"Шоқан және орыс ғалымдары"

Бөлім тақырыбы: Саяхат және демалыс

Қазақ тілі

5 - сынып

Сабақ-17

Тақырып:

«Шоқан және орыс ғалымдары»

Оқу мақсаттары:

5.2.7.1.Энциклопедиялар,балаларға арналған газет- журналдардан қажетті ақпаратты ала білу;

5.4.5.5. Төл сөз,төлеу сөз,автор сөзінің тыныс белгілерін дұрыс қолдану.

Бағалау критерийлері:

• Газет-журналдардан қажетті ақпаратты алады;
• Сұрақтарға жауап береді;
• Төл сөз, төлеу сөз, автор сөзінің тыныс белгісін дұрыс қолданады.
• Тақырып бойынша өз пікірін білдіреді.

Сабағымызды бастамас бұрын, суреттерге назар аударайық! Суретте кімдерді көріп тұрсыздар?

Сабағымызды бастамас бұрын, суреттерге назар аударайық! Суретте кімдерді көріп тұрсыздар.

• Кадет корпусында тамаша білім алып шыққан жас жігіт Шоқан Уәлиханов түрлі ғылыми экспедицияларға белсене қатысты.
• Шоқан 1856 жылы полковник М.И.Хоментовский басқарған әскери- ғылыми Ыстықкөл экспедициясына қатысып,қырғыз елін жете зерттейді.Әлем ғалымдары арасында тұңғыш рет «Манас» эпосының ең шұрайлы бөлігі «Көкетай ханның ертегісі»жырын жазып алады. «Манас» - халық даналығының туындысы, барша халық ертегілерінің, хикаялары мен аңыздарының, география,дін және салт-сана,әдет-ғұрпы жөніндегі түсініктерінің энциклопедиялық жинағы.Сондықтан ғалым оны «Дала Илиадасы» деп бағалады.Қырғыздардың көне тарихы жөнінде жазған ғалымдардың еңбектеріне сын айтады.
• Бұдан кейін Құлжа қаласында болып,оның қорытындысында Шығыс Түркістанның өткені мен бүгіні туралы зерттеулер жазады.Шоқан табиғатты және ел тұрмысын жазушылық шеберлікпен суреттейді.Осыдан барып оны орыс достары «Қазақ тақырыбына жазатын орыс жазушысы» деп атаған.
• Ш.Уәлиханов 1856 жылы аса көрнекті ғалым,белгілі географ П.С. Семенов-Тянь-Шанскиймен танысты.Ол жас қазақ ғалымның қабілетіне шын ниетімен сүйсіне қайран қалды.1857 жылы П.С.Семенов-Тян-Шанскийдің ұсынуымен Ш.Уәлиханов Орыс Географиялық Қоғамының толық мүшелігіне қабылданды.Шығыс Қазақстан мен Жетісуға,қырғыз еліне жасаған сапары Шоқанның ғалым ретінде даңқын арттырды.

1-тапсырма.

Міне, мәтінді тыңдадыңдар. Ендеше, баларлар, тапсырма орындауға көшейік.Мәтінге сүйеніп,төмендегі кластерді

толтырайық.

ДЕСКРИПТОР: 

- тақырып туралы білгендерімен бөліседі;

- ақпараттарды топтастырады.

Шоқан кім?

ӨЗ ЖАУАБЫҢДЫ ТЕКСЕР

Төл сөз,төлеу сөз, автор сөзінің тыныс белгілері

АНЫҚТАМА БҰРЫШЫ

1. Төл сөз автор сөзінен бұрын орналасса:

« ____________»,-________________

2. Төл сөз автор сөзінен кейін тұрса:

_____________: «______________»

3. Төл сөз автор сөзінің арасына орналасса:

______________ : «____________» -______________

4. Автор сөзі төл сөздің арасына орналасса, автор сөзінің екі жағынан тыныс белгілері қойылады:

«_____________,-______________,-______________»

2–тапсырма Төменде берілген сөйлемдердің төл сөзге қатысты тыныс белгілерін қойып жазу.

Дескриптор:

Төл сөз бен автор сөзінің тыныс белгілерін ажыратады;

«Ерлік аспаннан түспейді» дейді Б.Момышұлы.Ол «Отанды сүю үй ішіңнен,отбасынан өседі» деді. «Ата-ананы,апа-қарындасты,аға-ініні сыйлап құрметтеген жан деді Б.Момышұлы халқының да қадіріне жетеді».

ӨЗ ЖАУАБЫҢДЫ ТЕКСЕР

«Ерлік аспаннан түспейді»,-дейді Б.Момышұлы.Ол: «Отанды сүю үй ішіңнен,отбасынан өседі» - деді. «Ата-ананы,апа-қарындасты,аға-ініні сыйлап құрметтеген жан,- деді Б.Момышұлы,- халқының да қадіріне жетеді».

