СОЧИНЕНИЕ НА ТЕМУ "Эпический герой Шарвили"

«Шарвили тек туш , вучиз лагьайт!а адахъ вич теснифай халкьдин нефес гала.

Шарвилидин далудихъ халкь гала»

А. Саидов.

«Шарвили» лезги халкьдин ивидин ярувални михьивал , адан вац!арин йигинвални дагъларин рехивал , чарчаррин кьакьанвални булахрин деринвал ,яйлахрин иервални бубайрин гъилерин , дидейрин рик!ерин чимивал я.

Шарвили лезгийрин лап алатай девиррин , яни дегьзаманрин чан алай сес хьиз , халкьдин муьт!уьгъ тежер руьгьдин гьунар хьиз багьа я. «Шарвили» къенин чи халкьдин руьгьдин бине , чи девирдин лезгийриз чеб буш майдандал атай халкь яз ваъ,тарихдин гьерекатри , женгерини ислягь йикъари , т!ебиатдин ч!ехи татугайвилери берекатлу йикъари эбеди яз тестикьарнавай вичин культура дат!ана вилик физвай халкь яз къалурзавай зурба чешме , халкьдин къамат аквазвай гуьзгуь я.

«Шарвили» дугъриданни сирлу гаф я. Ам лезгийрихъ авайни авачир са игит я.Гьар са игитдихъ дуьньядиз къведайла гьакъикъи шарт!ар жеда.Эпос вични гьа идалди , халкьдин уьмуьрдиз – азабриз ва шадвилериз – мукьва жезва .И жигьетдай Шарвилидин суьретда гьак! риваятриз хас суьгьуьрди гьак!ни яшайишдин къилихар сад муькуьдал алчуд хьана , къакъат тийидай лигимвилин мукьварив атанва.Шарвили суьгьуьрдин куьмекдалди дидедиз жезва. Ам хун мифдин персонаж Кас –Буба галаз , аламатдин саягъ кьиле физва.Шарвилиди вичин хайи халкьдин арада тербия къачузва. Адан рик! Ватан к!ан хьунин гьиссерив ац!анва.Гьа и гьиссерин таъсирдик кваз зурба ва къуватлу жезва.

Шак алачиз , Шарвили , халкьдиз вич хуьдай кьегьал , уьмуьрдин ва яшайишдин дестек , далу хьиз , жагъана.

«Шарвили» эпосдай , дегьзаманрин гелер хьиз , лезгийринни къунши халкьарин акьунар , женгер , дявеяр , абурухъ галаз сад хьиз , ана дегьзаманрилай инихъ чи халкьдин яшайишдакьиле фейи дегишвилерни аквазва.Игитвилин эпосдин сюжетди лезги халкьдин гзаф виш йисарин тарихда кьиле фейи , адан кьисметда кар алай легьзейриз , вахтариз экв язава.Шарвилидин къамат туьхуьн тийидайди хьана , адан къиметлувал чи халкьдин уьмуьрда , вичин руьгьдин зурбавал къалурзавайди яз , дат!ана амукьда..

Эпосда лезги халкьдин культурани ава. Адай неинки халкь фейи тарихдин рекьин артмишвилер чи вилик хкизва , ада гьак! анжах чи халкьдиз хас , ада вичин руьгьдалди кьабулзавай дуьньяни адан фикир – хиял чаз къалур хъийизва. «Шарвили» эпосдай чаз лезги халкьдин къанажагъдиз хас тежриба , адан деринар, тарих ва дуьньядикайни инсаниятдикай веревирдер аквазва.

«Ч!ехи дувул галачиз , тар ярх жеда», - лугьузва халкьдин мисалди. Чи игитвилин эпос тарихни культура какахьна арадал атанва . Ам халкьдин кьат!унрал , руьгьдин чешмейрал бинелу хьанва . Ана гзаф кьадар уьмуьр къалурзавай алатар дуьшуьш жезва .

