МБОУ «Кижингинская СОШ им. Х.Намсараева»
Проект «Школьный театр»
(Руководитель проекта Гомбоева Ц.Б.)
25 мая 2017 года состоялась премьера литературного спектакля «Тэнгэриин хугжэм» на сцене школьного театра. Постановку осуществила выпускница школы 1967 года
Цыренова Сэлмэг Сампиловна
Участники спектакля:
Будаев Мунко
Дашиева Сарюна
Сультимов Цыдып
Жамсаранова Галина
Бадмаева Эржена
Жамсаранов Ардан
(Руководитель группы- Будаева Д.А)
РЕПЕРТУАРНЫЙ ЛИСТ
Цыренова Сэлмэг Сампиловна,
отличник просвещения РСФСР,
заслуженный работник культуры РБ
Михаил Батоин "Тэнгэриин хугжэм" (Сценари)
(Шулэглэмэл найруулгануудайнь удхаар бэшэгдэбэ)
Сцена дээрэ харанхы. Хугжэм зэдэлнэ. Хугжэм аалихан замхана.Тэнгэриин абяан сахилгаан сахилна.
Бага балшар наhандаа: Ээ-hэ-hээ! (сууряан)
Залуу хубуун: Ээ-hэ-hээ! (сууряан)
Бэеэ хусэhэн эрэ хун: Ээ-hэ-hээ! (сууряан) (сууряан соонь эдэ гурбаниие ээлжэгээр гэрэлтуулнэ. Сцена дээрэ гэрэл угэхэдэнь залуу хубуун гансааран байна)
Залуу хубуун: Талын сэсэгуудэй, нямняануудай, нютагайм голой шуудэр соо бадарhан бадма сэсэгуудэй намилзаан доро мэдээ hэн гу жаргалаа энэ наhамни?
Бага хубуун: Огторгой хаяагаар хухэржэ харлаад, сахилгаалжа байдагыень харахадаа, ойлгоно губ даа шамаяа, тубимни?
Залуу хубуун: Улгэн дэлхэй! Углоонэй наранай дулаахан туяагаар эрхэлуулhэн, сэлмэг тэнгэреэршни сэдьхэлээ тэжээлгэhэн уришни шамаяа ойлгожо ядажа, улынэлби шам оодэ сэдьхэлэй хумэрин...(хугжэм)
Эжы: Уе сагай долгидые hануулан, огторгойгоор уулэн субана, турэhэн нютагаймни дайда дээгуур...Хаанахи холын дошхон далайн нюруу дээрэ мундэлhэн эдэ уулэнууд хайшаа зоринот, хаанахи хуйтэн дайдые ундалуулхаяа энэ туби дээгуур орон нютагуудые hэлгэн зоонэт? Харюусанагуй тэрэ намда. Хаданууднайшье дуугай. hаарал уулэнуудэй hуудэр доро hажанги таламнайшье бодолгото болоhон шэгтэй.
Хуудам дайдаар зоргондоо оодорhон hэбшээн, намда шэбэнэхэ шэдитэй гуш? Харюугуй дууhан - дуугай бултадаа. Умхиржэ найгаhан хуhан сэргэ эсэгымни буусада шоройно. УУлэн тээшэ улын, хангил хадануудай орой шэртэжэ, талымнай уймоотэ уйлэнуудэй тэмдэг шэнгеэр ёдойhоор, хагсуу hалхин соо энээхэн юртэмсын асуудал мэтээр узэгдэнэ. (Дуун)
Залуу хубуун: Сэбдэг хуйтэн зуг шэглэн, сэлмэг огторгойн уудамаар зэлэ татан ниидэнэ хун шубуун. Уянгалhан дуунуудынь гунигаар юундэ дуурэн бэ?... Шубууудай бусадаг энээхэн сагуудта hанаамни хулгэжэ, хэзээдэшье тэхэридэггуй уенууд тухай сэдьхэлни юундэ гажарнаб? Хун шубууд - он жэлнуудэй жэгууртэ дали. Уянгата абяаниинь унгэржэ байhан сагай хахасалгын гуниг дуун бэшэ аал?
Эжы: Огторгой уудамhаа зэдэлhэн ори гансахан шубуунай гуниг дууе сэдьхэлдээ шэнгээн шагныш!
