Rahman Gelenow "Ganatly aýdymlar"

SAPAK ÝAZGY Dersi: Edebiýat Synpy: 8-nji B 14.02.2023 A (16.02.2023)

I.Sapagyn temasy: Rahman Gelenow “Ganatly aýdymlar” powesti.

II.Sapagyn maksady: Bilim berijilik maksady: Türkmen edebiýaty dersinin üsti bilen Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýaşlara sargyt edişi ýaly, biz milli buýsanjymyz bolan türkmen edbiýatymyzy manysy bilen öwrenmelidigini okuwcylara düşündirmek;

Terbiýeçilik maksady: Ýaşlary ilhalar, Watana wepaly, döwür bilen aýykdaş gadam urmaga ruhlandyryp terbiýelemek;

III. Sapagyn görnüsi: Adaty sapak.

IV.Sapagyň dersara baglanyşygy:

V.Sapagyň gerekli esbaplary: Soragnamalar, görkezme esbaplar.

SAPAGYŇ GIDIŞI

Guramaçylyk döwri: Synpa girip okuwçylar bilen salamlaşyp, nobatçynyň kömegi bilen gatnaşygy barlap sapaga başlamak. (a)Türkmen dili we edebiýaty minutlaryny geçirmek. Gahryman Arkadagymyzyň dil hakynda aýdanlaryny, pähimlerini ýatdan aýtdyrmak;

(b)Syýasy täzelikler. Teleýaýlymlarda bolup geçen Watanymyza degişli täzeliklerdir, habarlar bilen tanyşdyrmak.

Öý işini soramak

Eserde ynsanperwerlik, söýgi, maşgala meseleleri

Gülnaryň obrazlarynda millilik.

Eseriň gahrymanlar ulgamy

Öý işini berkitmek

Eserde ynsanperwerlik, söýgi, maşgala meseleleri. Gülnaryň obrazlarynda millilik.

Zehinli ýazyjy ArapGurbanowyň «Gülnar» atly eseri iň oňat powestleriň biri bolup, türkmen edebiýatynyň XX asyr taryhynda orun aldy. Geçen ýüzýyllygyň 80-nji ýyllarynda çap edilen bu kitaby okamadyk ýa-da ra­dio gepleşikler arkaly diňlemedik adam az-azdyr. Okyjylar ony uly gyzyklanma bilen garşy alypdy. Bu eseriň şeýle meşhur bolmagyna näme itergi beripdi? Bar zatdan öňürti, powestiň tüýs durmuşy meseläni gozgaýandygy sebäp bolupdy diýip bellemek mümkin

Täze temanyň meýilnamasy:

1. R.Gelenowyň ömri we döredijiligi

2. „Ganatly aýdymlar“ powesti

3. Eseriň gahrymanlar ulgamy

R.Gelenowyň „Ganatly aýdymlar“ powestinden bölekler okamak.

