-Кэпсэтэригэр тугу истибэтэҕин, өйдөөбөтөҕүн ыйыталаһар
-Иһирэх тылы туттан көрдөһөр
-Сөптөөх тылы туттан алҕаһын билинэр, аккаастыыры сатыыр
- Тиэкис тематын, аатын, сүрүн санаатын тирэх тылларынан сирдэтэн өйдүүр, быһаарар. Тирэх тыллары туттан өйдөөбүтүн кэпсиир.
-Кэпсэтэригэр, ааҕарыгар сөптөөх тонун, интонациятын туһанар
-Текст көрүҥнэрин өйдүүр буолуохтаах.
-Туочукаҕа, соппутуойга тохтоон, тыын ылар. Куолаһын уларытар, оруолунан үллэстэн ааҕары сатыыр буолуохтаах.
Үөрэх предметин ис хоһооно
Биридимиэт сүрүн ис хоһоонун араас оҕо литературата (Саха, Саха сирин хотугу, Россия, тас дойду араас омуктарын суруйааччыларын айымньылара), научно-популярнай айымньылар арыйаллар. Уус-уран уонна научнай-биллэрэр айымньылары тэҥнээн көрүү тыл искусствотын дириҥник өйдүүргэ көмөлөһөр. "Литература ааҕыыта" биридимиэти атын биридимиэттэри кытта ситимнээхтик үөрэтии-ырытыы көдьүүстээх, олоххо туох барыта ситимнээх биир кэлим диэн өйдөбүлү үөскэтэр.
Биридимиэт ис хоһооно:
- "Саҥа үлэтин көрүҥнэрэ. Бодоруһуу култуурата";
- "Тиэкиһи кытта үлэ көрүҥнэрэ. Саҥа-иҥэ үлэтэ";
- "Уус-уран айымньыга кэрэ уонна сиэр-майгы иитиллиитигэр үлэ";
- "Оҕо ааҕар эйгэтэ. Ааҕыы култуурата".
Бастакы салаа - "Саҥа үлэтин көрүҥнэрэ. Бодоруһуу култуурата". Манна оҕо ааҕар уонна суруйар, ситэр уонна саҥарар дьоҕурун, араас түгэҥҥэ үлэтин саҥа көрүҥүн сайыннарыыта көрүллэр. Бырагыраама таска сүһүөхтээн ааҕыыттан сыыйа бүтүн тылынан, онтон интонацияҕа, ааҕыы тэтимигэр, ис хоһоонноохтук ааҕыыга, сыыйа искэ ааҕыыга болҕомто уурар, бастакы сүһүөх саха оскуолатын үөрэнээччитэ мүнүүтэҕэ ааҕар нуорматын быһа холоон биэрэр. Начаалынай оскуоланы бүтэрэр үөрэнээччи быһа холоон мүнүүтэҕэ 80-100 тылы ааҕар. Маннык нуорма оҕо бэйэтигэр эрэллээх буолуутун, аахпыт тиэкиһи ис хоһоонун өйдүүрүн үөрэх тиэкистэрин кытта үлэҕэ көҕүлүүр.
Биридимиэт ис хоһоонугар истии диэн салаа оҕо тылга, дьон саҥатыгар болҕомтолоох буоларын, этиллибит кэрчик сүрүн санаатын араарарын, өйдүүрүн, ырытарын, өйдөммөт түгэҥҥэ туоһулаһар ыйытыылары биэрэрин ирдиир.
Саҥаны сайыннарыы (бэйэ санаатын этии, ыйытыы биэрии, ыйытыыга эппиэт, кэпсэтиһии, кэпсээһин) саҥа этикетин кытта тугу этиэн баҕарарын толкуйдаан, ырытан, хонтуруоллаан, атын киһини болҕойон истэн, кэпсэтэр киһитигэр убаастабыллаахтык сыһыаннаһан иитиллэрэ эрэйиллэр.
Улахан болҕомто сурук үлэтигэр ууруллар. Ааҕыы уруогар үөрэнээччи аахпыт тиэкиһигэр олоҕуран бэриллэр тиэмэҕэ бэйэ санаатын, аахпыттан, өйтөн (ойуулаан, ырытан, кэпсээн) суруйа үөрэнэр. Бастакы сүһүөх оскуола5а о5о истэр, саҥарар, аа5ар уонна суруйар дьоҕурун сайыннарар.
Иккис салаа - "Тиэкиһи кытта үлэ көрүҥнэрэ. Саҥа-иҥэ үлэтэ".
Уус-уран айымньыны кытта үлэҕэ үөрэнээччи тиэкиһи чаастарга үллэрэ, чаастарга аат биэрэ, былаан оҥоро, аахпыт тиэкиһин кылгатан уонна сиһилии кэпсии, сүрүн санаатын араара уонна ону бэйэ тылынан этэргэ үөрэнэр. Бу салаа тиэкис араас көрүҥүн өйдүү (ойуулуур, ырытар, кэпсиир), тиэкис аатын ис хоһоонун кытта ситимнии, үөрэх, научнай-биллэрэр уонна усс-уран тиэкиһи араара, суолтатын быһаара үөрэтэр. Үөрэнээччи бодоруһуу арааһын, сыалын- соругун өйдүү үөрэнэр, учуутал көмөтүнэн кэтээн көрөр.
Үһүс салаа - "Уус-уран айымньыга кэрэ уонна сиэр-майгы иитиллиитигэр үлэ".
Оҕо уус-уран айымньы нөҥүө сиэр-майгы туһунан өйдөбүлэ кэҥииригэр, эстетическэй уонна айар дьоҕура сайдыытыгар туһуланар. Оҕо уус-уран айымньыга да, биллэрэр да тиэкискэ тулалыыр эйгэ ойууланар ньыматын араара, уратылаһар өрүтүн өйдүү, бэйэ тиэкиһин оҥоро үөрэнэр. Бырагыраама оҕо эрэ уус-уран литературатын кытта буолбакка, искусство атын көрүҥнэрин тиэкистэрин (айымньыларын) кытта билиһиннэрэр.
Үөрэнээччи уус-уран айымньыны научнай-биллэрэр ис хоһоонноох тиэкистэн араара үөрэнэр. Уус-уран айымньы - ааптар айымньыта, кини баай тыл-өс көмөтүнэн ааҕааччыга тулалыыр эйгэ уонна дьон араас сыһыанын, ытык өйдөбүллэри, майгыны-сигилини иҥэрэр, кэрэҕэ угуйар искусство ураты көрүҥэ диэн өйдүүр. "Литература ааҕыыта" ис хоһоонугар уус-уран айымньыны судургу ырытыы: ол эбэтэр тиэкиһи бастаан сабаҕалаан, истэн, онтон ааҕан, ырытан, хат-хат төннөн, ис хоһоонун, саҕаланыытын, бүтүүтүн ырытан, айымньы аатын, сүрүн санаатын, ис хоһоонун кытта тэҥнээн көрүү ыытыллар. Айымньыны ырытыыга тиэрмин бобуллубат. Айымньы уус-уран тыла ааҕыы бары түһүмэҕэр болҕомтоҕо ылыллар. Тиэкиһи ырытыыга тыл (эпитет, тэҥнэбил) туспа тутан ырытыллыбат, айымньыга сыһыаран, туох суолталаахтык туттуллубутун тоһоҕолоон бэлиэтэнэр, көрүллэр.
Ааҕыы ис хоһоонугар оҕо сааһыгар өйдөнөр тиэмэ уонна уус-уран айымньы проблемата, онно этиллэр майгы-сигили сыаннастара, тыла-өһө көрүллэллэр. Айымньыны ырытыы араас таһымнаах: сюжет таһымыгар (дьоруойдары кытта билсиһии, кэпсэнэр түгэни ырытыы); дьоруой таһымыгар (дьоруой тугу эмэ гынар сүрүн ис хоһооно, киниэхэ ааҕааччы сыһыана); ааптар таһымыгар (ааптар дьоруойугар сыһыана, ааптар этэр санаата уонна айымньы уопсай ис хоһооно). Маннык ырытыы айымньыны кэлимник көрөргө сүрүн хайысха буолар. Айымньыны араастаан ырытыы оҕо айымньы ис хоһоонун өйдүүрүгэр, тылга болҕомто уурарыгар, өйө-санаата байарыгар, майгыта-сигилитэ тупсарыгар көдьүүстээх. Оҕо айар дьоҕура сайдарыгар айымньыны оонньоон көрдөрөрө, онно кыттара улахан оруоллааҕын бырагыраама учуоттуур.
Төрдүс салаа - "Оҕо ааҕар эйгэтэ. Ааҕыы култуурата".
