Тарма?талу алгоритмі

П?ні: информатика                                                                                «Тексерілді»

                                                                                                    Мектеп директорыны?

П?н м??алімі: Серікбаев П.                                                  о?у ісі ж?ніндегі орынбасары:

                                                                                               _________________ Изетова Х.

№17 саба?    

Саба?ты? та?ырыбы: §6. Бас?ару операторлары.

                                         П.1. Тарма?талу алгоритмі.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік:    О?ушыларды тарма?талу командасымен таныстыру; пайдалану жолдары мен т?сілдерін ?йрету, алгоритмдік ойлау стилін дамыту, тапсырманы тияна?ты, ?з мезгілінде орындау жауапкершілігіне т?рбиелеу.

 Дамытушылы?:   О?ушыларды? ойлау  ?абілеттерін, танымды? белсенділігін арттыру, компьютермен ж?мыс істеу шеберлігін одан ?рі  ?арай шы?дау ж?не осы саба?та ал?ан  білімдерін пайдалана білуге ы?пал жасау.

            Т?рбиелік: Ж?йелікке, е?бекке, іскерлікке, ??ыптылы? пен жылдамды??а т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Жа?а материалды игеру, практикалы?

Саба?ты? ?дісі: Блум ж?йесі

?олданылатын к?рнекті ??ралдар:  компьютер, о?улы?, практикум, интерта?та.

Саба?ты? барысы:

I. ?йымдастыру кезе?і.

II. ?тілген материалдарды ?айталау.

III. Жа?а  саба?.

a). Білімділік сатысы.

b). Т?сіну сатысы.

c). Талдау сатысы.

d). ?олдану сатысы.

e). Жина?тау сатысы.

IV. О?ушыларды? компьютердегі дербес ж?мыстары.

V. Саба?ты ?орыту, бекіту, о?ушылар білімін ба?алау.

VI. ?йге тапсырма.

I. ?йымдастыру кезе?і:      а) О?ушылармен амандасу;

 б) О?ушыларды т?гелдеу;

II. ?й тапсырмасын с?рау. 

1. Сызы?ты? алгоритм дегеніміз не?
2. Блок схемасы ?алай орындалады?

Есепті? ?атесін табу.

       №1 Тапсырма. 

program esep1;

begin

var S1,S2,S3,v1,v2,v3,

t1,t2,t3:real;

write(‘v1,v2,v3,t1,t2,t3 -терді енгіз’);

readln(v1,v2,v3,t1,t2,t3);

s1:=v1*t1

s2:=v2*t2;

s3:=v3*t4;

s:=s1+s2+s3;

readln(‘S=’,s);

readln;

end.

III. Жа?а саба?

Проблемалы? с?ра? ар?ылы жа?а саба? мазм?нына к?шу:

1. у=(a²+b²)/a*b^sinx    функциясыны? Паскаль тілінде ба?дарламасын ??ру.

Program esep3;

Var a,b,x,y: real;

Begin

Read(a,b,x);

Y:= (sqr(a)+sqr(b))/exp(sin(x))*ln(a*b));

Write(‘y=’, y);

End.

- Осы есептерде б?лшекті? б?лімі н?лге те? бол?анда функцияны?  м?ні аны?талмайды. Олай болса, б?л есептерді шешуде сызы?ты? алгоритмді ?олдана алмайды екенбіз. Б?л есепті шешу ?шін «тарма?талу командасы»  деп аталатын алгоритмдерді ?олдану ?ажет болады. Ендеше б?гін Тарма?талу командасымен танысамыз.

Назар аударатынымыз:

1. Тарма?талу командасы;
2. Тарма?талу командасыны? блок-схемасы;
3. Тарма?талу командасыны? алгоритмдік тілде жазылуы;
4. Тарма?талу командасыны? Паскаль тілінде жазылуы;
5. Тарма?талу командасыны? толы? т?рі;
6. Тарма?талу командасыны? ?ыс?артыл?ан т?рі;
7. Шартсыз к?шу операторы;
8. Шартта?ы ?атынас белгілері.

а) Білімділік сатысы.

Тарма?тал?ан алгоритмдерді? программасын ??ру ?шін шартты операторларды пайдаланамыз.  Осы уа?ыт?а дейін біз сызы?ты? алгоритмдерге ба?дарлама ??рып келдік. Я?ни, берілген есепте еш?андай шарттар болма?ан. Ал, б?гінгі саба?ымызда берілген есепте бір немесе бірнеше шарт кездесетін жа?дайды ?арастырып, о?ан программа ??рамыз. Ал б?л алгоритм т?рі тарма?тал?ан алгоритм деп аталады.                                       

Тарма?тал?ан алгоритмдерде арифметикалы? те?сіздік пен те?дік т?рінде берілген логикалы? шарт тексеріледі. Логикалы? шарт тексерілген со?, егер орындалса, онда 1 – жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2-ші жолмен ж?зеге асады да, со?ында екі тарма? бірігеді. М?ндай алгоритмдерді шарт тексеру, я?ни тарма?талу алгоритмдері деп атаймыз.  Блок схемасында шарт тексеру блогы – ромб ішіне  жазылады.

