Таяныч-кыймыл системасы

Таяныч-кыймыл системасы

Мекен таануу 4-а-класс

Сабактын максаты:

• Адамдын таяныч-

кыймыл системасы менен таанышышат.

• Таяныч-кыймыл системасы кандай кызмат аткараарын билишет.
• Ден соолукка кам көрө билүүгө жана тазалыкка таасирленишет

Адамдын скелети

Таяныч-кыймыл системасы

Теринин жана булчуӊдун астында сөөктөр бар.Алар скелетти түзүшөт.Алар 200гө жакын.

Скелет дененин жана органдардын таянычы катары кызмат кылат.Алар болбосо адамдын денесинин формасы болмок эмес.

Скелет сактоочу кызмат да аткарат.Баш сөөк мээни коргосо, көкүрөк курчоосу-жүрөк менен өпкөнү сактап турат .

Сөөктөр бири-бирине муундардын жардамы менен биригишкен.

Адамдын скелети сөөктөрдөн куралып, тулкунун формасын сактап турат. Скелеттин бардык сөөктөрү жеӊил, ийилчээк жана бекем.Ал адамдын денесине таяныч болуп, ички органдарды сырткы таасирлерден сактайт.

Омуртка сөөктөрү

Скелеттин негизин ийилчээк омурткалар түзөт. Ал шайбага окшош бир нече омурткалардан турат. Омуртканын ортолорундагы кемирчектер омурткаларга ийилчээктик абалды камсыздайт.

Көөдөн сөөктөрү

Омуртка-ларга кабырга-лардын учтары биригип, көөдөндү түзөт.

Баш сөөк

Баш сөөктөр кыймылсыз бекийт

Узун сөөктөр трубкага окшош келет.

Муун

Сөөктөрдүн кыймылдуу биригүүсү муун деп аталат.Муундардын жардамы менен адам ийилип-чоюлуп, денесин ар кандай тарапка бура алат.

Булчуӊ

Сөөктөр кыймылдаш үчүн булчуӊдардын иштеши шарт. Булчуӊдар чыӊ жана ийилчээк келет.Алар чоюлуп, жыйрылып, денени кыймылга келтирет.

Булчуӊдар

Биздин организмде 600гө жакын булчуӊ бар.Бир кадам басыш үчүн 20 булчуӊ иштейт.Сөөктө менен булчуӊдар адамдын таяныч-кыймыл системасын түзүшөт.

Булчуӊдар скелет менен чогуу денебизди тике абалда кармап, ички органдарыбызды коргоп турушат.Адамдын денеси бекем, чыӊ жана келбеттүү болушу үчүн булчуӊдарды чыӊдоо керек

Эт,сүт жумуртка жана балыктын этин жеш керек.Бул азыктар булчуӊдарды чыӊдап, энергия беришет.

Жаш балдардын скелети жаӊыдан түзүлө баштайт. Ал 18-25 жашка чейин өнүгөт. Силердин чоӊойгонуӊар сөөгүӊөр менен булчуӊуӊардын өсүшүнө барабар. Ага көмөктөшүү керек.

Доктордун кеӊеши

• Сымбаттуу, күчтүү жана чыдамкай болуу үчүн булчуӊдарыӊарды чыӊагыла.
• Тулку боюӊарга көӊүл бургула!
• Жеген тамагыӊарда белоктор, витаминдер, кальций (сөөк үчүн керектүү) көп болуусу шарт. Кальций сүттө, быштакта көп болот. Жашылчалар менен жемиштер да пайдалуу.
• Сак болгула. Силердин куракта сөөгүӊөр морт болот. Алар бекимейин оор нерселерди көтөрбөгүлө.
• Сөөгүӊөрдү кокустан сындырып же чыгарып албагыла. Ден соолугуӊарды сактагыла!

Эстеп калгыла!

• С өөктөр, булчуӊдар жана муундар адамдын таяныч-кыймыл системасын түзөт.

Жыйынтыктоо:

• «Таяныч-кыймыл» системасы деп эмнени түшүнөсүӊөр?
• Таяныч-кыймыл системасына эмнелер кирет?
• Скелеттин бөлүгүн айткыла. Аларды өз денеӊерден көрсөткүлө
• Сөөктөр бири-бирине кантип биригет?
• Булчуӊдар эмне иш аткарат?
• Омурткалардын түзүлүшүндөгү өзгөчөлүк эмнеде?

Үйгө тапшырма:

Дептериӊерге адамдын скелетин тарткыла. Сөөктөр менен булчуӊдардын аталышын жазгыла.