Ис хоһоонун уонна ааҕыллыан сөптөөх айымньы аатын ыйар. Манна саха, Саха сирин хотугу омуктарын, Россия араас омуктарын, тас дойду суруйааччыларын уус-уран айымньылара, научнай-биллэрэр, аныгы кэм суруйааччыларын айымньылара, ону таһынан норуот тылынан уус-уран айымньыта (остуоруйа, үһүйээн, ырыа, өс хоһооно, таабырын о.д.а.) киирэллэр. Бырагыраама кыра оҕо интэриэһин учуоттаан, олох араас өттүн хабар айымньыларга болҕомто уурар: бэйэ саастыылааҕын уонна улахан дьону кытта сыһыан, мүччүргэннээх сырыы о.д.а. Оҕо ааҕар үөрүйэҕэ сайдыытын көрөн, тулалыыр эйгэтин туһунан билиитэ дириҥээн истэҕин аайы, ааҕар эйгэтэ кылаастан кылааска кэҥээн, эбиллэн, байытыллан иһэр. Сыыйа оҕо библиографическай култуурата олохсуйар.
Саҥарыы уонна аа5ыы үлэтин көрүҥнэрэ
Истии. Туора саҥаны истэн ылыныы (кэпсэтэр киһи саҥата, араас тиэкиһи ааҕыы). Туора саҥаны хайдах баарынан өйдөөһүн, истибит айымньы туһунан ыйытыыга сатаан хоруйдааһын, буолбуту сааһылаан быһаарыы; саҥа соругун өйдөөһүн; үөрэх, научнай-биллэрэр, уус-уран айымньы тиэкистэрин истэн баран, ыйытыыны сатаан биэрии.
Таска ааҕыы. Тылы, этиини уонна тиэкиһи буукубалаабакка уонна сүһүөхтээбэккэ таба ааҕыы. Сүһүөҕүнэн ааҕыыттан сыыйа бүтүн тылынан өйдөөн ааҕыы, тыл ситимин интонациянан холбооһун; тиэкис ис хоһоонун өйдүүр туһугар кылаастан кылааска ааҕыы тэтимин түргэтэтии. Саҥарар саҥа (тыл ситимэ уонна этии) суолтатын өйдүүргэ ыйыы биэрии. Дьоҕус тиэкиһи хоһоонноохтук ааҕыы: таба саҥарыы уонна интонация нуорматын тутуһуу; ааҕыы соругун өйдөөһүн, ааҕар айымньыга сыһыаны көрдөрүүгэ интонацияны тутуһуу, саҥарыы уонна бодоруһуу соругар сөп түбэһиннэрэн ааҕыы тэтимин тһргэтэтии эбэтэр бытаардыы. Сурук бэлиэтэ чорботуллар этиилэрин интонациялаахтык ааҕыы. Араас көрүҥнээх уонна тииптээх тиэкистэр уратыларын өйдөөһүн.
Искэ ааҕыы. Кээмэйинэн уонна көрүҥүнэн (жанрынан) сөптөөх айымныьлары таска ааҕыыттан сыыйа искэ ааҕыы көһүү. Аахпыт тиэкиһи өйдүүргэ ис хоһоонун санатыһан уонна ыйытыыларга хоруйдаан хонтуруолланар уонна көннөрүнэр ньымалары туһаныы.
Ааҕыы араас көрүҥүн (үөрэтэр, талар, билсэр) туһанан, үөрэтэр уонна научнай-биллэрэр тиэкистэн информацияны була үөрэнии.
Ааҕыы араас көрүҥүн уратытын өйдөөһүн: факт, ойуулааһын, этиини толоруу уо.д.а.
Араас көрүҥнээх тиэкиһинэн үлэ. Уус-уран, үөрэх, научнай-популярнай тиэкистэр өйдөбүллэрин билии, кинилэри тэҥнээһин. Маннык көрүҥнээх тиэкистэри оҥоруу соруктара. Көннөрү этиилэртэн тиэкиһи араарар үөрүйэҕи баһылааһын.
Тиэкис тиэмэтин уонна сүрүн санаатын бэйэ быһаарыыта; төрүөт уонна түмүк сибээстэрин быһаарыы; тиэкиһи сөптөөх кэрчиктэргэ араарыы. Хас биирдии кэрчик уонна тиэкис сүрүн чаастарын быһаарыы, аат биэрии; тиэкис ис хоһоонунан ааттыыр, ыйытыы этиилэринэн эбэтэр бэйэ толкуйунан былаан оҥоруу. Тирэх тылларынан эбэтэр бэйэ оҥорбут былаанынан тиэкиһи сиһилии, талан, кылгатан кэпсээһин. Кэпсииргэ туох кэнниттэн туох буоларын чопчу ситимнээн тутуһуу. Аахпыт тиэкиһи эбэтэр атын бэриллибит холобуру үтүгүннэрэн, ойуулааһын, сэһэргээһин, толкуйдааһын тиэкиһи оҥоруу. Кэпсэтии кэмигэр кинилэри туох сыаллаах туһанары быһаарыы. Элбэх информация араас көрүҥүн кытта үлэлээһин.
Уопсай ырытыыга кыттыы: ыйытыыга хоруйдааһын, чопчу тиэмэҕэ иһитиннэрии оҥоруу, атын киһи этэрин истии, кэпсэтии кэмигэр хоруйдары толорон, ситэрэн биэрии. Ыйынньыгы уонна көрдөрөр-ойуулуур матырыйаалы туһаныы.
Тиэкис ис хоһоонун ойуулааһын (айылҕа, дьоруой тас көрүҥэ, буолар сирэ) уонна толкуйдааһын (туох туһунан кэпсэнэрэ, сүрүн санаата) ньымаларын туһанан хаттаан оҥоруу. Уус-уран уонна научнай-биллэрэр айымньылары тэҥнээһин, кэпсэтиигэ туох сыаллаах туһанары быһаарыы.
Библиографическай култуура. Кинигэ- искусство ураты көрүҥэ. Кинигэ- билии төрдө. Саха сиригэр бастакы кинигэлэр уонна кинигэни бэчээттээһин саҕаланыыта (уопсай өйдөбүл). Үөрэх, уус-уран, ыйынньык кинигэлэрэ. Кинигэ ис хоһооно эбэтэр иһинээҕитэ, таһа, титульнай лииһэ, аннатоцията, ойуулар (иллюстрациялар). Кинигэҕэ информация көрүҥэ: научнай, уус-уран (кинигэ тас көстүүтүгэр олоҕуруу, ыйар-иллюстративнай матырыйаал).
Уус-уран айымньы тиэкиһинэн улэ. Уус-уран айымньы ис хоҥоонун өйдөөһүн, иэйиилээхтик ылыныы. Аймньы аатын кытта ис хоһоонун өйдөөн ситимнээһин.
Уус-уран тиэкис уратытын быһаарыы, айыллыбыт сыалын өйдөөөһүн (ааҕааччыга ойууламмыт хартыына уонна уран тыл ньымата). Тылы хайдах иһиллэринэн уонна суолтатынан ырытыы, көнө уонна көспүт суолта. Суруйааччы айбыт хартыынатын өйгө ойуулуур үөрүйэх.
Тыл ойуулуур-дьүһүннүүр ньыматын туһанан, айымньы тиэкиһин эбэтэр быһа тардыыны бэйэ айыыта. Уруһуйдарынан эбэтэр иллюстрацияларынан кэпсээн айыы; уус-уран айымньыттан иллюстрацияҕа сөп түбэһэр кэрчиктэри булуу. Аахпыт тиэкистэн быһа тардыыны тылынан ойуулааһын.
Айымньы дьоруойун характеристикалааһын (мэтириэтэ, майгыта, туттуута-хаптыыта, саҥата), буолбут быһыы төрүөтүн ырытыы. Сүрүн санааны тириэрдэн, сиһилии, талан уонна кылгатан кэпсиир дьоҕуру иҥэрии. Дьоруойдар быһыыларын маарыннатан эбэтэр утары тутан тэҥнээһин; онно сөп түбэһэр тылы эбэтэр тыл ситимин булуу. Тиэкиһи ырытыыга учуутал көмөтүнэн ааптар дьоруойга сыһыанын, айымньы сүрүн санаатын быһаарыы.
Тиэкистэн сөптөөх кэрчиктэри булуу: айылҕаны ойуулааһын, буолар сирэ-уота, дьоруой туттуута-хаптыыта. Бэриллибит быһа тардыыны бэйэ талан кэпсээһинэ, тирэх тылы, тыл ситимн кэпсээнтэн булуу. Буолар түгэннэринэн, уйулҕаны ойуулааһынынан, дьоруойдар быһыыланыыларынан маарыннаһар быһа тардыылары араас айымньыттан булан тэҥнээһин; түмүү уонна түмүктээһин
Кыра кээмэйдээх хоһооннору уонна норуот тылынан айымньыларын өйтөн ааҕыыга үөрэтии.
Уус-уран айымньыларга арыллар амарах санаа, чиэһинэй,хорсун быһыы, доҕордоһуу, өстөһүү, аба-сата, кырык, бэйэни билинии, дьоһуннаах, сиэрдээх буолуу курдук сиэр-иайгы, этика өйдөбүллэрин ылыныы, иҥэринии.