Залуу хубуун: Уг гарбалыемни домогложо дуулаhан хуур лимбын уянгаар заяамни намайе уряалжа дуудана гу?
Гансаардаhан сэдьхэлэй хуйтэн шуудэрэй сээжэдэмни суршэгдэжэ эхилhые харахадаа, сэсэгтэ талын hэбшээн соо уурэй толые угтадаг хаhадаа бусажа, мунхэ дураяа эрьеэд ерэхыемни эдирхэн инагайм дуулажа урдеэгуй дуунай аялга долгитон бууна гу? (Дуун зэдэлнэ. Дуун доро залуу басаган гарана)
Залуу хубуун: Энэ нуурай холшор залуу наhанhаамни сэдьхэлдэмни энхэргэн hайханаар хадаглаатай ябадагынь дууhашагуй ульгэртэй жэшээтэй юм даа. Муноо би анха туруушынхие эрьедэнь зогсонхой, энхэрэл дуурэн долгидойнь даруухан шааяан соонь эгууридэ мунхэ дуунай уянга танихые оролдоноб. Хужэ ногоон ой нэмэригэтэй хада тээhээ бууhан зоолэхэн hэбшээн hанаанда хатаhан намайе дунгэхые оролдоhон шэнги, нуурай нюрууе элmбэн, эльбэн шэхэндэмни угэлнэ.
Басаган: Шулэг шэбэнэнэ эдэ долгид, шэдитэ мурнуудыень таадаг hайш даа. hанана гуш, али мартаа гу, hайхан тэрэ хабарай уе, арюун сэлмэг сэдьхэлтэй басагые. Инагай дуран нангин юм даа мушэдэй гэрэлдэл мунхэ юм даа. Эхин дуранайш инаг нухэрэйш халуун сэдьхэл эндэ улэнхэйл, мунхэ байгаалидаа хэтэдээ шэнгэнхэйл. Залиршагуй хусэн, замхашагуй дуун, эдир наhанайш инаг дуран! Энээхэн эрьеhээ эльгээдэг hэн бэшэгээ, эгууридэ мунхэ дуранай элшэтэй, дэлхэйн шэмэг сэсэгэй дэнзэтэй инагшни хургэжэ амар мэндэеэ...
Намдашье дурлаhан бэшэ аад, эдир залуухан наhаяа hанаалши эндэ уулзахадаа. Мушэтэ hуни, уурэй толон, наранай туруушын туяа ойндош дахин hэргээл даа. Энээхэн наhанаймнай хулгоотэ сэдьхэлые багтаажа шадаха аал даа хизааргуй гэлсуулдэг замби туби? (Дуун)
Залуу хубуун: Улгэн дэлхэй! Углоонэй наранай дулаахан туяагаар эрхэлуулhэн, сэлмэг тэнгэреэршни сэдьхэлээ тэжээлгэhээн уришни шамаяа ойлгожо ядажа, улынэлби шам оодэ сэдьхэлэй хумэрин...
ЭЖЫ: "hуниин зуудэн, удэрэй hанаан" болошоод, ургэhэ нойроо алдажа, ухаагаа зэhэхые оролдоhон тулюур хуниие харахадаа, шоглохо задарюун зантайшуул хулисэгты. hанаан заяан хоерые жэгдэ залан табидаг hонор ухаатай, хурса зоригой сэдьхэлдэтнэй hэридэг болоол hаа, амар тэнюу байдалые мэдэдэггуй шэдитэ ороной hэбшээнтэй хоорэлдэжэ шададаг бэлигэй дуhалда хуртэhэн шэнги болохолта.
Уншагша: Зуун удэрэй зоболондо унажа, ганса hуниин гасалалта жаргал эдлэхэ ёhондоо ерэхэдээ, юрэ бусын золой амта танихалта, оршолонто тубиингоо ажабайдалhаа зузаан буяангайнь арьбан хэшэгhээ хуртэхэлта, тэнгэри удхаяа ойлгохолто!
Залуу хубуун: Теэд...Зоборигуй наhан поэдтэ хэрэгтэйл аал? Шуургалдаггуй далай шалбаагтай жэшээтэй. Сэдьхэлэй убшэндэ нэрбэгдэжэ, гашуудалда эзэлэгдэн ажаhуухаяа тэрэ эрмэлзэдэг зантайл. Иигэжэл тэнгэриин уяанга дууень худалдан абахадаа, алдар сууе миинтээр бэшэ асарнал даа оортоо поэт.
