"Таныш козьлер"(Знакомые глаза)

Эдебият 5 сыныф

Дерс№______ куню________ Оджа____________________________

Мевзу: Айдер Осман. "Таныш козьлер" икяесинде къырымтатар халкънынъ фаджыасы.

Макъсатлар:

- талебелерни Айдер Османнынъ «Таныш козьлер» адлы эсеринен таныштырув;

- буюклерге урьмет дуйгъусыны ашлав.

Мерифет УУД (познавательные):

- малюматны бир шекильден диггер шекильге авуштырув;

- метинни анълав;

- оджа ве талебенинъ бирликте беджерген ишлерининъ нетиджелерини чыкъарув;

- метинден я да ресимден суаллерге джевап тапмакъ.

Регулятив УУД (регулятивные):

- талебенинъ оджа ярдымынен дерстеки арекетлернинъ макъсадыны тайинлев;

- сыныфта нутукъ медениетини юксек севиеге котермек ичюн ярыш муитини яратув.

Коммуникатив УУД (коммуникативные):

- озь фикирлерини агъзавий шекильде ифаде этюв;

- динълемеге ве башкъаларнынъ айткъанларыны анъламагъа огретюв;

- метинни ифадели окъув;

- озюнинъ ве башкъаларнынъ япкъан ишлерине къыймет кесюв.

Шахсий нетиджелер:

- къараманларгъа озь мунасебетини косьтерюв;

-сюргюнлик фаджиасыны анълатмакъ;

- талебелерде буюклерге урьмет дуйгъусыны ашлав.

Дерснинъ кетишаты:

1. Тешкилий къысым. Селямлашув.

Дерске эмоциональ азырлыкъ корюв.

– Бир шиир окъуйым, динъленъиз.

Мен окъумыш оладжам.

Окъуп, бильги аладжам!

Гъайрет этип,тырышып,

Яхшы адам оладжам!

– Бизлер де,балалар,бу шиирдеки сезлерни акъылымызгъа алып, чокъ бильгили ве акъыллы адам олмакъ керекмиз.

– Раледе ренкли карточкалар бар. Къырмызы, мавы, ешиль ренкли. Оларгъа бакъынъыз ве кейфинъизге келишкен тюсни сайланъыз.

Нутукъ инкишафы дакъкъасы.

аталар сезлеринен иш.

-Оладжакъкъа чаре олмаз.(Чему быть,того не миновать)

-Баш язысыны козь корер

– Бу аталар сезлерини насыл анълайсыз?

2. Эв вазифесининъ тешкерюви. Бильгилерини актуаллештирюв.

- Кечкен дерсте А.Велиевнинъ насыл эсери иле таныш олдыкъ?(Бир питенинъ тарихы)

- Бу насыл очеркнинъ парчасыдыр? (Сюргюнлик хатыраларындан)

- Насыл эсерге очерк деймиз?( Очеркте керчектен де юзь берген вакъиалар ве керчектен де яшагъан адамлар акъкъында икяе этиле. Инсанларнынъ образлары, фактлар олгъаны киби тасвирлене)

Ресимнен иш: Проблем суаль

- Ресимге бакъынъыз.

- Мында кимнинъ фотосуретни коресинъиз? (Айдер Осман)

Арифлерни догъру сырагъа къойсанъыз языджынынъ ады белли олур.

2. Мевзуны бельгилев

Бугунь насыл мевзуда сез юрьсетеджекмиз? Айдер Осман. "Таныш козьлер" икяесинде къырымтатар халкънынъ фаджыасы.

Раатлыкъ дакъкъа.

Насыл дюльбер алма корьдик.

Ерлеримизден берабер турдыкъ

Къолларымызны котердик

Онъы узьмеге къыйын олды

Чюнки ель котерильди

Биз текаран секирдик

Ве оны узып алдыкъ.

3. Янъы мевзу. (талебенинъ чыкъышы).