Aý­dym-saz ada­myň gö­wün syr­da­şy, kö­ňül küý­se­gi. On­suz bu dur­mu­şy göz öňü­ne ge­tir­mek as­la müm­ki­nem däl. Çün­ki aý­dym-saz ada­ma güýç-kuw­wat we ru­hy lez­zet ber­ýär, on­da tü­ke­nik­siz hem joş­gun­ly duý­gu­la­ry dö­red­ýär. Akyl­dar şa­hy­ry­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy aýt­myş­la­ýyn: “Ile döw­let ge­ler bol­sa, bag­şy bi­len ozan ge­ler”. Aý­dym-sa­zyň bar ýe­rin­de şat­lyk bar, şa­ga­laň bar. Ga­nyp bol­ma­jak ýa­kym­ly lez­ze­tiň tä­si­rin­den bäh­re tap­ýan yn­sa­nyň ar­gyn be­de­ni­ne ra­hat­lyk ara­la­şyp ma­ýyl edi­ji şy­pa­ly duý­gu­la­ryň der­de­se­rin­den onuň tel­was ur­ýan ýü­re­gi yn­ja­lyk tap­ýar, kal­by al-as­man­da pel­pel­le­ýär. Şeý­le­lik­de ada­myň ýa­şaý­şa bo­lan hö­we­si art­ýar. Zäh­me­te hy­ju­wy bat­la­nyp, joş­gun­ly iş­le­mä­ge oduk­ýar. Ol aý­dym bol­sun, ýa-da saz, haý­sy hal­kyň­ky­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, yn­sa­na şol bir ýa­kym­ly tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Beý­le­ki halk­la­ryň aý­dym­la­ry­nyň söz­le­ri­ne oň­ly dü­şün­me­se­gem, şo­la­ry­ňam öz­bo­luş­ly ýa­ky­my gu­la­gy­my­za ýa­ra­man du­ra­nok. Türk­me­niň meş­hur kom­po­zi­tor­la­ry W.Mu­ha­dow, D.Öwe­zow, A.Ku­ly­ýew, N.Hal­mäm­me­dow, A.Aga­jy­kow, Ç.Nu­ry­mow, R.Re­je­pow, D.Nu­ry­ýew ýa­ly ägirt­le­riň ta­gal­la­sy bi­len en­çe­me şi­rin­den şe­ker aý­dym­lar­dyr saz­lar dö­re­di­lip, olar her gün şam-u-sä­her­de te­le­ra­dio­ýaý­lym­la­ryn­da ýaň­la­nýar. Aý­dym-saz sun­ga­ty türk­men ede­bi­ýa­tyn­da-da giň­den şöh­le­le­nip, ýa­zy­jy-şa­hyr­la­ry­my­zyň uky­by bi­len en­çe­me ulu­ly-ki­çi­li li­ri­ki we eti­ki eser­ler dün­ýä in­di. Şol eser­le­riň (N.Sa­ry­ha­now “Şü­kür bag­şy”, H.Ys­ma­ýy­low “Go­puz­ly­ja gyz­ja­gaz”, K.Gur­ban­ne­pe­sow “Aýal bag­şy”, R.Ge­le­now “Ga­nat­ly aý­dym­lar”, M.Se­ýi­dow “Du­run mu­ka­my”, “Gul­ba­ba’’, H.Di­wan­gu­ly­ýew “Çu­wal bag­şy”, A.Ta­ga­now “Sa­zyň pi­ri ni­re­de”, “Sal­lan­çak mu­ka­my”, H.Dur­dy­ýew “Şaw­ram şel­pe­ler”, “Sker­so”…) üs­ti bi­len ösüp gel­ýän ýaş ne­sil­ler türk­men aý­dym-sa­zy­nyň ta­ry­hy­na de­giş­li en­çe­me gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar bi­len ta­nyş bol­ýar­lar we iň­ňän köp zat­la­ra göz ýe­tir­ýär­ler.Türkmen döwlet uniwersitetiniň türkmen dili we edebiýaty fakultetini üstünlikli tamamlaýar. Soňra «Sowet Türkmenistany» gazetinde, «Sowet Türkmenistanynyň aýallary» žurnalynda, Türkmenistanyň milli teleradio kompaniýasynda dürli wezipelerde işleýär.

R. Gelenow 1953-nji ýylda döredijilik işi bilen meşgullanyp baslaýar. Döwürleýin metbugatda çap edilen ilkinji eserlerinden baslap, ýazyjy okyjylaryň söýgüsini gazanmagy başarýar. Orazgeldi bagşy. Deň-duşlukdyr dostluk başgaça bolar eken. Dostum Orazgeldiniň başga ýerik gitmegi muny has-da aýdyň etdi duruberdi. Çünki şagyr-şugruň bir gapdalyna eýelik edip ugran Orazgeldiniň gidibermegine gulagym kesilen ýaly boldy. Diňe bir menem däl. Seredip otursam, obamyzyň agramy şeýle ýagdaýda galypdyr. Berdi jarçy duşsa-da, Ussa agadyr beýlekiler gabat gelse-de, gürrüňleriniň bir ýany şol boldy. Hatda frontdan hat ýollaýan Seýit traktorçy bilen Somak mollanyň oglam ol hakda sorardy.

Orazgeldiniň Mälik başlyk bilen aňry otur-da, bäri otur bolşanlaryna geçse, iki aý çemeleri wagt geçendir. Mälik bahanaly gürrüňiniň başlangyjyny ilki Orazgeldiniň almaly hakyny dürli bahanalara

baglap, bermezlikden tutdy. Emma ol Orazgeldiniň çakylygyna gelmänliginiň öwezini munuň bilen doldurdym hasap etmedi

• Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli: gahrymanlaryň we wakalaryň baglanyşygyny düşündirmegi; okalan eseriň gahrymanyny häsiýetlendirmegi;

• Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly: suratlandyrylýan gahrymanyň keşbiniň ähmiýetini häsiýetlendirmegi;

VI.Sapagy berkitmek

1.R Gelenow haçan we nirede doguldy?

2.Onuň nähili eserleri bar?

3.Powest näme barada?

VII. Öýe iş tabşyrmak we sapagy jemlemek, okuwçylary bahalandyrmak

Öýe iş: Powesti okap gürrüň bermeli.

Seredildi: ______________ MMOIBO K.Dawletow