Сурдопедагогика

Тема: Сурдо педагогика

Аткарган: Мамырбаева миранда

Тайпа: фмо(б)-1-23

Текшерген: Маматова Жибек

План

• Сурдо педагогикасы
• Сурдо педагогикасында колдонулган негизги методдор.
• Тарыхы
• даражалары
• Мүмкүнчүлүгү чектелген балдар үчүн билим берүүнүн статистикасы.

Сурдо педагогика

Сурдопедагогика – угуусу начар балдарды окутууга жана тарбиялоого багытталган атайын педагогиканын тармагы. Бул предметте угуусу начар же начар уккан балдар үчүн билим берүү ыкмаларын, оңдоо ыкмаларын жана атайын каражаттарды карайт.

• Сурдопедагогиканын негизги максаты угуусу начар балдардын социалдык адаптациясын камсыз кылуу, алардын тил жана сүйлөө жөндөмдүүлүгүн өнүктүрүү, аларды коомдо толук кандуу жашоого даярдоо болуп саналат.

Сурдопсихология - латынча “сурдус” кыргызча дүлөй деген түшүнүктү берет. Атайын психологиянын бөлүмү, угуусу бузулган балдардын психикалык өнүгүүсүн ишмердүүлүгүн закон ченемдүүлүктөрүн изилдейт.Бул деффект кулагы катуу жана дүлөй балдарды тарбиялоо маселесин иштеп чыгуучу тармагы.Дүлөйлөрдү алгач 16-17кк. Испанияда Россияда 1806-ж Павловскийде баштап. И.А. Василев; П.Д. Энтько; В.И. Фпери орус сурдопедагогикасын изилдегендер.

Советтик сурдопедагогиканын өнүгүшүнө К.Н. Логовский, Ф.А.Рау,Л.С. Выготский,И.И. Давышевский.

Л.С.Выгодскийдин изилдөөсү боюнча

• Угууда кемчилиги бар балдардын сүйлөө речинин өнүгүшүн- сурдопедагогика окутат.
• Угуу жөндөмүнүн начарлашына кээде тукум куугучтук же жабыркоо себеп болот. 
• Биздин угуу органыбыз кичинекей болсо да, ары сезгич, ары кереметтүү. 
• Төмөнкү белгилер угуу жөндөмдүүлүгүнүн начарлап баратканын көрсөтүшү мүмкүн:

• уналгы же сыналгынын үнүн башкаларды кыжырданткан бийиктикте койсоңор; айтылгандарды кайра-кайра сурай берсеңер; сүйлөшүп жатканда моюнду созуп алып, сүйлөп аткан адамды жакшы угуш  ж.б
• уналгы же сыналгынын үнүн башкаларды кыжырданткан бийиктикте койсоңор; айтылгандарды кайра-кайра сурай берсеңер; сүйлөшүп жатканда моюнду созуп алып, сүйлөп аткан адамды жакшы угуш  ж.б
• уналгы же сыналгынын үнүн башкаларды кыжырданткан бийиктикте койсоңор;
• айтылгандарды кайра-кайра сурай берсеңер;
• сүйлөшүп жатканда моюнду созуп алып, сүйлөп аткан адамды жакшы угуш  ж.б

Сурдопедагогикада колдонулуучу негизги методдор жана каражаттар:

1. **Дактилдик кеп** (кол сүйлөө) — манжалардын жардамы менен тамгаларды көрсөтүү.

2. **Эрин окуу** — сүйлөөчүнүн эрин кыймылына карап сөздөрдү түшүнүү.

3. **Кепти өнүктүрүү** — сүйлөө жөндөмүн атайын ыкмалар аркылуу өнүктүрүү.

4. **Жазуу жана оозеки баарлашуу** — жазуу тил аркылуу баарлашуу.

5. **Угуу аппараттарын жана кохлеардык импланттарды колдонуу** — калдык угууну күчөтүү же угууну толугу менен калыбына келтирүү үчүн атайын каражаттарды колдонуу.

Сурдопедагогдор угуусу начар балдардын жеке өнүгүү өзгөчөлүктөрүнө жараша билим берүү программаларын иштеп чыгышат, алардын көңүлүн, эс тутумун жана логикалык ой жүгүртүүсүн өнүктүрүшөт.

ТАРЫХЫ

Орто кылымдардагы дүлөйлөр педагогикасынын документтештирилген биринчи үлгүсү 7-кылымга туура келет - Беда Достопочтенный дүлөй баланы окутууга анын замандашы – Джон, Беверли епискобу жасаган биринчи белгилүү аракетинин фактысын тарыхка жазды. 1550-жылы Испаниянын Бенедиктин монахы Педро Понсе де Леон [sp] тарабынан Мадриддин жанындагы Онья кыштагындагы Сан-Сальвадор монастырында[1] дүйнөдөгү биринчи (бугунку күнгө чейин белгилүү) дүлөйлөр үчүн мектеп ачылган.

• Дүлөй педагогика (латынча surdus “дүлөй” + грекче παιδαγωγικη “билим берүү искусствосу”)

Беда Достопочтенный

Даражалары

Балдардын жана чоңдордун угуусунун начарлашы бир эле врачтарды эмес дүлөйлөрдүн мугалимдерин да кызыктырат.

