Сандардын пайда болуу тарыхы

Саламатсыңарбы балдар жана кыздар.

6-класс

Сандардын пайда болуу тарыхы

Мугалим: Кубанычбек кызы Зарина

Сабактын максаты

• Сандардын пайда болуу тарыхы жөнүндө үйрөнөсүңөр;
• Мурдагы сандардын түрлөрү жөнүндө маалымат аласыңар;
• Сандык системаны айырмалай билүүнү үйрөнөсүңөр;

Сандардын пайда болуу тарыхы

Сандардын пайда болуу тарыхы байыркы замандардан башталат. Илгери-илгери адамдар цифраны жана санаганды биле элек кездерде деле баары бир эсептөө үчүн өтө көп жагдайлар пайда болгон. Албетте, ал кезде адамдарга өтө чоң сандарды колдонуу муктаждыгы болгон эмес, бирок эсептөөнү жүргүзүүгө эң жөнөкөй ыкманы жаратылыш өзү көрсөткөн.

Адамдар санай баштагандан тартып, сандарды жаза башташкан. Адегенде буюмдардын санын барабар болгон белгилер – чекит, сызык же кесиктер менен белгилешкен.

Мисалы, малчы эртең менен үйүр малдыжайлоого алып келди, аларды кичинекей таштар менен эсептеди. Канча таш болсо, ошончо мал. Кечинде болсо малды үйгө айдап келди, дагы таштар менен санады. Биздин заманга андай эсептөө куралдардын ичинен таякчалар гана жеткен.

Унардык система

Эгерде предметтердин санын ошондой эле сандагы кандайдыр бир белги менен белгилесек, анда сандарды жазуунун мындай системасын бирдик же унардык система деп аташат.

Мисалы, 12 санынын унардык системадагы жазылышы:

Египеттик система

Биздин заманга чейин үчүнчү миң жылдыкта байыркы египеттиктер сандарды жазуу үчүн иероглифтерди колдонгон эсептөө системасын ойлоп табышкан. Бул системада цифранын ордуна иероглифтик символдор колдонулган, алар 1, 10, 100 ж.б. миллионго чейинки сандарды белгилешкен.

Алфавиттик система

Байыркы замандарда сандар алфавиттин тамгалары менен белгиленген системалар кеңири колдонулган. Мындай системанын мисалы катарында ионикалык деп аталган грек алфвиттик номерлөөсүн айтсак болот.

Байыркы Грецияда адамдар биз билген цифраларды колдонушпаганын элестетүү кыйын:

алфавиттик

Саламатта калгыла!!!