Тема:БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДА ЭКОЛОГИЯЛЫК ТАРБИЯНЫ КАЛЫПТАНДЫРУУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ БИЛИМ ЖАНА ТАЖРЫЙБАЛАРДЫН НЕГИЗИНДЕ ОРКУНДОТУУ МУМКУНЧУЛУКТОРУ

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИ ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ ЖАНА ДЕНЕ ТАРБИЯ ФАКУЛЬТЕТИ

Аткарган: МНО(м)-1-18 тайпасынын

магистранты Камбарова Назира

Жетекчиси: п.и.к., доцент Колдошев М.К.

Тема: БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДА ЭКОЛОГИЯЛЫК ТАРБИЯНЫ КАЛЫПТАНДЫРУУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ БИЛИМ ЖАНА ТАЖРЫЙБАЛАРДЫН НЕГИЗИНДЕ ОРКУНДОТУУ МУМКУНЧУЛУКТОРУ

Аннотация

• Бул макалада кенже класс окуучуларынын сабактарын окутууда экологиялык тарбияны калыптандыруу боюнча илимий көз караштар, изилдөөлөр топтолуп берилди. Сабактарды окутуу менен бирге окуучуларга экологиялык аң-сезимди, экологилык тарбияны, маданиятты калыптандыруу, кенже курактан баштап жаратылышка аяр мамиле кылууга, табияттагы тирүү организмдерге гуманисттик көз карашта мамиле кылууга тарбиялоону өз ичине камтыды.

Туйундуу создор:

• экология;
• экологиялык тарбия;
• гуманитардык экология;
• технология.

Окуучулардын жаратылышка карата адептүү мамилесин калыптандыруу көйгөйүн дүйнө жүзүндө көптөгөн окумуштуулар активдүү талкулоодо алар:

• С. Байгазиев: «Адамзаттын мындан аркы прогресси жалаң гана илим менен техниканын өнүгүшүнө байланышпайт. Жер шаарындагы цивилизациянын өсүп-өнүгүшү анын кадыр баркы, баалуулугу, адамдардын адеп-ахлагынын, ички дүйнөсү, ыйман жанынын тазалыгынын, актыгынын, сулуулугунун өркүндөшүнө да терең байланышат» деп белгилейт.
• А. Моронинин көз карашы боюнча: «…мектептин милдети балага жаратылыш чөйрөсү менен туура мамиле түзгөнгө жардам берүүгө аракет кылуудан турат»

Азыркы мектептер мекен таануу, математика, адеп сыяктуу окуу предметтеринин чегинде экология маселелерин окутуу боюнча бай тажрыйбага ээ. Бул предметтер Республиканын көптөгөн мектептеринде эффективдүү иштеп жаткан интеграцияланган «табият таануу» курсунун ажырагыс бөлүгү болуп калды.

• Педагогикалык тажрыйбанын жүрүшүндө сабактарга элдик педагогиканын элементтерин киргизүүдө алардын өтүлүп жаткан тема менен болгон байланышы эске алынып, материалды берүүнүн логикасы жана ырааттуулугу сакталууга тийиш. Биз мына кыргыз элинин табиятка байланышкан фольклордук чыгармаларын тандоодо башталгыч класс окуучуларынын курактык жана таанымдык тажрыйбаларына жакын көркөм образдарга кайрылдык. Башталгыч класстардын окуучулары үчүн түзүлгөн «Мекен таануу» окуу куралынын бардык бөлүктөрү боюнча жооп берүүдө окуучуларды этноэкологиялык билимдерди жана тажрыйбаларды чын ыклас менен үйрөнүүгө багыттай турган атайын тапшырмаларды иштеп чыктык. Буга мисал катары экинчи класстын окуучуларына "Аба ырайы" деген тема боюнча берилген 19-беттеги, «Ат – адамдын канаты»" деген тема боюнча берилген 45-беттеги айбандардын сүрөттөрүн кунт коюп карагыла" жана 47, 65- беттердеги "сүрөттөрдөгү айбанаттардын баскан-турганы, өзгөчөлүктөрүнө байланышкан табышмактарды эстегиле, аңгеме түзгүлө" ж.б.д.у.с. сунуштарды келтирүүгө болот

Экологиялык маданияттын негизин төмөнкү компоненттер түзөт: билим, жаратылышка карата жашоонун жана сулуулуктун булагы катары эмоционалдык-баалуулук мамиле жана айлана-чөйрөнү калыбына келтирүү жана коргоо боюнча практикалык иш-аракет.