Уншагша: Тэрэ сагhаа олохон жэл унгэршэбэл даа. Гулмэр наhандаа гажар гасалантай хуби заяа шэлэхэдээ, али оло гэмшэхэ сагай болодогшье hаань, hооргэнь тэрэ уеые бусаажа щадаха аалши? Бусааха тиимэ шэдиин байдагшье hаань, огторгой тэнгэринуудэй хугжэм шагнахые оролдоошомни юунhээшье унэтэй бэшэ аал даа. (Хугжэм)
Залуу хубуун: hуниин тэнгэй унгэржэ байха уеээр гансаардаhан сэдьхэлдэ абтажа, гунигта нэрбуулэн hуухадашни унгэрhэн сагай долгин соогуур уетэн нухэдэйшни мээхэй шарай элихэн узэгдэжэ, энхэрхэ шэдитэй юм байха, убгэрhэн наhыешни...
Сагай тэхэрихэ гээшые мэдэдэгшье hаа, нухэдэй сэдьхэл сэсэн байна даа, hанаан бодолынь хусэтэй байна. Онсолhон сагуудай суургые багтаажа, ерээдуйн элшэ туяае шэнгээхэ шэдитэйл байна даа...
Донгоршоодог наhандаа
Дохолоод ябаха уедэмни
Дом шэнги дуутай
Дууша сэсэн сэдьхэлтэй
Домогшо Дондогни, хаанабши?
Аглагхан дайдадаа
Ааяма удын наран дор
Ардаг зээрдын нюрган дээр
Аянда хамта мордоhон
Айдар Дашамни алимши?
Мэндэ ябаха заяатай
муноо омог нухэдэй
Мэеэрхэлдээ хухюун духэриг соо
Мушэтэ hурша харбаха
Мэле нухэрни яаhамши?
Сэрэн-Дондог, Георгимни
Сэсэн сэбэр нухэдни,
Сэдьхэлэй hайхан тулгадни,
Саашалхадаа яалайт даа?
Ошо сасан ниидэhэн
Одон мэтэ наhатай
Омог дууша нухэдни,
Огторгойн али оронhоо
ооголон дуудана гут намайгаа-аа-аа.
(Намгар Доржиевагай дуун. «Огторгойн мушэдэй олоншье hаа»)
hуниин зорогондо ханилhан хайрата нухэдоороо хахасалгын гуниг сээжэдэмни тунанхай, шэнэ удэрэй гэгээн толондо баярлаха сэдьхэл ушоол туроогуй байна. Огторгойдо залиржа байhан ододой хотомоо намда хэзээдэшье харагдахаяа болижо, хэтын сагай зузаан хунжэлоор хушагдан, бусалтагуйгоор ошоhон мэтэ мэдэрэлдэ сэдьхэлни шэмхуулнэ.
Сэдьхэлэйм нухэд, баяртай
Шэдитэ hуни, баяртай!
Дуулим hуни, hайнши даа. hооргоо аалихан буужа ерэхээ ульгэр туужын эхин тээшээ аяар холын аялгын дуугаар дуудаарай. (Хугжэм)
Бага хубуун: Шэнэ удэр жэргэмэлэй дуун соо нютагтамни мундэлжэ, ажабайдалаймнай намтарай ушоо нэгэ хуудаhан hун сагаан унгоор hэхэгдэн, урдамни дэлгээгдэжэ байhаншуу намда узэгдэнэ. Сэлмэг углоонэй агаарай тунгалагшье hаа, удын аяма халуун болохо, залинта тэгэриин дуун зэдэлхэ. Тиигэhээр арюунда жаргаhан наранай элшэ туяа нютагаймнай шарайе алтаруулха. Удаарангуй шамдажа, шамбай бэеын шадал соо сэнхир холын алас тээшэ, алхалга эртэдхэхэ зориг тугэс сэдьхэл намда уршоогыш, шэнэ уеын сортоото хугжэмэй аянгата дуун, сая жэлнуудэй сууряан.
Эрэ хун: ээ-hээ-hээ (сууряан)
залуу хун: ээ-hээ-hээ (сууряан)
Бага хубуун: ээ-hээ-hээ (сууряан)
3 201
18 935 