Тарма?талу операторы к?рсетілген шарт?а т?уелді ж?не оны? ??рамына кіретін операторларды? орындалуын немесе орындалмауын ?амтамасыз етеді. Тарма?тал?ан алгоритмдерді ба?дарламалау кезде мынадай ?ызметші с?здер ?олданылады: if - егер , then – онда , else - ?йтпесе.                                                                                                                                                                      

             Оператор программада?ы іс-?рекеттерді? орындалу реттілігін ?згертетін м?мкіндікті? е? ке? тара?ан т?сілі болып табылады.  Толы? операторды? жазылу т?рі:

{Егер шарт  онда 1 оператор  ?йтпесе  2 оператор орындалады.}

IF   <шартты ?рнек>  THEN <1 оператор>    ELSE       <2 оператор>;

            Егер шартты? м?ні «а?и?ат» болса, THEN с?зінен кейінгі оператор, ал м?н «жал?ан» болса, ELSE с?зінен кейінгі оператор орындалады.

?ыс?а  операторды? жазылу т?рі:

IF   <шартты ?рнек>  THEN <1 оператор> ;

К?шу операторы (GOTO) 

    ?детте     Паскальда      программа      операторлары       ?алай     жазылса,     сондай  реттілікте,  белгілі  бір  т?ртіппен  орындалады.  Кейде  берілген  т?ртіпті  б?зып,  программаны?  бас?а  бір  жолына ауысып, ол жол?а  бас?ару  м?мкіндігін  беру     ?ажеттілігі     туындайды.       Осы     ма?сатта      к?шу     (ауысу)     операторы ?олданылады. 

       Форматы: 

       GOTO белгі; 

       Турбо –Паскальда?ы белгі ?олданушы ар?ылы еркін  енгізілген сілтеме жасау идентификаторы. Белгі ретінде 0-999-?а дейінгі б?тін сандарды пайдалану?а болады. 

       Мысалы: 

       . . . 

       GOTO 99; 

       . . . 

       99: WRITELN (‘АУЫСУ ОПЕРАТОРЫ ОРЫНДАЛАДЫ’); 

       Программада ?олданылатын белгілер белгілерді баяндау б?лімінде 

?амтылуы тиіс. 

       LABEL тарауында баяндалады. 

       Мысалы: LABEL 5, 99, 100; 

Тарма?талуды? орындалу т?рлері:

Шарт ?рнегін жазу ?шін мынадай салыстыру  белгілерін пайдаланамыз:

Ж?не,  немесе, емес ?ызметші с?здерімен біріктірілген, бірнеше ?арапайым шарттардан т?ратын шарттар ??рама шарттар деп аталады. Логикалы? операциясы бар к?рделі шарт, ?арапайым шарттарды? екеуі де орындал?ан жа?дайда ?ана а?и?ат деп есептеледі.

Pascal тілінде логикалы? операциялар мына т?мендегідей жазылады:

На?ты мысал ?арастырайы?:

Тарма?тал?ан алгоритмге мысал: y= x², егер x<=0 болса; x-2, егер x>0 болса;

b) Т?сіну сатысы

Жа?а саба?ты т?сіну ?шін «А?паратты? диктант» орындаймыз.

 (о?ушылар интерактивті та?тада тиісті с?здерді ?ойып жазады)

c). Талдау сатысы.

1. Мына жазыл?ан ба?дарлама бойынша не есептеледі (формуласын аны?та).

program esep2;

var x,y:integer;

begin

read(x);

if x<3 then y:=x+2 else y:=5*x;

write('y=',y);

end.

Жауабы:

y= x+2, егер x<3 болса; 5*x, егер x>=0 болса;

IV. О?ушыларды? компьютердегі дербес ж?мыстары.

d). ?олдану  сатысы.

     1. Кез-келген санны? о? немесе теріс екенін аны?тайтын программа ??ры?ыз

         Жауабы:

program esep4 ;

var a: real;

begin

write('vvedite a');

read(a);

if a>=0 THEN write('a он сан') else write('а терис сан');

end.

e). Жина?тау сатысы

    Тест с?ра?тары

1.  ?андай жа?дайда тарма?талу алгоритмі ?олданылады? 1. Кейбір командалар?а бірнеше рет 2. Шарттар?а байланысты кейбір операциялар 3. Кестелік функцияны есептеуге 4. Аны?тал?ан оператор?а ?туге  
2. Шартсыз к?шу операторы
   1. RESTORE.
   2. FOR - NEXT;
   3. IF - THEN - ELSE;
   4. GOTO;
3. Шартты к?шу операторы…

1. FOR - TO;
2. IF - THEN - ELSE;
3. GOTO;
4. CASE.

V. Саба?ты ?орыту, бекіту ж?не о?ушылар білімін ба?алау.

VІ. ?йге тапсырма: §6. Бас?ару операторлары. П.1. Тарма?талу алгоритмі.

                                               59 бет, №12 Практикалы? ж?мыс, №1 есеп, а), с)