Саба?ты? та?ырыбы: Литосфералы? та?талар туралы ??ым. 6 сынып. К?ні:
Саба?ты? ма?саты: Литосфералы? та?талар, оларды? жылжуы ж?не жер бедеріне тигізетін ?серін т?сіндіріп, географиялы? ой-?рісін дамыту.
О?ушыларды ??ыптылы??а,д?лдікке, іздемпазды??а, топпен ж?мыс жасау?а баулу
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?
Саба?т ?дісі: Топтастыру, с?ра?-жауап
Саба?ты? к?рнекілігі: Карта, слайд, кестелер, суреттер, интернет
Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру: С?лемдесу, сыныпты т?гендеу, о?у ??ралдарын ж?не сынып тазалы?ын тексеріп, сыныпты 3 топ?а б?лу.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру:
Атмосфера, гидрофера, биосфера кабаттары бойынша 3 топ?а б?ліп тапсырма беріледі. Топ м?шелері а?ылдаса постерге білгендерін сурет, кесте, схема ретінде толтырады. Топ басшысына ба?алау пара?ы беріледі.
?осымша литосфера, жерді? ішкі ??рылысы бойынша с?ра?тар, тапсырмалар беріледі.
Жер шарыны? ішкі ??рылысыны?
?андай ?абаты туралы айтып отыр?анын аны?та.
1. Мантия 2. Жер ?ыртысы 3. Ядро
а) Жерді? ортасына жа?ын
?) ?алынды?ы 5 – 80 км.аралы?ында
б) Латын тілінен аудар?анда «жамыл?ы»
в) Температура +3800 С
г) Жерді? сырт?ы ?абаты
д) ?алы?ды?ы 2900 км.
е) ?атты ж?не ?оймалжын заттардан т?рады
ж)Материктік ж?не м?хитты? б?ліктерден т?рады
з) Темір мен никельден т?рады
О?ушылар кезектесіп постерлерін ?ор?айды. ?осымша с?ра?тар ?ояды.
ІІІ Жа?а саба?.
Со??ы кезде ?алымдарды? арасында Жер ?ыртысы орасан зор ?атты та?талардан т?рады деген пікір ке?інен тарал?ан.
Литосфералы? та?талар мантияны? беткі ?абатымен баяу жылжып, орнын ауыстырады. Жылына 2-5 см жылдамды?пен жылжиды.
Та?талар бір жерлерде бірінен бірі алша?тайды, екінші бір жерлерде ?зара т?йіседі.
Литосфералы? та?таларды? жылжуы туралы сурет бойынша т?сіндіру.
Жер ?ыртысыны? жары? ажырат?ан б?ліктері жары?тан жан-жа??а бытырап жылжи бастайды. Соны? н?тижесінде жары?ты? екі жа?ын ала су асты жоталары т?зіледі. Оларды м?хит ортасы жоталары деп атайды.
( картадан к?рсету)
Та?талар ?а?ты?ыс?ан жерде магмалы? ауыр жыныстардан т?ратын м?хитты? ?абы? к?бінесе ш?гінділерден ??рыл?ан материктік же?іл ?абы?ты? астына енеді.
Мысалы: О?т?стік Америка мен Наска литосфералы? плиталарды? со?ты?ысу н?тижесінде Анд таулары пайда болды, Еуразия та?тасы мен Тыны? м?хиты та?тасы арасында Курил аралдары мен Курил науасы пайда болды.
Еаразия та?тасы мен ?нді-Аустралия та?тасы со?ты?ыс?ан жерінде Жер шарында?ы биік Гималай таулары пайда болды.
( слайд «Таулар»)
Жер ?артысыны? та?талары к?лдене? ба?ытта жылжуымен ?атар, жо?ары т?мен ба?ытта да ?оз?алып т?рады. Осы?ан байланысты б?рын пайда бол?ан таулар биіртейді, материкті? жеке б?ліктері ш?геді.
Интернет желісін пайдаланып атал?ан тауларды к?рсету.
І? Жа?а саба?ты бекіту:
1. Литосфералы? та?талар дегеніміз не?
2. Жылына ?анша см жылжиды?
3. Кордильер, Анд, Гималай тауларын картадан к?рсетіп, ?андай литосфералы? та?талар со?ты?ысу н?тижесінде пайда болды?
? ?орытынды:
Литосфералы? та?таларды? жылжу салдарынан, оларды? со?ты?ысуынан таулар мен м?хит ш???ымалары пайда болады.
?І Ба?алау:
Топ басшыларынан ба?алау пара?ын алып, о?ушыларды ба?алау.
?ІІ ?йтапсырмасын беру:
Литосфералы? та?талар туралы ??ым.
Кескін карта?а Анд, Гималай, Орал, Кордильер тауларын белгілеу.
997
59 774 
