Просмотр содержимого документа
«Тема: I-закон термодинамики, его применение к изотопам.»
MAVZU: Termodinamikaning I-qonuni, uning izojarayonlarga qo’llanilishi. |
Nazariy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi |
Mashg’ulot vaqti-2 soat | O’quvchilar soni-30-32 nafar |
Mashg’ulot shakli | Nazariy-to’liq o’quv mashg’uloti; Amaliy-bilimlarni tizimlashtirish; |
Mashg’ulot rejasi | 1. Termodinamika asoslari. 2. Termodinamikaning I-qonuni. 3.Termodinamika I-qonunining izojarayonlarga qo’llanilishi. 4. Ichki energiyaning o’zgarishi. 5. Adiabatik jarayon. |
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Termodinamika haqidagi bilimlarni shakllantirish; Termodinamika I-qonunini izojarayonlarga tadbiq etish malakalarini shakllantirish; |
Pedagogik vazifalar: Termodinamikaning 1-Qonunini tushuntirish; Termodinamika 1-Qonunini izojarayonlarga qo’llanilishini ochib berish; Mavzu savollari bo’yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish. | O’quv faoliyatini natijalari: Termodinamika asoslari haqida tushunchaga ega bo’ladilar; Termodinamikaning 1-Qonuni haqida ma’lumotga ega bo’ladilar; |
O’qitish usullari | Tushuntirish, yo’riqnoma berish, taqdimot, Ta’limiy o’yin: “Zinma-zina”, “Toifalash” , Aqliy hujum; |
O’qitish vositalari | Ma’ruzalar matni, doska, slaydlar, tarqatma materiallar; |
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli | Kichik guruhlarda ishlash |
O’qitish shart-sharoitlari | Texnik vositalardan foydalanishga va kichik guruhlarda ishlashga mo’ljallangan auditoriya; |
Qaytar aloqaning usul va vositalari | Og’zaki so’rov: tezkor so’rov, taqdimot; Yozma so’rov: tarqatma materiallar asosida |
“Termodinamikaning I-qonuni, uning izojarayonlarga qo’llanilishi”
Mavzusidagi nazariy mashg’ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat bosqichlari | Faoliyat mazmuni |
O’qituvchi | O’quvchi |
1-bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (10 daqiqa) | 1.1 Mavzuning nomi, maqsadi va rejasini e’lon qiladi. Mavzuga oid tayanch iboralar bilan tanishtiradi. (1-Ilova) 1.2 Mashg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. 1.3 Mashg’ulot shiori asosida ma’naviyat saboqlarini beradi; | Tinglaydilar; Aniqlashtiradilar; Savollar beradi; Yozib oladilar |
2-bosqich Asosiy (60 daqiqa) | 2.1 O’quvchilarning (4 ta kichik guruh) o’tilgan mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini “Zinama-zina” usuli yordamida tekshiradi. Yo’riqnoma bradi, ekspert varag’ini tarqatadi (2-Ilova) Taqdimotini tashkillashtiradi; ( “Zinma-zina” usuli qoidasi 20-Mavzu, 2-Ilovada mavjud) 2.2 Mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq slaydlarni Power point tartibida (3-Ilova) namoiyish va sharxlash bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Jalb qiluvchi savollar beradi. Mavzuning har bir qismi bo’yicha hulosalar qiladi; eng asosiylariga e’tibor qaratadi; berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. 2.3 Mavzuni “Toifalash” usuli bilan mustahkamlaydi. Guruhlarga “Toifalash usuli” haqida yo’riqnoma beradi, ekspert varaqlarini tarqatadi. (4-Ilova) Guruhlarning ish faoliyatini nazorat qiladi va taqdimotini tshkillashtiradi; (“Toifalash” usuli qoidasi 3-Mavzu, 5-Ilovada mavjud) | Guruhlarda ishlaydilar, taqdimot qiladilar; Muhokama qiladilar. Eshitadilar, yozib oladilar; Guruhda ishlaydilar; Taqdimot qiladilar; |
3-Bosqich Yakuniy (10 daqiqa) | 3.1 Mavzuni rejasi asosida hulosa qilib, eng muhim ma’lumotlarga o’quvchilar diqqatini jalb qiladi. 3.2 Guruhdagi ish jarayonini baholaydi. 3.3 Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi. Vazifa: Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni yozish, Masala ishlash. (5-Ilova) | Tinglaydilar Vazifani yozadilar; |
1-Ilova
Yaxshi xulq-yaxshilik alomatidir.