• Биз экологиялык маданиятты калыптандыруу процессинин мазмунунун маселесин кароодо системалык ыкманы колдонуу оң натыйжаны камсыз кылышы мүмкүн деп эсептейбиз. И.Т. Суравегина экологиялык билим берүүдө системалык ыкманы ачууну төмөнкү маалыматтык аспекттердин жардамы менен карайт:
• «Илимий - айлана-чөйрөгө карата таанып-билүү мамилесин камсыз
• кылат. Ал табигый, социологиялык жана технологиялык мыйзам-ченемдүүлүктөрдү, жаратылыш, адам, коом жана ишмердүүлүктү алардын өз ара байланышында мүнөздөлгөн теорияларды жана түшүнүктөрдү камтыйт.
• Баалуулук – жаратылыш чөйрөсүнө карата адептик жана эстетикалык мамилени калыптандырат, ашыкча рациоалдуулукту жана керектөөчүлүктү жеңет.

• Нормативдик-экологиялык мүнөздөгү тапшырмалар жана тыюулар, нормалар жана эрежелер системасына ээ болууга, жаратылыш чөйрөсүндө коомго каршы жүрүм-турумдун ар кандай көрүнүшүнө болгон келишпестикке багытталат;
• Иш-аракеттик - экологиялык мүнөздөгү таанып-билүү, практикалык жана чыгармачылык билимдин калыптануусуна, эрк сапатынын өнүгүүсүнө багытталган адамдардын иш-аракетинин түрлөрүн жана ыкмаларын камтыйт.
• Биздин көз карашыбыз боюнча экологиялык маданиятты калыптандыруу процессинин мазмуну адам менен жаратылыштын жогорку адептик мамилесинин негизин калыптандыруу үчүн өбөлгөлөрдү түзүү менен бирге жогоруда белгиленип кеткен аспекттерди чагылдырууга тий иш .
• Уюштуруучу экспериментте биз адабияттын түрлөрү жана жанрларында камтылган экологиялык мамиленин үлгүлөрүн аныктадык. Бул башталгыч класстын окуучуларынын экологиялык маданиятын калыптандыруунун мазмуну катары кызмат кылат .

Колдонулган адабияттар:

• Архив К.Д. Ушинского: В 4т.Т.1. [Текст] /. – М.: Изд-во акад. пед. наук РСФСР, 1959. – 592 с.
• Байгазиев, С. Атуул жана Ата Журт [Текст] / С. Байгазиев. – Ф.: Кыргызстан, 1990. -192 б.
• Дежникова, Н.С. Экологическое воспитание детей о подростков в России на рубеже столетий // Вестник экологического образования в России [Текст] / Н.С. Дежникова. – 2000. – №2. – С.12.
• Дежникова, Н.С., Цветкова, И.В. Экология и культура. Методика воспитания младших школьников [Текст] / Н.С. Дежникова, И.В. Цветкова. – М., 1995. – 46 с.
• Иоганзен, Б.Г. К постановке экологического обучения и воспитания в средней школе. [Текст] /Б.Г. Иоганзен.- М., 1979.-3с.
• Захлебный, А.Н., Суравегина, И.Т. Экологическое образованиие школьников во внеклассной работе: Пособие для учителя. - М.: Просвещение, 1984. – 77 с), (81 Зверев И.Д. Экология в школьном обучении: Новый аспект образования. – М.: Знание, 1980. – 82 с
• Зверев, И.Д., Суравегина, И.Т. Отношение школьников к природе [Текст] / И.Д. Зверев, И.Т. Суравегина. – М.: Педагогика, 1988. – 127 с.
• Морони, А. Междисциплинарный подход к проблемам экологического образования [Текст] // Перспективы. / А. Морини. – 1992. – №1-2. – С.188-200.
• Мамбетакунов, Э., Сияев, Т. Педагогиканын негиздери [Текст] / Э. Мамбетакунов, Т. Сияев. – Б.: Айат, 2008. – 304 б. – 210 б.
• Шилова, B.C. Теоретические основы социально-экологического образования школьников [Текст]: Автореф. ди с. . д-ра пед.наук / В.С. Шилова. – Белгород, 1999. – 40 с.
• Яковлева, Е.В. Развитие экологической культуры младших школьников [Текст] / дис. канд. пед. наук Е.В. Яковлева. – М., 1996. – 175с.

Конул бурганыныздар учун чон рахмат!!!