Айымньы дьоруойдарын үтүө уонна мөкү быһыыларын өйдөөһүн, учуутал көмөтүнэн санааны олохтоохтук этинии. Бэйэ быһыытын ырытыы, литературнай айымньыттан сөбүлүүр дьоруойу үтүктэ үөрэнии.
Үөрэх, научнай-популярнай уонна уус-уран тиэкиһи кытта үлэ. Айымньы аатын өйдөөһүн, ис хоһоонун кытта ситимнээһин. Үөрэх уонна научнай-популярнай тиэкистэр уратыларын туһунан информациялааһын. Үһүйээн, сэһэн, таҥара кэпсээннэрин биир уопсай уратыларын өйдөөһүн. Төрүөт уонна түмүк сибээһин олохтооһуҥҥа араас көрүҥнээх тиэкиһи ырытыы судургу ньымаларын кытта билсиһии. Тиэкис сүрүн санаатын быһаарыы. Тиэкиһи чаастарга араарыы. Кыра тиэмэлэри быһаарыы. Күлүүс эбэтэр тирэх тыллар. Тиэкиһи хаттаах оҥоруу алгоритмын туттуу. Күлүүс тылга, модельга, схемаҕа тирэҕирэн тиэкиһи хаттаан оҥоруу. Тиэкиһи сиһилии кэпсээһин. Тиэкистэн сүрүнүн арааран кылгатан кэпсээһин.
Кэпсэтэр үөрүйэх. Бодоруһуу сиэрэ. Саҥа биир көрүҥэр, диалокак, кэпсэтээччилэр санаа атастаһалларын өйдөөһүн. Диалог уратытынан кэпсэтии сыалын билии, ыйытыыны уонна хоруйу толкуйдааһын, кэпсэтэр киһини истэр үөрүйэх, кэпсэтиини ыйытыы уонна реплика көмөтүнэн көҕүлээһин. Тиэкис ис хоһоонугар уонна бэйэ уопутугар олоҕуран, бэриллибит тиэмэҕэ эбэтэр айымньы туһунан бэйэ санаатын этии. Бодоруһуу сиэрин тутуһуу. Норуот тылынан айымньытыгар олоҕуран, норуот кэпсэтэр сиэрин уратыларын кытта билсии.
Монолог- саҥа биир ураты көрүҥэ. Тиэкискэ олоҕуран, сүрүн санааны быһааран дьоҕус этиини саҥарар үөрүйэх. Аахпыт эбэтэр истибит научнай-популярнай, үөрэх уонна уус-уран тиэкистэр уратыларын учуоттаан туран тириэрдии.
Тугу этэри элдэ былааннааһын (хайдах саҕалыыры, онтон тугу этэри уонна тугунан түмүктүүрү); этэр санаа сыалыгар сөп түбэһэр тылы-өһү булуу. Ойуунан, аахпыт тиэкиһинэн эбэтэр бэриллибит тиэмэҕэ ситимнээх саҥа, кэпсэтии сиэрин тутуһан тылынан кылгас кэпсээни оҥоруу.
Сурук. Суругунан саҥа сиэрэ. Суругунан саҥа нуорматын тутуһуу: ис хоһоон аатыгар, тиэмэтигэр сөп түбэһиитэ. Суругунан саҥаҕа тыл ойуулуур-дьүһүннүүр ньыматын туттуу. Суругунан тиэкиһи бэрэбиэркэлэнии уонна көннөрүү.
Бэриллибит тиэмэҕэ, бэйэ кэтээн көрүүтүнэн эбэтэр аахпыт айымньы туһунан кылгас өйтөн суруйуу, ойуулааһын уонна толкуйдааһын ньымаларын туһанан кинигэ, дьоҕус кэпсээн (бэйэ олоҕор буолбут түгэни) суруйуу.
Оҕо ааҕар эйгэтэ
Норуоттар тылынан уус-уран айымньылара. Кыра кылаас үөрэнээччитин сааһыгар сөптөөх Россия норуоттарын уонна тас дойдулар литератураларын, оҕо литературатын классиктарын, россия норуоттарын уонна тас дойдулар билиҥҥи суруйааччыларын айымньылара. Уус-уран, научнай-популярнай, историческай, мүччүргэннээх кинигэлэр, оҕо хаһыата, сурунаала. Кылааска ааҕыыга уонна истиигэ, бэйэ уонна ыалынан ааҕыыга, атын оҕолору кытта уонна дьиэ кэргэҥҥэ ырытыыга аналлаах айымньы араас көрүҥэ.
Бырагараама сүрүн тиэмэлэрин ис хоһооннорунан уонна кылаас аайы бэриллэр уопсай тиэмэлэргэ ааҕар үөрүйэҕи эрчийиигэ салаалартан.
Литература өйдөбүллэринэн үлэ
Тиэкистэн ойуулурр-дьүһүннүүр ньыманы булан араарыы: синоним, антоним; уус-уран быһаарыы,тэҥнээһин, сирэйдээн этии (учуутал көмөтүнэн).
Литература өйдөбүллэрин быһа холуйан билии: уус-уран айымньы, тыл искусствота, ааптар (кэпсээччи), тиэмэ, дьоруой (мэтириэтэ, туттуута-хаптыыта, майгыта, саҥата); ааптар дьоруойга сыһыана (учуутал көмөтүнэн).
Сэһэн (кэпсээн) тутулун туһунан уопсай өйдөбүл, ойуулааһын (айылҕа, мэтириэт, мал-сал), толкуйдааһын (дьоруой монолога, дьоруойдар кэпсэтиилэрэ).
Кэпсээнинэн уонна хоһоонунан саҥа, хоһоонунан айымньы уратыта (ритм, рифма).
Айымньы жанра. Историческай-литературнай өйдөбүллэр: фольклор уонна ааптар айымньыта (араарыы).
Фольклор кыра жанрын билии, араарыы, сүрүн санаатын быһаарыы.
Остуоруйа көрүҥнэрэ: тыынар тыыннаах, олох-дьаһах, аптаах-алыптаах. Остуоруйа уус-уран уратыта: остуоруйа дьоруойа, ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалар, тутула. Литературнай остуоруйа. Олоҥхо өйдөбүлэ, олоҥхо, бухатыыр, дьоруойдара, орто дойду, олоҥхо тыла.
Кэпсээн, хоһоон, үгэ туһунан уопсай өйдөбүл, тутулларын уонна ойуулуур-дьүһүннүүр ньымаларын уратыта.
Айар үлэ.
Аахпыт айымньыга маарыннатан ойуулааһыннаах уонна толкуйдааһыннаах остуоруйаны уонна кэпсээни айыы; учуутал көмөтүнэн остуоруйа сюжетын сайыннаран атын варианын толкуйдааһын.
Литературнай айымньы тиэкиһин уларытыы: оруолунан ааҕыы, инсценировкалааһын; хоһоонноохтук ааҕыы, тылынан ойуулааһын, ыһыллыбыт тиэкиһи сааһылааһыҥҥа араас ньыманы туһаныы; өйтөн айыылаах аахпыттан суруйуу, уус-уран айымньыга, худуоһунньук хартыынатыгар, айымньынан ойуулар серияларыгар эбэтэр тус уопукка олоҕуран бэйэ тиэкиһин айыы.
Тылынан уус-уран, музыкальнай, ойуулуур-дьүһүннүүр айымньылары тэҥнээн көрүү; музыканы, хоһоону истиигэ олоҕуран бэйэ этиилэрин оҥоруу, онно бэйэ сыһыанын көрдөрүү уонна ону тыл көмөтүнэн тириэрдии.
кылааска предмет салаалара:
Айымньы түһүлгэтигэр айан – 1 чаас
Сахам сирэ барахсан – 7 чаас
Кинигэ – билии төрдө – 10 чаас
Норуот өркөн өйө -тылынан уус-уран айымньыта – 12 чаас
Остуоруйа алыптаах дойдутугар– 9 чаас
Мин дойдум - олоңхо дойдута – 6 чаас
Биһиги до5отторбут – 10 чаас
Yчүгэйтэн үөрэбит, куһа5антан хомойобут – 8 чаас
Олохтоох суруйааччы – 3 чаас
Сыллаа5ы хатылааЬын – 2 чаас
Ыалынан аа5ыы
Руфов С. Улахан киһи
Суорун Омоллоон. Чиэһинэй быһыы
Гуляев Ф. Саӊа до5ор
Гуляев Ф. Кугас – о5о көрөөччү
Ыт бэйэтигэр до5ору хайдах көрдөөбүтэ (ненец остуоруйата)
С.Васильев. Күн Эрили
Сосин И. Ыт утуйа мээрик буолбут
Давыдова В.. Мэник
Ефимов М. Сэргэхчэй уонна Бэргэнчэй
Заболоцкай. Хоту дойду куоската
Кондратьев А. Чыычаах үөрүүтэ
Макаров Е. Тииӊнэр
Ушинскай. Тулуйа үөрэн
Данилов С. Сүрэ5э суох сүүс сүбэлээх.