Эпосди эвелни- эвел жуван халкьдихъди , адан тарихдин кук!ушрихъ ялунин ва халкьдиз вафалу хьуниз талукь месэлайриз кьет!ен фикир гуз тазва. Игитрин патай халкьдихъди авай муьгьуьббатлувал мадни зурбади я . Адакай ана эвелни- эвел суьгьбетни ийизва. Ватан , диде-буба , мукьвабур , къуни- къуншияр – ибур эпосда дат!ана тариф авуниз лайихлубур я.Мукьвабур сад- садан куьмек , далу я.Кич! , сад сада маса гун , кар – к!валахдал машгъул тахьун , руьгьдай аватун – эпосда негьзавай лишанар я. Экуьнихъди , чирвилерихъди жув ялун , мергьаметлуди ва гъил ачухди хьун , ватандин гаф- ч!ал , манияр , кьуьлер к!ан хьун – тарифдиз лайихлу лишанар я. Эпосдин ч!алара такабурлу , кьегьал дагъвийрикай раханва.

«Шарвили» эпосдин игит кьуьзуь Кас-Бубадин ихтилатар чи лезги къанажагъдин фикир- хиялдин хазинадай къвезвайбур я ва абуру халкьдиз тербия гузва, инсанар ада дуьз рекье твазва.

Шарвилидин къаматдалди Ватандин халис игит гьихьтинди хьун лазим ят!а , къалурзавайди я.Халис ватанпересди ва инсанпересди вич гьа ик! кьиле тухвана , вичин уьмуьр чешнелуди авуна к!анда .

Вич гьихьтин зурба игит ят!ани , вичихъ гьикьван къуват ават!ани , Шарвилидин дамарра чи иви къекъвезва ва гьавиляй ам чаз эвелни- эвел играми я. Адаз , инсандиз хьиз, руьгьдин кук!ушарни , зайифвилерни , нукьсанарни хас я.

Эпосда чи халкьдин уьмуьрдиз , яшайишдиз талукь милли гзаф чешмеяр – мехъерар , манияр , кьуьлер ганва. Абур к!елзавайди гъавурда кьадайвал , рик!ел аламукьдайвал ганва. Эпосдин кьилин игит чи халкьдин дамах ва чешне я.Эпосда къундармаярни гьакъикъатда кьиле фейи вакъиаярни сад- садак какахьнава.Месэла , Шарвили аждагьанрал гъалиб жезва. Гьа са ч!авуз ада яд уьлквейрай атай чапхунчийрихъ галазни женг ч!угвазва, ам халкьдин кьисасчини я . Ада халкьдиз майишатда гзаф куьмекар гузва, гвенар гуьзва , хеб- мал хуьзва , рекьер туьк!уьрзава , авачир чкайрай , гьатта рагаризни кваз абур акъудзава , муькъвер эцигзава , вагьши гьайванар к!валерив вердишарзава.

Шарвилиди гьатта Мурк!арин вилаятдизни сиягьатзава ва к!еве гьатай инсанар к!евяй акъудзава , хата- баладикай хкудзава.Ада вичелди яргъи уьмуьр , исанрин т!вал-квал , хер-кьац!, ацукьун- къарагъун лишанламишзава.

Ихьтин зурба ва гуьзел игит авай халкьдин руьгьдихъ кьакьан цавар , гегьенш чуьллер , дерин зигьин , вичин кьет!ен ирс хьун лазим я !

Абур вири , гьелбетда , лезги халкьдихъ ава , «Шарвилиди»гьа кардин гьакъиндай шагьидвалзава. Гьавиляй чна чи игитвилин эпосдал дамахни ийизва.

Мкоу «Касумкентская сош №2»

Сочинение

На тему : « Шарвили – лезги халкьдин игит»

Выполнила : ученица 11 класса

Эскендарова М.

Учитель: ГаджибековаМ.Д.

КАСУМКЕНТ 2017