Россияда медициналык классификациялардын арасында Л.В.Нейман (1961) тарабынан балдардын угуу жана дүлөйлүк классификациясы эң кеңири таралган.

Сүйлөө жыштыгынын диапазонундагы (500, 1000, 2000, 4000 Гц) угуунун орточо жоготуусуна жараша угуунну үч түргө бөлгөн

Даражалары

Экинчиси

Биринчиси

Үчүнчүсү

~Экинчиси – 128, 256, 512 Гц жыштыктарды кабыл алган балдар, алар кулактагы катуу үнгө гана реакция жасабастан, ошондой эле төмөнкү жыштыктагы форманттарды (о, У үндүүлөр) жана курчап турган дүйнөнүн интенсивдүү сүйлөнбөгөн үндөрүн айырмалай алышат. Жакын аралыкта.

~Биринчиси – эң төмөнкү жыштыктарды кабыл алган балдар – 128—

~Үчүнчүсү – төмөнкү жана орто жыштыктарды кабыл алган балдар – 128, 256, 512, 1024 Гц; Үнгө кулакка жакын сүйлөп жатканда жооп берип, үч же төрт үндүү тыбыштарды айырмалап, алардын көбү кээ бир тааныш сөздөрдү тааныйт.

Эч кандай сүйлөө үндөрүн айырмалай албаган 256 Гц жыштык кулактагы катуу үнгө жана жакын аралыктагы катуу үнгө (кыйкырыкка ) гана жооп берет

Дүлөй—бул сезиминин эң оор абалга учурашы сүйлөө речин кабыл алганда эч кандай түшүнүгү жок абалды айтабыз. Толук дүлөйлүк өтө аз кездешет.

Кулагы катуу бала кээ бир үндөргө сүйлөө речине кирбеген звонок ышкырык жана башка өзгөчөлүгүнө көңүл бурат. Дүлөйлүктүн пайда болуу себептерин 2 ге бөлөт.

Тубаса 2.Кайра жаралган.

• Тубаса кемчилдикке- төмөнкүлөр кирет.Түйүлдүк мезгилинде угуу

органдардын туура эмес калыптанышы (тукум куучулуктун негизинде.)

• Кош бойлуу мезгилинде түйүлдүк мезгилинде зыяндуу факторлордун

Мурун көңдөйүнүн ооруга чалдыгышы балдардын угуу сезимин бузулушунун түрлөрүн немец физиологу М.В. Нейлан төмөндөгүдөй бөлөт.

• Жеңил түрү З м-6 м ге чейин уга алат
• Салыштырма угуу
• Маанисине карай түшүнүү
• Эң оор түрү 0 м-0.5м. ге чейин угуу.

Балдардын мындай кемчилдигинин алдын ала Аудиометр деген аппарат менен текшерип атайын врач отолорингологго кайрылуу зарыл.Балдардын угуу сезими 3 жаштан кийин бузулат же кандайдыр бир себептердин бузулса аны оңдоого болот. Ошондой эле жардамчы аппаратты колдонсо болот.

Дүлөйлөрдөгү билим берүүнүн статистикасы

Эл аралык коомдук уюмдар ЮНЕСКО жана Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму (ВОЗ) угуу начарлоосун кошкондо, өнүгүү бузулууларынын жыштыгы жана түрлөрү боюнча статистикалык маалыматтарды чогултат.

Учурда дүйнөдө ар кандай этиологиядагы угуу кемтиги менен 250 миллионго жакын адам катталган. Алардын олуттуу бөлүгү социалдык активдүү куракта. Акыркы он жылдын ичинде угуу начарлоосунан жапа чеккен адамдар боюнча статистикалык маалыматтарды салыштырып талдоо алардын саны тынымсыз өсүп жатканын далилдейт. Ал калктын негизги курактык топторунда өзгөрүп турат жана 60 жаштан жогоркулар арасында туруктуу өсүү тенденциясына ээ. Мунун түшүндүрмөсүн калктын өмүрүнүн узактыгынын жана карылыгынын жалпы тенденциясынан табууга болот.

• Сурдопедагогика – угуусу начар адамдарды окутуунун теориясын жана практикасын системалаштырган жана жалпылаган атайын педагогиканын салыштырмалуу өз алдынча тармагы. Анын структуралык уюштурулушу жалпы педагогика менен жана аларды бириктирип турган теориялык жана методологиялык принцип – социалдык педагогика менен байланышты чагылдырат.

• Сурдопедагогиканын предметтик тармагы бул адамдардын жашоо циклинин ар кандай курактык этаптарында угуусу начар адамдарды тарбиялоо жана бул адамдардын мүмкүнчүлүктөрүн жана өзгөчө муктаждыктарын эске алуу менен анын өзгөчөлүктөрүн аныктоо маселеси.
• Сурдопедагогикада биз айырмалай алабай тарыхы бар предметтик чөйрөлөр жана жакында эле калыптана баштаган. Азыркы учурда бир нече дифференцияланган илимий жана окутуу багыттары калыптанган.