Лебедев В. Айан
Николай Урсун. Мо5отой угуйуута
Бэйэ аа5ыыта
Болот Боотур. Таабырын –хоһооннор
Тобуокап Б. Баара буолуо дуо?
Таабырын-хоһооннор
Захарова М. Төбөтө ойуулаах
Төбөтө дуу, төрдө дуу? (Британия остуоруйата)
Решетников П. – Көһөӊө Бүөтүр. Күөнэ Кө5өччөр аттаах күүстээх-уохтаах Күн Күндүлү бухатыыр
(салгыыта)
Тарабукин Н. Хаарынан хабдьыны оӊорбут
Сметанин Т. Куоскалар уонна саһыл
Суорун Омоллоон. Иӊсэлэриттэн иэдэйбиттэр
Данилов С. Тымныы
Суорун Омоллоон. Тымныы Муоһа
Харитонов П. – Ойуку. Бур5аллай
Үөрэтии түмүгэр салгыы үөрэнэргэ бэлэм буолууну кэрэһэлиир сайдыы таһымыгар киирэллэр:
- тулалыыр эйгэни билиигэ уус-уран литератураны ааӄыы суолтатын иҥэринэр;
- уус-уран литература киһи аймах ытык өйдөбүллэрин билиһиннэрэр суолтатын иҥэринэр;
- айымньы көрүҥүн быһаарар, дьоруойу ойуулааһыҥҥа ырытыыны, тэҥнээһини туттары сатыыр;
СОГЛАСОВАНО
Заместитель директора по УВР
_____________ Исакова М.Е.
___________________2018 года
Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Маганинская СОШ им.С.И.Тимофеева – Кустуктаанап МР «Горный улус»
КАЛЕНДАРНО – ТЕМАТИЧЕСКОЕ
ПЛАНИРОВАНИЕ
по литературному чтению на родном языке
Класс: второй
Учитель: Варламова Мария Николаевна
Количество часов: всего 70 часов; в неделю 2 часа;
Планирование составлено на основе Федерального государственного образовательного стандарта начального общего образования, Концепции духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России, планируемых результатов начального общего образования, Примерных программ начального общего образования и авторской программы Захаровой Л.В., Флегонтовой У.М «Литература аа5ыыта» 2 кылаас, Бичик, 2017
-араас тиэкистэн туһааннаах информацияны ылар;
-ыйынньыгынан, энциклопедиянан, о.д.а. матырыйаалларынан сатаан үлэлиир.
Бэйэ ааҕыыта
Учуутал ис хоһоонун бүтүннүүтүн эбэтэр сороҕун кэпсээбит кинигэтин кылаас таһыгар ааҕар. Айымньы авторын аатын өйдүүр. Үчүгэй айымньы, суруйааччы диэн өйдөбүл үөскүүр. Библиотекаҕа сылдьар бэрээдэги тутуһар.
Литература аа5ыытыгар халандаарынан тиэмэтиичэскэй былаан
| № | Уруок тиэмэтэ | Уерэнээччи улэтин керуцнэрэ | Тустаах үөрэх биридимиэти үөрэтии түмүгэ | Дэгиттэр үөрэх дьайыылара | Дьиэҕэ үлэ | Күнэ |
| Был-н | Был-н |
| АЙЫМНЬЫ ТҮҺҮЛГЭТИГЭР АЙАН. 1 салаа. Сахам Сирэ барахсан. ( 9 чаас) |
| 1 | Семен Руфов «Оскуола аана тэлэлиннэ» | Үөрэтэр кинигэ аатын, автордарын кытта билсэр. Болдьох бэлиэлэри, үөрэх кинигэтин ис хоһоонун билсэр. Семен Руфов «Оскуола аана тэлэлиннэ» хоЬоонун аа5ар. | «Литература аа5ыыта» үөрэх кинигэтинэн сирдэтинэр. Болдьох бэлиэлэри быһаарар | Атын биридимиэттэри үөрэтэргэ "Литература ааҕыыта" төрүт буоларын өйдүүр | Ыалынан аа5ыы 6-7 с. | 1.09 |
|
| 2 | Леонид Попов «Эйэ ырыата» | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр.Хоһоон уратытын өйдөөн таба аа5ар. Айымньыны дор5оонноохтук аа5ар.. | Оскуола, билии суолтатын ейдуур. Үөрэнэр баҕаны, бэйэни сайыннарар Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туЬунан айымньылар киирбиттэрин саба5алыыр.
| Үөрэх дьарыгын сыалын уонна соругун өйдүүр, сөптөөх ньымалары булан туттар, туһанар. Мацнайгы кылааска аахпыт кинигэлэрин,билэр суруйааччыларын туЬунан кэпсиир | 8 сирэй, устуу | 6.09 |
|
| 3 | Тихон Черемкин «Тѳрѳѳбүт буор таптала» | Дор5оонноохтук аа5арга эрчиллэр. ХоЬооӊӊо дьүөрэлэЬэр сүһүөхтэри, рифманы, тэӊнэбили булар. | ХоЬоон тылын суолтатын быЬаарар Саха сиригэр олорор омуктары билэр.
| «Төрөөбүт дойду», «А5а дойду», «Ийэ дойду» диэн тыллар суолталарын быЬаарар. Сэһэргэһэр киһиэхэ бол5омто уурар. | Өйтѳн үѳрэт | 8.09 |
|
| 4 | Семен Данилов «Күѳрэгэй» | Олорор дойдутун, куоратын, улууһун сирин-уотун билэр. | Хоьоонунан суруллубут айымньыны сепке араарар | Уруок тематын о5о бэйэтэ быьаарар, учебнигынан сатаан туттар, улэ хаамыытын былаанныыр, ону тутуьан улэлиир. | 8 сирэй Ыа аа5ыы | 13.09 |
|
| 5 | Платон Ламутскай «Хомус ырыатын иhиттим» | Дор5оонноохтук аа5арга үөрэнэр. Туочукаҕа, соппутуойга тохтоон, тыын ылар, куолаһын уларытар. | ХоЬоон иэйиитин сөпкө тиэрдэн аа5ар. Таска уонна искэ ааҕыы техникатын баһылыыр. | Араас тиэкиһи ис хоһоонноохтук ааҕар, үчүгэйдик толкуйдаан саҥарар, тылынан уонна суругунан тиэкиһи оҥорор. | 14 сирэй, устуу | 15.09 |
|
| 6 | Иннокентий Артамонов «Күѳх хонуу» | Төрөөбүт дойду туһунан хоһоон иэйиитин таба аа5ар. Ойуулуур-дьүһүннүүр тыллары була үөрэнэр | Суруйааччы уонна худуоһуньук айымньыларын тэӊниир, иһитиннэрии оӊорор. Төрөөбүт дойдутун, дьиэ кэргэнин туЬунан кэпсиир. | Коллективка сатаан улэлиир дьо5урдаах. Уруоктан бэйэтигэр сананы билэр. | 3 строфаны талан уерэт | 20.09 |
|
| 7 | Суорун Омоллоон «Олоҥхо олоҕо» | Туох хоһуйулларын быһаара үөрэнэр. Саца тыллары быһаара үөрэнэр. Тугу аахпытын сиһилии кэпсиир. | Төрөөбүт уонна улааппыт дойдутугар иэйиитин кэпсиир. Төрөөбүт дойду кэрэ айыл5атын, көстүүтүн өдүүр. | Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр. | 11-14 Ыа аа5ыы | 22.09 |
|
| 8 | Николай Курилов «Москва уонна да атын дойдулар» | Сеп тиэмпэлээхтик аа5арга эрчиллэр. ?, соруйуу, ! этии интонациятын тутуһар. Тиэкискэ ыйытыы туруорар. Тиэкис ис хоһоонунан ыйытыы эппиэтин кинигэттэн булар. | Дьокуускайга уонна Москва5а сылдьыбытын туһунан кэпсиир. Бэйэ санаатын этэн, аахпыт айымньы туЬунан ыйытыы биэрэн, паара5а улэлиир. | Сэһэргэһэр киһитин болҕойон истэр, кэпсэтэргэ бэлэм. Кэпсэтиигэ араас санаа үөскүүрүн өйдүүр, бэйэ санаатын тиэрдэргэ кыһаллар, дакаастыы сатыыр. | Дьонуц оттуур сирдэрин аатын суруй | 27.09 |
|
| 9 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Олорор дойдутун, куоратын, төрөөбүт улууЬун сирин-уотун билэр. Уопсай ыйытыыга бэйэтин тылынан 2-3 этиинэн эппиэттиир. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар. | Уруhуйдаа | 29.09 |
|
| Кинигэ – билии төрдө – 10 чаас |
| 10 | Константин Туйаарыскай «Доҕор» | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр. Кинигэ тутулун быЬаарар. Аа5ыы араас көрүӊнэрин туһанан аа5ар. | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туЬунан айымньылар киирбиттэрин саба5алыыр Аан бастакы сурук-бичик туЬунан билэр. | Үөрэх дьарыгын сыалын уонна соругун өйдүүр, сөптөөх ньымалары булан туттар, туһанар. | Өйтѳн үѳрэт | 4.10 |
|
| 11 | Иван Алексеев «Түүл» | Оруолларынан аа5арга эрчиллэр. Тиэкис ис хоһоонун автор тылынан сыыс тыла суох сиһилии кэпсиир.