(Abu Rayhon Beruniy)
Taяnch tushunchalar:
Termodinamik sistema; ichki energiya; gaz hajmining o’zgarishida bajarilgan ish; issiqlik almashinuvi; issiqlik sig’imi; solishtirma issiqlik sig’imi; issiqlik balansi tenglamasi; termodinamikaning I-qonuni; izoxorik jarayon; izobarik jarayon; izotermik jarayon; adiabatik jarayon.
2-Ilova
“Zinama-zina” texnologiyasi uchun ekspert varag’i.
Guruhlar | Mavzu | Nimalarni bilasiz? |
1-Guruh uchun | Qattiq jismlarning erishi. | |
2-Guruh uchun | Suyuq jismlarning qotishi. | |
3-Guruh uchun | Qattiq jismlarning issiqlikdan kengayishi. | |
4-Guruh uchun | Qattiq jismlarning deformatsiyasi | |
3-Ilova
1-Slayd
Termodinamik sistema-o`zaro va tashqi jismlar bilan ta'sirlashadigan va energiya almashadigan makroskopik jismlar majmuasidir.
Termodinamik parametrlar deb, termodinamik sistema xossalarini xarakterlovchi fizik kattaliklar majmuasiga aytiladi. Bular, bosim (P), temperatura (T) va solishtirma hajm (V).
Termodinamik jarayon-sistemaning hech bo`lmaganda birorta parametrining o`rganilishidir.
Solishtirma issiqlik sig`imi deb, 1 kg massali jismning temperaturasini 1K ga o`zgartirish uchun kerak bo`ladigan issiqlik miqdoriga aytiladi.
2-Slayd
Hajm o'zgarmas bo'lganda qizdirish jarayoni izoxorik jarayon deyiladi.
Izoxorik jarayonda sistemaga berilgan issiqlik miqdorining hammasi sistema ichki energiyasining ortishiga ketadi.
Bosim o'zgarmas bo'lganda gazning bir holatdan boshqa holatga o'tish jarayoni izobarik jarayon deyiladi.
Izobarik jarayonda gazga beriladigan issiqlik miqdorining bir qismi gaz ichki energiyasining ortishiga, bir qismi gazning ish bajarishiga ketadi.
Temperatura o'zgarmas bo'lganda gazning bir ho-latdan boshqa holatga o'tish jarayoni izotermik jarayon deyiladi.
Izotermik jarayonda gazga berilayotgan issiqlik miqdori butunlay gazning kengayish ishiga aylanadi.
3-Slayd
Adiabatik jarayon deb, shunday jarayonga aytiladiki, bunda sistema issiqlik ko'rinishida energiya olmaydi ham, energiya bermaydi ham. Boshqacha qilib aytganda, adiabatik jarayonda Q = 0.
4-Slayd
5-Slayd
4-Ilova
Yo’riqnoma: Toifalashda izojarayonlarga asoslaning!
Toifalash jadvali (Eekspert varag’i)
Masala: Hajmi 70 m3 bo’lgan xonadagi havo 100 kPa o’zgarmas bosimda T1=280 K dan T2=300 K gacha isitilgan bo’lsa, havoning kengayishida bajarilgan ish Ap ni toping.
Ap =(P(V2-V1)=PV1(V2/V1-1), bundan: (p=const, uchun) : Ap=PV1(T2/T1-1)
Javob: 500 kJ
5-Ilova