Айдер Осман Къырымнынъ Сеитлер районындаки Бешкъурткъа-Вакъуф коюнде оджалар къорантасында дюньягъа келе. Къырымтатар халкъы Ватанындан сюргюн этильген сонъ, Айдерлернинъ къорантасы Озьбекистанда, Фергъана виляетининъ Алтыарыкъ районында яшады. Бу къоранта, бутюн къырымтатар халкъы киби, сюргюнликнинъ зорлукъ, хорлукъ, ачлыкъ, хасталыкъларыны толусынен чекти.

Яшайыш къыйынлыкъларына бакъмадан, Айдер бильгиге авеслигини гъайып этмеди ве окъувыны девам этти. 1952 сене- си 7-нджи сыныфны битирген Айдер Маргъылан шеэриндеки педагогика техникумына кире ве, оны битирген сонъ, мектепте оджалыкъ эте.

Арбий хызметтен сонъ, Айдер Осман Ташкент универси- тетиниръ журналистика болюгинде окъуй. 1965 сенеси университетни битирген сонъ, «Ленин байрагъы» газетасында, «Йылдыз» журналында чешит вазифелерде чалыша.

Айдер Османнынъ балалыгъы ве генчлик йыллары сюргюнлик девринде кечти. Къырымтатар яшларына о заман алий окъув юртларында окъув ясакъ этильген эди.

Чешит къыйынлыкъларгъа бакъмадан Айдер Осман алий малюматлы олды . О къырымтатар, рус ве озьбек тиллерини мукеммель биле эди. Бу тиллерде сербест къонуша ве яза эди. Истидатлы языджы Айдер Осман къырымтатар медениети ве эдебиятынынъ осювине салмакълы иссе къошты.

Айдер Осман чокъ икяе ве повестьлер язды. Онынъ яшлар ве балаларгъа багъышлап язгъан

эсерлери айрыджа меракълы ве къыйметлидир: «Балалар эви янында», «Таныш козьлер»,

«Аметнинъ козьяшлары» ве дигерлери. Айдер Осман чокъ йыллар «Йылдыз» журналынынъ баш

муаррир олды. Омюрининъ сонъунадже бу вазифеде чалышты, журналнынъ мундериджели ве

меракълы олмасына гъайретнен тырышты.

Лугъат иши. Адисе-вакъиа(событие)

Завалы-бахтсыз (несчастный)

Сакъчы-къаравул(конвоир)

Эслемеген-корьмеген(не заметил)

Абдырады-къоркъкъанындан сескенди(вздрогнула)

Тасавур этти-козь огюне кетирди( представил)

Дерсликнен чалышув. «Таныш козьлери» эсерининъ окъувы, талиль этюви.

Дерснинь нетиджеси (диолог)

- Балалар, биз бугунь Айдер Османнынъ насыл эсеринен таныш олдыкъ? (Таныш козьлер)

-Эсернинъ къараманларыны бельгиленъиз(Дилявер, Саадет енге, мыйыкълы киши,Абдулла агъа)

-Икяеде тарифленген вакъиа къайсы сенеси олып кече?(1944)

-Не себептен повесть «Таныш козьлер» деп адландырылгъан? (бир кере Дилявер эвлеринде сакълы тургъан таныш олмагъан къадыннынъ фоторесимини коре. Бу къадыннынъ козьлери онъа пек таны шве къансыджакъ корюне. Бу анасынынъ фоторесими эди.)

Дерснинъ башында аталар сёзлери узеринде чалыштыкъ. Дерсимизнинъ мевзусына келишеми?

Баалав Рефлексия

Талебелер,мен сизинъ чалышкъанына къыймет кестим. Амма сиз де озюнъизге баа къояджакъсынъыз.

Эв вазифеси:

"Таныш козьлер" сонъунадже окъумакъ, суаллерге джевап бермек. 205-208с.

Анъладым Анъламадым Зайыф анъладым