| Айымньы геройдарын быһаарар. Кинигэ ойууларын ырытар. Кинигэни, үөрэх кинигэтин харыстыыр | Үөрэх дьарыгын туруоруллубут соруктарга олоҕуран былаанныыр, хонтуруолланар уонна сыаналанар | 34 сирэй, таай | 6.10 |
|
| 12 13 | Тимофей Сметанин «Бороҥ куобах үѳрэммитэ» | Тиэкис ис хоһоонун автор тылынан сыыс тыла суох сиһилии кэпсиир. Хоһоонноохтук аа5арга эрчиллэр. Куоба5ы хоһуйар уус-уран тыллары булар. Саӊа тыллары тылдьыттан була үөрэнэр. Кэпсээни салгыы айан кэпсиир. | Билбэт тылларын тылдьыттан көрөн быһаарар. «География, зоология, математика, химия, арифметика, алгебра, грамматика» диэн тыллары билэр. Айымньыны түмүктүүр. | Бодоруһууга майгы- сигили нуорматын, бэйэ эппиэтинэһин сайыннарар, салайынар. Сиэрдээх быһыыны, атын дьоҥҥо амарах сыһыаны сайыннарар | 42 сирэй, уьул | 11.10 13.10 |
|
| 14 15 | Михаил Заболоцкай «Маллар мунньахтара» | Тиэкиһи сөпкө, өйдөөн (сыыһа аахпытын бэйэтэ көннөрөн) таска доргуччу оруолларынан ааҕар. Ыйытыы, соруйуу, күүһүрдүү этии интонациятын тутуһар. Айымньыга сиэр-майгы ойууланыытын талан аа5ар. | Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар Кинигэ, суруйааччы, аа5ааччы, библиотека диэн өйдөбүллэри чиӊэтэр, дириӊэтэр. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | 14-21 с. Ыа аа5ыы | 18.10 20.10 |
|
| 16 | Вера Давыдова «Дьарааска кинигэҕэ наадыйар дуо?» | Дор5оонноохтук аа5арга эрчиллэр. Туочукаҕа, соппутуойга тохтоон,тыын ылар, куолаһын уларытар. . Тиэкистэн билбэт тылы булан ыйытар. Автор уус тылын, бэргэн этиитин өйгө тутар. | Кэпсэтэригэр тугу ситэ истибэтэҕин, өйдөөбөтөҕүн ыйыталаһар. Кинигэ - киһи аймах култууратын ураты сыаннаһа буоларын өйдөөн, сиэрдээх сыһыаны олохсутар. | Хайа баҕарар тиэмэҕэ кэпсэтэһиигэ кыттар. Yөрэх кинигэтэ киЬи оло5ор суолтатын өйдүүр. | Кыра кинигэтэ оцор | 25.10 |
|
| 17 18 | Самуил Маршак «Үүтээн» | Айымньыны инсценировкалаан оонньууга кыттар. Остуоруйа-пьесаны тылын чуолкай этэн, ис хоһоонноохтук, тэтимнээхтик аа5ар. | «Уутээн» иккис хартыынатын оонньоон көрдөрөргө сценаны киэргэтэр.. Айымньыны инсценировкалаан көрдөрөр. | Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар. Сиэрдээх быһыыны, атын дьоҥҥо амарах сыһыаны сайыннарар. | 63 сирэй, уьул | 27.10 8.11 |
|
| 19 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Кинигэтэ суох хайдах олоруохпут этэй диэн тиэмэ5э толкуйдуур, санаатын этэр. Кинигэ таһа, ойуута, ааптар араспаанньата, айымньы аата диэн араарар. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | Оруолгун уерэт | 10.11 |
|
| Норуот өркөн өйө -тылынан уус-уран айымньыта – 10 чаас |
| 20 | Константин Туйаарыскай «Таабырынна таайыҥ» | Таабырын – норуот сытыы хара5а, уран тыла буоларын билии. Таабырыннары таба таайыы | Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар. Бэйэтэ таабырын айар. Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар. | Кэпсэтэригэр тугу ситэ истибэтэҕин, өйдөөбөтөҕүн ыйыталаһар; | А 4 ацаарыгар таабырынна ойуулаа, уруьуйдаа | 15.11 |
|
| 21 | Сардаана Ойунская «Күндү бэлиэ» | Чабыр5ах – сахалыы тылынан уус-уран айымньы биир дьикти керуцэ буоларын арааран билии. Чабыр5а5ы тургэн тэтимнээхтик аа5арга эрчиллии. | Таабырын-чабыр5а5ы ейге этэргэ уерэтэр. Чабыр5ах уратыларын билэр. Чөл олох туһунан өйдөбүлү, сыһыаны олохсутар. | Айымньылаах үлэҕэ баҕаны үөскэтэр Үөрэх дьарыгын сыалын уонна соругун өйдүүр, сөптөөх ньымалары булан туттар, туһанар. | 72 сирэй, таай | 17.11 |
|
| 22 | Өс хоhооно | Ес хоЬооно – олох-дьаЬах, сиэр-майгы, быЬыы-таЬаа туЬунан норуот тумук санаатын кердерер айымньы буоларын арааран билии. Араас норуот еЬун хоЬооннорун суолталарын быЬаара уерэнии. | Ес хоЬооно киЬи араас майгытын кердерерун билэр. Араас омук еЬун хоЬооннорун атын кинигэлэртэн булан устар. Ɵс хоьооннорун ис хоьооннорун сепке ейдеен бэйэ тылыгар-еьугэр тутта уерэнии | Араас тиэкиһи ис хоһоонноохтук ааҕар, үчүгэйдик толкуйдаан саҥарар, тылынан уонна суругунан тиэкиһи оҥорор. | А 4 ацаарыгар ес хоьоонно ойуулаа, уруьуйдаа | 22.11 |
|
| 23 | Петр Варфоломеев «Чабырҕах-табырыннар» | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр Норуот тылынан уус-уран айымньытын арааьын арааран билэргэ уерэнии | Норуот еркен ейе – тылынан уус-уран айымньыга диэн ейдуур. | Сахалыы чуолкайдык санарар, иннибэт-толлубат, кыбыстыбат | Бэйэ аа5ыыта 4-10 сирэй | 24.11 |
|
| 24 | «Сайын» (Норуот ырыата) | Норуот ырыатын кытта билсиЬии. Норуот ырыата –саха киЬитин дууЬатын иэйиитэ, арахсыспат аргыЬа буоларын арааран билии.
| То5о норуот ырыата дэнэрин толкуйдаан санаатын этэр. Норуот ырыатын толорорго холонор. | Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр. Билинни, былыргы оло5у тэннээн керер. Омук мындыр ейун сыаналыыр. | 78 сирэй, уьул сахалыы тацын | 29.11 |
|
| 25 | «Туллуктар» (Оhуокай) | ОЬуокай – норуот уйэлэри нецуелээн илдьэ кэлбит уцкуутэ буоларын арааран билии. ОЬуокай тылын-еЬун бол5ойуу.
| Кылааска оЬуокай тылын этэр о5ону утуктэр. Дьонтон ыйыталаЬан эбэтэр кинигэттэн булан, кылгас оьуокай тылын суруйар. | Сахалыы чуолкайдык санарар, иннибэт-толлубат, кыбыстыбат. Сиэр-майгы нуорматын тутуьар гражданин буола улаатар | Ойуулаа | 1.12 |
|
| 26 | «Оhуокай» | 1 сорудах 81 сирэй | 6.12 |
|
| 27 | «Киhиргэс куобахчаан» (Нуучча остуоруйата) | Остуоруйаны аа5ыы. Остуоруйа геройдарын быЬаарыы.
| Оруоллары уллэстэн, айымньынан инсценировкалааьын. Сиэр-майгы чопчу ис хоьоонун быьаарар: чиэьинэй быьыы, эппит тылга туруу. | . Ситиһиигэ тиэрдэр ордук көдьүүстээх ньымалары быһаарар. | Оруолгун уерэт | 8.12 |
|
| 28 | Айар үлэ умсулҕана | Айар бырайыакка кыттыы, тугу эмэ толкуйдаан, айан, чинчийэн оцоруу «Кустук араас ецунэн» илиинэн сурунаалы таЬаарыы. | Септеех матырыйаалы эбии кердуур, талар. Беле5унэн улэ кэмигэр кэпсэтиигэ кыттар, до5отторун этиилэрин истэр, санаатын этэр, субэлэЬэр. Улэни сыаналыыр, бэрэбиэркэлиир. Улэни кемускуур. | Айымньылаах үлэҕэ баҕаны үөскэтэр Үөрэх дьарыгын сыалын уонна соругун өйдүүр, сөптөөх ньымалары булан туттар, туһанар.