3-тапсырма.

«Жұдырық-алақан» әдісі бойынша ақпараттың дұрыс, бұрысын анықта.

Дескриптор:

-ақпараттың дұрыс-бұрыстығын анықтайды ;

Сұрақтар

(дұрыс)

Шоқан Уәлиханов түрлі ғылыми экспедицияларға белсене қатысты.

Шоқан 1900 жылы полковник М.И.Хоментовский басқарған әскери- ғылыми Ыстықкөл экспедициясына қатысып,қырғыз елін жете зерттейді.

( бұрыс)

1857 жылы Ш.Уәлиханов Орыс географиялық қоғамының толық мүшелігіне қабылданды.

Шоқан ғалым,зерттеуші, саяхатшы.

Шоқанды орыс достары «Қазақ тақырыбына жазатын қазақ жазушысы» деп атаған.

Ш.Уәлиханов 1856 жылы аса көрнекті ғалым,белгілі географ П.С. Семенов-Тянь-Шанскиймен танысты

Өзіңді тексер!

Сұрақтар

(дұрыс)

Шоқан Уәлиханов түрлі ғылыми экспедицияларға белсене қатысты.

( бұрыс)

Шоқан 1900 жылы полковник М.И.Хоментовский басқарған әскери- ғылыми Ыстықкөл экспедициясына қатысып,қырғыз елін жете зерттейді.

+

1857 жылы Ш.Уәлиханов Орыс географиялық қоғамының толық мүшелігіне қабылданды.

Шоқан ғалым,зерттеуші, саяхатшы.

+

+

Шоқанды орыс достары «Қазақ тақырыбына жазатын қазақ жазушысы» деп атаған.

+

Ш.Уәлиханов 1856 жылы аса көрнекті ғалым,белгілі географ П.С. Семенов-Тянь-Шанскиймен танысты

+

+

4-тапсырма.

Мына тірек сөздерді пайдаланып,бүгінгі сабақта алған білімдеріңді қорытындылап «Өмір баспалдақтары» тақырыбында шағын мәтін құрап жаз!

Дескрипторы:

• өз ойын дұрыс жеткізеді;
• тірек сөздерді пайдалана отырып, мәтін құрайды .

Тірек сөздер:

Кадет корпусы,Ыстықкөл экспедициясы, «Манас» жыры, ғалым,Қырғыз елі,зеректік,

орыс ғалымдары,

зерттеушілік қабілет

Жауап үлгісіне назар аударайық!

Шоқан Уәлиханов — XIX ғасырдың екінші жартысында Қазақстанда туған ағартушылық мәдениеттің негізін қалағандардың бірі. Өзінің жасындай жарқ еткен ғұмырында философия, этнография, география, экономика мен құқық салаларына атсалысқан әрі зерттеу жұмыстары бүгінгі ғылымда жоғары бағаланатын жазбалардың бірі болмақ.Оның балалық шағы Сырымбет тауының бөктерінде өткен. 1847 жылы 12 жасар Шоқанды әкесі сол кездегі ең таңдаулы оқу орны болып есептелген Сібір кадеті корпусына оқуға орналастырады.. Кадет корпусында Шоқан өзінің зеректігімен ерекшеленген. Тілді тез меңгеріп, өзі қатарлас оқушылардан озық оқыған. Ол сондай қабілетті еді, өзінен екі жас үлкендердің класындағыларды да білім, идея жағынан басып озды" – деп жазды бірге оқыған досы, этнограф-ғалым Т.Н.Потанин.Оның зерттеушілік қабілеті де корпуста оқып жүргенде қалыптаса бастайды. Шоқанның зерттеушілік қабілетін байқаған ғалым оны өз тарапынан ескі жазу ескерткіштерін зерттеу ісіне тартқан. Шоқан қазақтың шоқ жұлдызы болып қалады. Өйткені, оның әр сөзі мен сыны, сабағы мен жинағы мәңгілік мұра.

Қорытынды:

Бүгінгі сабақта:

• Шоқан және орыс ғалымдары туралы ақпарат алдыңдар.
• Мәтін мазмұны негізінде тапсырмалар орындадыңдар.
• Өз пікірлеріңізді сенімді дәлелдедіңдер.
• Төл сөз, төлеу сөз, автор сөзінің тыныс белгілерін дұрыс қолдандыңдар.

Қосымша тапсырма:

Шоқан және орыс ғалымдары туралы қосымша мәлімет алғың келсе:

h ttps://adebiportal.kz › view

мына сілтемеге өтіңіз!

Осымен бүгінгі сабағымызды аяқтаймыз.

Сау болыңдар!