| Эбии лиис оцор | 13.12 |
|
| 29 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Норуот тылынан уус-уран айымньытын ханнык керуцун себулээбитин быЬааран этэр. Улэ, уерэх туЬунан билбит ес хоЬооннорун билэр. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | 7 сорудах, 86 сирэй | 15.12 |
|
| Остуоруйа алыптаах дойдутугар – 8 чаас |
| 30 | Куобах туhунан остуоруйа (Саха остуоруйата) | Тиэкиһи сөпкө, өйдөөн (сыыһа аахпытын бэйэтэ кеннөрөн) таска доргуччу ааҕар.Оструоруйа дьоруойдарын булуу. Остуоруйаны салгыы айарга холонуу | Остуоруйа5а салгыы туох буолбутун ейге оцорон кэпсиир. Остуоруйа чопчу тугэнигэр бэйэ сыЬыанын этэр. Таска уонна искэ ааҕыы техникатын баһылыыр. | Бодоруһууга майгы- сигили нуорматын, бэйэ эппиэтинэһин сайыннарар, салайынар. | 94 сирэй сорудах | 20.12 |
|
| 31 | Үрүҥ эhэ мунна тоҕо хараный? (Дьүкээгир остуоруйата) | Остуоруйаны бастаан искэ, онтон таска абзацтарынан аа5ыы. Остуоруйа ис хоьоонун уруьуйунан кэпсээьин Саца тыллар быьаарыыларын тылдьыттан булуу; | Тиэкис ис хоһоонун автор тылынан сиһилии кэпсиир. Уруц эЬэ туЬунан тугу билэрин кэпсиир. Зоопарка5а сылдьыбытын туЬунан кэпсиир. | Саха сирин, Россия уонна аан дойду норуоттарын чулуу айымньыларын аа5ан, атын норуот култууратын, литературатын ытыктыыр | Бэйэ аа5ыыта 11-16 аах | 22.12 |
|
| 32 | Тѳбѳтѳ уонна тѳрдѳ (Нуучча остуоруйата) | Остуоруйа ис хоьоонугар сыЬыаннаах ес хоЬоонун булуу Доргуччу аа5ыы Тиэкис ис хоһоонун сиһилии кэпсээЬин | Остуоруйа чопчу тугэнигэр бэйэ сыЬыанын этэр. Атын омук историятыгар уонна култууратыгар убаастабыллаахтык сыһыаннаһар. | Сиэр-майгы нуорматын тутуьар гражданин буола улаатар Үтүө сыһыаннаах бодоруһууну иҥэрэр. | 99 сирэй сорудах | 27.12 |
|
| 33 | Суорун Омоллоон «Дьэрэкээн оҕолор» | Остуоруйаны бол5ойон ис хоЬоонноохтук аа5ыы Остуоруйа дьоруойдарын быЬаарыы Суорун Омоллоон туЬунан билиЬиннэрии. | Остуоруйа сурун санаатын этэргэ уерэнэр. Остуоруйаттан о5олор ейдерун кердерер быЬа тардыыны булан аа5ар | Сиэрдээх быһыыны, атын дьоҥҥо амарах сыһыаны сайыннарар. | 102 сирэй сорудах | 12.01 |
|
| 34 35 | Баьылай Уьунуускай «Сулустар уонна ый хайдах үѳскээбиттэрин туhунан» | Тиэкистэн билбэт тылы булан ыйытыы. Автор уус тылын, бэргэн этиитин өйге тутуу. | Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар. | Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар. | ойуулаа | 17.01 19.01 |
|
| 36 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Саха, нуучча, дьукээгир остуоруйата диэн арааран билэр. Араас остуоруйа геройдарын тэцнээн керер. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | Уруhуйдаа | 24.01 |
|
| 37 | «Остуоруйа алыптаах дойдута» инсценировка туруоруута | Айымньынан инсценировкалааьын. Тиэкистэн билбэт тылы булан ыйытыы. Автор уус тылын, бэргэн этиитин өйге тутуу. | Остуоруйа геройдарын кэпсэтиилэрин оруолунан сцена5а толорор. Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр. | Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар. | Оруолгун уерэт | 26.01 |
|
| Мин дойдум - олоңхо дойдута – 6 чаас |
| 38 | Үѳһээ дойду | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр. Олоцхо5о ус дойду баарын арааран билии | Кэпсэтэригэр тугу ситэ истибэтэҕин, өйдөөбөтөҕүн ыйыталаһар; | Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр. Үтүө сыһыаннаах бодоруһууну иҥэрэр. | Олоцхо аа5ыллыытын тутуьан аах | 31.01 |
|
| 39 | Орто дойду (электронно олоцхо истии) | Олоцхо5о уеЬээ, орто, аллараа дойду баарын туЬунан билии. Орто дойдуга кимнээх олороллорун билии. Олоцхону ейдеен истии. Кун Эрили диэн кимин билэр. | Олоцхону ейдеен истэргэ уерэнэр. Дьулуруйар Ньургун Боотур диэн кимин билэр. Орто дойду олохтоохторун айыы бухатыыра арчылыырын билэр. | Олоцхону бол5ойон аа5ар. Ыйытыыларга хоруйдуур. Сэһэргэһэр киһитин болҕойон истэр, кэпсэтэргэ бэлэм, кэпсэтиигэ араас санаа үөскүүрүн өйдүүр, бэйэ санаатын тиэрдэргэ кыһаллар, дакаастыы сатыыр. | Ойуулаа | 2.02 |
|
| 40 | Айыы бухатыыра | Олоцхо5о айыы уонна абааЬы бухатыыра баарын туЬунан билии.
| Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар. Таска уонна искэ ааҕыы техникатын баһылыыр. | Араас тиэкиһи ис хоһоонноохтук ааҕар, үчүгэйдик толкуйдаан саҥарар, тылынан уонна суругунан тиэкиһи оҥорор. Билинни, былыргы оло5у тэннээн керер. | БА 17-31 | 7.02 |
|
| 41 | Аллараа дойду | Олоцхо аа5ыллыытын тутуЬан аа5ыы. Аллараа дойдуга кимнээх олороллорун билии. Тиэкис ис хоһоонунан ыйытыы эппиэтин кинигэттэн булар. | Олоцхо тиэкиЬин сатаан аа5арга уерэнэр.
| Омук мындыр ейун сыаналыыр. Олоңхо сүрүн санаатын, норуот тылынан уус-уран айымньытын саамай бөдөң айымньыта буоларын быһаарар.
| Аах | 9.02 |
|
| 42 | Абааhы бухатыыра | Абааьы бухатыырын уобараьын, хайдах ойууланарын аа5ан билэр | Алараа дойдуга олорор абааЬы бухатыыра Орто дойду олохтоохторун аймыырын, айбардыырын билэр. | Билэрин сиьилии сатаан кэпсиир. Учуутал эппитин ейден истэн бэйэтэ улэлиир, бииргэ уерэнэр оголоругар кемелеьер. Тылдьыт комотунэн бэйэлэрэ билбэттэрин билэллэр. | 117 сирэй, уьул | 14.02 |
|
| 43 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Олоцхо туЬунан тугу билбитин кэпсиир. Уопсай ыйытыыга бэйэтин тылынан 2-3 этиинэн эппиэттиир. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | 118 сирэй 6 сорудах | 16.02 |
|
| Биһиги до5отторбут – 10 ча |
| 44 | Баал Хабырыыс «Бэскэ үүммүт мээчик» | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр. Уус-уран уонна биллэрэр тиэкистэр уратыларын араарыы. ХоЬоон то5о «Бэскэ ууммэт мээчик» диэн ааттаммытын быЬаарыы. | ХоЬоону ааптар кэпсиирин тиэрдэр курдук аа5арга эрчиллэр. Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөту булар, | Бодоруһууга майгы- сигили нуорматын, бэйэ эппиэтинэһин сайыннарар, салайынар. Бииргэ үлэлиир сатабылы сайыннарар. | 124 сирэй, толкуйдаа | 21.02 |
|
| 45 46 | Күннүк Уурастыырап «Бастакы хаар уонна барабыай» | Дор5оонноохтук аа5арга эрчиллии Туочукаҕа, соппутуойга тохтоон,тыын ылар, куолаһын уларытар. .
| Барабыай туЬунан тугу билэрин кэпсиир. Кетерге сыЬыан хайдах буолуохтаа5ын быЬаарар. | Ситиһиигэ тиэрдэр ордук көдьүүстээх ньымалары быһаарар. Үтүө сыһыаннаах бодоруһууну иҥэрэр. | 128 сирэй, уьул | 28.02 2.03 |
|
| 47 | Семен Данилов «Чооруостар» | Суруйааччы тугу этиэн ба5арбытын быЬаарыы. Тиэкискэ ыйытыы туруорар. Чыычаахтар туЬунан кэпсииргэ бэлэмнэнии | Ыйытыы, соруйуу, күүһүрдүү этии интонациятын тутуһар. ХоЬоон тылын суолтатын быЬаара уерэнии | Сахалыы чуолкайдык санарар, иннибэт-толлубат, кыбыстыбат | 130 сирэй уьул | 7.03 |
|
| 48 | Константин Туйаарыскай «Моҕотой тоҕо ытаабытай?» | Тиэкис ис хоһоонунан ыйытыы эппиэтин кинигэттэн булар. Ойуулуур-дьуьуннуур тыллары була уерэнии | Дор5оонноохтук аа5арга уерэнэр
| Үөрэнэр баҕаны, бэйэни сайыннарар. . | БА 39-43 аах | 9.03 |
|
| 49 | Николай Тарабукин «Булчут ыт» | Сиэр- майгы кестуутун быьаарыы. Уус-уран тиэкиьи араарарга уерэтии. Кинигэлэри тиэмэнэн наардыырга, худуоьунньук ойуутун айымньыга сыьыаран кэпсиир | Себулуур дьиэтээ5и кыылын туЬунан кэпсиир. | Таптыыр ытын, куоскатын туЬунан кэпсээн оцорон, тыынар тыыннаахха бэйэтин сыЬыанын кердерер | БА 31-33 сирэй | 14.03 |
|
| 50 | Егор Собакин «Хотой уйата» | Тиэкиһи сөпкө, өйдөөн (сыыһа аахпытын бэйэтэ кеннөрөн) таска доргуччу ааҕар. Кэпсээццэ былаан оцоро уерэнии Кэпсээни сиЬилии кэпсииргэ уерэнии | Тиэкис тылларын туЬанан, тугу билбитин кэпсиир. Ыт туЬунан тугу билэрин кэпсиир.
| Сэһэргэһэр киһитин болҕойон истэр, кэпсэтэргэ бэлэм, кэпсэтиигэ араас санаа үөскүүрүн өйдүүр, бэйэ санаатын тиэрдэргэ кыһаллар, дакаастыы сатыыр.
| БА 47-54 аах | 16.03 |
|
| 51 | Константин Ушинскай «Хотой уонна куоска» | ХудуоЬунньук ойуутун айымньыга сыЬыаран кэпсээЬин | Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар. | Сиэрдээх быһыыны, атын дьоҥҥо амарах сыһыаны сайыннарар. | БА 36-38 сирэй | 21.03 |
|
| 52 | Айар үлэ умсулҕана | Айар бырайыагы ыйынньыгынан туЬанан оцоруу. Беле5унэн салгыы улэлээЬин. Септеех матырыйаалы эбии кердуур. Бырайыагы сыаналыыр, бэрэбиэркэлиир | Бэриллибит тиэмэни учугэйдик толкуйдуур, былаанныыр, учууталы кытта субэлэЬэр. Беле5унэн улэ кэмигэр кэпсэтиигэ кыттар, до5отторун этиилэрин истэр, санаатын этэр, субэлэЬэр. | Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр. «Таптыыбын бары тыынар тыыннаа5ы» диэн тиэмэ5э сиэр-майгы кестуутун быЬаарар.
| Ситэр | 4.04 |
|
| 53 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Уопсай ыйытыыга бэйэтин тылынан 2-3 этиинэн эппиэттиир. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар Үөрэх дьарыгын туруоруллубут соруктарга олоҕуран былаанныыр, хонтуруолланар уонна сыаналанар | 8 сорудах 140 сирэй | 6.04 |
|
| Yчүгэйтэн үөрэбит, куһа5антан хомойобут – 17 чаас |
| 54 55 | Суорун Омоллоон «Доҕордуулар» | Тиэмэ аатыгар оло5уран, туох туһунан айымньылар киирбиттэрин сэрэйэр, саба5алыыр Тиэмэ сурун ейдебуллэрин: кэпсээн, уус-уран тиэкис былаана, айымньыга сиэр-майгы ойууланыыта билэр. Былааны тутуЬан кэпсээн ис хоЬоонун кэпсээьин | До5ордоЬуу, кыЬамньы, хардарыта кемесуЬуу, амарах быЬыы, сиэрдээх сыЬыан туЬунан кэпсэтиЬии | Сиэр-майгы нуорматын тутуьар гражданин буола улаатар. Бэйэ уонна атын киЬи быЬыытын сыаналыыр. | Ойуулаа | 11.04 13.04 |
|
| 56 57 | Тимофей Сметанин «Кѳрүдьүѳс күн» | Тиэкиһи сөпкө, өйдөөн (сыыһа аахпытын бэйэтэ кеннөрөн) таска доргуччу ааҕар.
| Айымньыны чааска араарар, ааттыыр. Былаан оцорор. | Үөрэх дьарыгын туруоруллубут соруктарга олоҕуран былаанныыр, хонтуруолланар уонна сыаналанар | 152 сирэй сорудах | 18.04 20.04 |
|
| 58 | Таллан Бүрэ «Хатыыска» | Ааптар айымньытын саба5алаан керуу Айымньы дьоруойдарын быЬаарыы
| Биир ааптар атын атын айымньыларын сатаан тэцниир дьо5урдарын сайыннарыы, доргуччу аа5ар сатабылларын сайыннарыы. | Худуоьунньук ойуутун айымньыга сыьыаран кэпсииргэ уерэтии. | Талан уруьуй 154 | 25.04 |
|
| 59 | Амма Аччыгыйа «Иккис «Тоҕо?» | Айымньы ойуутугар сеп тубэЬэр быЬа тардыынын булуу Биирдии кэрчигинэн уллэстэн уруЬуйдааЬын | Кэпсээн геройдарын майгытын ырытар, бэйэ уонна атын киЬи быЬыытын сыаналыыр. | Учугэй уонна куЬа5ан быЬыы туЬунан холобурдары аахпыт айымньыларыттан этэр | Салгыытын ойуулаа | 27.04 |
|
| 60 | Амма Аччыгыйа «Тѳрдүс «Тоҕо?» | Салгыытын ойуулаа | 2.05 |
|
| 61 | Улуро Адо «Иранал» | Айымньы сурун санаатын быЬаарыы Айымньыны чаастарга араарыы, хас биирдии чааЬын ааттааЬын. | Айымньылар маарыннаЬар тугэннэрин булар. Айымньы уратытын уонна ис хоһоонун өйдүүр, дьүүллэһиитигэр кыттар. | Утүөнү-мөкүнү, сырдыгы-хараңаны арааран, сиэри тутуһуу, амарах, аһыныгас дьоңңо кыһамньылаах майгы үчүгэйгэ тиэрдэрин өйдүүр; | 162 сирэй уьул, ойуулаа | 4.05 |
|
| 62 | Сергей Михалков «Ийэҕэ сыhыан» | Аа5ыы арааьын тутуьар, сибигинэйэн аа5ыы буолла5ына атын о5олорго мэьэйдээбэт. | Кэпсээн дьоруойун майгытын сатаан ырытар. Бэйэ уонна атын киьи быьыытын сатаан сыаналыыр. | Айымньы сурун санаатын быьаарар. Сурун санаа5а септеех ес хоьоонун, таабырыны булар. | Ойуулаа | 9.05 |
|
| 63 | Софрон Данилов «Икки ийэ, икки кыыс» | Тиэкис ис хоһоонун автор тылынан сыыс тыла суох сиһилии кэпсээЬин. Кэпсээн былаанын оцоруу | Айымньы дьоруойун араас быһыытын-майгытын сиэр-майгы өттүнэн ырытар, сыаналыыр.
| УлэЬит – сурэ5э суох, чиэЬинэй – сымыйаччы, алама5ай- кицнээх диэн утары суолталаах тыллары тэцниир, суолталарын быЬаарар. Ийэ5э сыЬыан уратыларын быЬаарар | Ойуулаа | 11.05 |
|
| 64 | Амма Аччыгыйа «Үһүс «Тоҕо?» | Айымньы ис хоЬоонун ырытыы Ыйытыыларга эппиэттэЬин | Аа5ыллыбыт кэпсээннэргэ ойууланар тубэлтэлэр олоххо кестуулэрин кэпсиир. | До5ордоЬуу, кыЬамньы, хардарыта кемелеЬуу, амарах быЬыы диэн ейдебуллэр суолталарын до5ору кытта ырытар, аахпыт кэпсээннэртэн холобурдуур. | До5оргун уруьуйдаа | 16.05 |
|
| 65 | Лев Толстой «Уолаттар» | «До5ордоьуу туьунан уус-уран айымньыга» быыстапканы керуу, кинигэ талан аа5ыы. Библиотекаҕа сылдьар бэрээдэги тутуһуу. | Библиотека5а кинигэни бэриллибит кэрицнэринэн булар. Кинигэлэри тиэмэринэн наардыыр. . | До5ор диэн кими этэри дьууллэЬэр. Дьицнээх до5ордоЬуу диэни быьаарар. Сорудаҕы толорорго саҥа араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр. | Ойуулаа | 18.05 |
|
| 66 | СИТИҺИИБИТИН СЫАНАЛАНАБЫТ, БИЛИИБИТИН БЭРЭБИЭРК-Т | Yөрэх кинигэтигэр баар хонтуруоллур үлэ5э оло5уран, ситиһиилэрин сыаналанар уонна бэрэбиэркэлэнэр. | Уерэх кинигэтигэр баар хонтуруоллуур улэ5э оло5уран, ситиЬиилэрин сыаналанар, бэрэбиэркэлэнэр. | Тэҥниир, ырытар, түмэр, түмүктүүр, наардыыр, маарынныыры, хардарыта сибээһи, төрүөтү булар | Уруhуйдаа | 23.05 |
|
| 67 68 69 70 | СЫЛЛААҕЫ ХАТЫЛААҺЫН | Бэриллибит тиэмэ5э иһитиннэрии оңорорго сөптөөх информацияны ыстатыйаттан талар.
| Ыйытыыларга септеех эппиэттэри кердееЬун Аахпыт айымньылары ырытыы. Себулээбит айымньыны кэпсээЬин | Араас тиэкиһи ис хоһоонноохтук, тургэн тэтимнээхтик ааҕар | Ситэрии | 25.05 25.05 30.05 30.05 |
|
Үөрэх предметин материальнай-техническэй хааччыйыы
Библиотека пуондата:
Литературнай ааӄыы 1 -4 кылааска үөрэтиини сүрүннүүр бырагыраама.
«Литература аа5ыыта» предмети 2 кылааска үөрэтэр учебник.
Тылдьыттар (быһаарыылаах, таба суруйуу, синоним, антоним, омоним, сомоӄо домох)
Грамматическай ыйынньыктар
Оӄоӄо аналлаах энциклопедиялар.
Уус-уран кинигэлэр.
Олоҥхо эйгэтэ
Үөрэх цифровой ресурсалара:
«Саха тыла» предмет УМК-н мультимедийнэй, электроннай сыһыарыылара
Электроннай информационнай ыйынньык
Сахалыы таба суруйуу компьютернай бырагыраамата.
Көрдөрөр-иһитиннэрэр босуобуйалар:
«Литературнай ааӄыы» предмет УМК-гар сыһыаннаах аудиодиискэлэр.
Литературнай ааӄыы үөрэтии тиэмэлэригэр сыһыаннаах видеокиинэлэр.
Презентациялар.
Суруйааччылар мэтириэттэрэ, хаартыскалара.
Тус сорудахтаах карточкалар
Айымньы ис хоһоонунан сюжеттаах хартыыналар.
Сахалыы уус уран киинэлэр, мультфильмнар.
Оонньуулар уонна оонньуурдар:
Тылы сайыннарар остуол оонньуулара.
Бодоруһууга үөрэтэр ситуационнай оруолунан оонньуу кэмпилиэгэ.
Сыл түмүгэр билиэхтээхтэр уонна сатыахтаахтар:
Ааҕар дьоҕур сайдыытын тускула.
Тиэкиһи сөпкө, өйдөөн (сыыһа аахпытын бэйэтэ кеннөрөн) таска доргуччу ааҕар. Туочукаҕа, соппутуойга тохтоон,тыын ылар, куолаһын уларытар. Ыйытыы, соруйуу, күүһүрдүү этии интонациятын тутуһар. Оруолунан үллэстэн ааҕар.
Саҥарар саҥа сайдыытын тускула.
Тиэкистэн билбэт тылын булан ыйытар. Автор уус тылын, бэргэн этиитин өйүгэр хатыыр. Тылы пааралаан туттар.
Тиэкис ис хоһоонунан ыйытыы эппиэтин кинигэттэн булар. Уопсай ыйытыыга бэйэтин тылынан 2-3 этиинэн эппиэттиир. Тиэкискэ ыйытыы туруорар..
Тиэкис ис хоһоонун автор тылынан сыыс тыла суох сиһилии кэпсиир. Айымньыны оруолунан таҥар, истибит тиэкиһин сүрүн ис хоһоонун тиһиктээн кэпсиир.
Суруйар дьоҕур сайдыытын тускула.
Аахпыт тиэкиһин өйтөн салгыы эбэтэр сирэйин уларытан суруйар
Литературнай билии, дьоҕур сайдыытын тускула.
Саха суруйааччыларын ааттарын, айымньыларын билсэр. Тиэкис сүрүн санаатын өйдүүр, ырытар.
Бэйэ ааҕыыта
Учуутал ис хоһоонун бүтүннүүтүн эбэтэр сороҕун кэпсээбит кинигэтин кылаас таһыгар ааҕар. Айымньы авторын аатын өйдүүр. Үчүгэй айымньы, суруйааччы диэн өйдөбүл үөскүүр. Библиотекаҕа сылдьар бэрээдэги тутуһар.
Ааҕыы кээмэйэ
| Кылаас | Аа5ыы тэтимэ | Ɵйтөн аа5ыы | Кылаас таһынан аа5ыы |
| 1 | 25-40 | 9-10 | 5-7 |
| 2 | 40-60 | 8-9 | 10-15 |
| 3 | 60-80 | 7-8 | 15-20 |
| 4 | 80-100 | 6-7 | 20-30 |
Аа5ар, толкуйдуур, айар дьо5уру сайыннарыы
Аа5ыы, интонацияны тутуьуу.
| 1 кылаас | 2 кылаас | 3 кылаас | 4 кылаас
|
| Суьуо5у ургулдьу холбоон, бутун тылынан (2-3 суьуохтээх) сопко аа5ар. Этии бутэр интонациятын тутуьар. Хорунан уонна ойтон аа5ар. | Тиэкиьи сопко, ойдоон (сыыьа аахпытын бэйэтэ коннорон) таска доргуччу аа5ар. Туочука5а, соппутуойга тохтоон, тыын ылар, куолаьын уларытар. Ыйытыы, кууьурдуу, соруйуу этии интонациятын тутуьар. Оруолунан уллэстэн аа5ар. | Тиэкиьи сопко, ойдоон, сатаан тыынан, тылын чуолкай этэн тургэнник аа5ар. Биир уустаах чилиэннээх этиигэ субуруччу аа5ыы. Туьулуу интонациятын тутуьар. Искэ (бастакы аа5ыы) аа5ан баран ыйытыыга эппиэттиир эбэтэр кэпсиир. Былааны тутуьан аа5ар. | Тиэкиьи сопко, ойдоон, тургэнник, хоьоонноохтук (наадалаах сиргэ тохтоон, куолаьын уларытан, бытааран), аа5ар.холбуу этии интонациятын тутуьар. Учуутал эппит миэстэтин талан аа5ар. |
Бэйэ аа5ыыта
| 1 кылаас | 2 кылаас | 3 кылаас | 4 кылаас |
| Учуутал аа6ан биэрбит кыра кинигэтин кылаас таьыгар бэйэтэ аа5ар. Учугэй кинигэ ейдебулу ылар. | Учуутал ис хоьоонун кылгастык кэпсээбит эбэтэр соро5ун кэпсээбит киигэтин кылаас таьыгар аа5ар. Айымньы авторын аатын ейдуур. Учугэй суруйааччы диэн ейдебул уескуур. Библиотека5а сылдьар бэрээдэги тутуьар. | Себулуур тиэмэтигэр суруллубут кинигэни талан аа5ар. Таптыыр суруйааччым диэн ейдебул уескуур. Кинигэни аа5ыы культуратын тутуьар (аа5ар миэстэни, бэрээдэги тутуьар, кинигэни харыстыыр, абырахтыыр…). | Ба5арар кинигэтин сатаан талан аа5ар. Урут билбэт суруйааччым диэн ейдебул уескуур. Кинигэ ыйар аппараатын (тахсыбыт сирэ, сыла, аадырыьа, айымньы керунэ, аннотацията, иьинээ5итэ) сатаан туьанар |
Туһаныллыбыт литература
Федеральнай государственнай үөрэх стандарта саха оскуолатыгар : (начаалынай уопсай үөрэхтээһин) – Н.Н.Ситникова, С.С.Семенова, Н.Н.Васильева; Саха Респ. Үөрэӄин м-бэтэ, Саха Респ. Нац. Оскуолаларын чинчийэр науч. Ин-т; - Дьокуускай : Бичик, 2011.
Захарова Л. В. Литература аа5ыыта: улэлиир бырагыраамма: 1-4 кылаас» – Дьокуускай: Бичик, 2013
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Литература аа5ыыта: 2 кылааска уерэх кинигэтэ. Дьокуускай, «Бичик», 2016с. («Саха оскуолата» систиэмэ)
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Бэйэ аа5ыыта. 2 кылааска аа5ар кинигэ. Дьокуускай, «Бичик», 2016с. . («Саха оскуолата» систиэмэ)
Захарова Л.В., Флегонтова У.М.. Ыалынан аа5ыы: 2кылааска аа5ар кинигэ. Дьокуускай, «Бичик», 2016с. . («Саха оскуолата» систиэмэ)
2 252
27 809 
