"Терс сандар" 5-класс

Токтогул атындагы №1 мектеп  - гимназиясынын математика  мугалими​  Аскарбекова Айзада Талантбековнанын​ "Терс сандар"  деген темадагы​  5 "В" классына өткөн ачык сабагы.​ ​ 08.12.2022. ​ ​ ​

КАЙТАЛОО

Оозеки иште

Амалдардын тартибин аныкта.

1) 2) 3)

Кашааларды ачып, амалдарды аткар.

54

1) 2) 3)

6

1

Жалпы көбөйтүүчүнү кашаанын

сыртына чыгар.

30(х - у)

1) 2) 3)

5с-4

с(7 + 3 - 5) – 4 =

р(21 + 8) – 29а =

29р – 29а=

=29(р – а)

Тапшырманы текшер.

№ 194

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

Абанын температурасы чак түштө 3° болгон. Кийин күндүн ар бир саатында 1ка төмөнөдү.Кечки саат 7де температура канча градус болот?

-3°-1°=?

3

2

1

0

-1

-2

-3

-4

3-1=2

2-1=1

1-0=0

-1

0-1=

-2

-1-1=

-2-1=-3

-3-1=-4

Сабактын темасы:

Терс сандар

Сабактын максаты:

• Бүтүн сандар жөнүндө түшүнүк аласыңар.​
•   Терс сандар эмне экендигин билесиңер.​
• Терс сандардын кошуп, кемиткениди 

үйрөнөсүңөр.​

Терс сандар турмушта.

Муздаткыч-

тын

темпераурасы терс сандар менен ченелет.

Киреше  оң сандар менен ал эми чыгаша терс сандар менен белгиленет .

Деңиз денгээлинен 

жогору болсо оң сандар менен ал эми төмөн болсо  терс сандар менен белгиленет.

Абанын температурасы жылуу болгондо оң сандар менен, муздак болгондо терс сандар менен ченелет

Көлдүн, деңиздин жана океандын тереңдигин терс сандар менен ченелет .

Тоолордун бийиктигин оң сандар менен ченелет.

Мисалдарды аткарып,

катылган сөздү тап.

-54 - М

-16-46 =

-8 -Т

65-35=

-62 - А

-13+5 =

-80 -О

-6-48 =

30 - Й

-87+25 =

7 -В

18-26=

-62 - А

-9-71 =

-8 -Т

-11+18=

АЙТМАТОВ

Тарыхый

маалыматтар

• Терс сандар жөнүндө

маалымат б.з.ч II кылымда кытай

математиктеринде кездешкен.

• Терс сандар Кытайда закондуу түрдө III кылымдан

баштап колдонула баштаган.

• Оң жана терс сандардын азыркыдай

"+" жана "-" белгилердин жардамы менен

жазылышын немец математиги

Иоганна Видман биринчилерден

  болуп колдонгон.

• Нөл саны жөнүндө 1544-жылы немец

математига Михаил Штифель «Нөлдү чындык

жана жалган сандарынын арасында жайланышат»

деген аныктама берет.

" Терс саны жоктон кичине" деп айткан.

• Ал эми Рене Декарт оң сандарды "чын",

терс сандарды "жалган" деп атаган.  

• Индиялык математиктер VI-VII кылымдарда

эле теңдемелердин терс тамырга ээ боло турганын

айтышкан. Алар оң сандарды "мүлк" ал эми

терс сандарды "карыз" деп айтышкан.

Байыркы убакта "+" жана "-" белгилери соода сатыкта кеңири колдонулган.

Вино саткан соодагерлер бош челектерге  "-" белгисин, ал эми челектер толтурулгандан кийин "+" белгисин менен белгилеп коюшкан.

Италияда акча карыз бергенде алган адамдын атынын жанына сызыкча биздикиче "минус" коюп, качан гана карызын бергенде сызып койгон ошондо "плюска" окшоп калган.   

ПИЗА ТЕСТ МЕНЕН

ИШТӨӨ

Чегиртке

Чегирткелер күн муздаганда дагы тез - тез сайрашат. Чегирткенин 1

минутада канча жолу сайраганын эсептешип, төмөндөгү формула менен

аба ырайын билишкен.

      Т = 1 - (N – 40) : 7   T - температура

                                                            N-чегирткенин сайраганынын саны

Мисалы: Бир чегиртке 1 минутада 47 жолу сайраса, анда аба ырайы:

Т = 1 - (47 – 40) : 7 = 1 – 7 : 7 = 1 -1 = 0

Т=0°  болот.

1. Суроо

Төмөндөгү таблицада бир чегиртке айларга карата орточо 1 минутада канча жолу сайраганы көрөтүлгөн.

Таблицага карап, кайсыл айда аба ырайын канча градус болгонун эсептегиле. Жообуңарды толук жазгыла.

2. Суроо

Айлардагы аба ырайын салыштыргыла. Кайсыл айда

аба ырайы башка айларга караганда суук болгон?

Айлар

Сайраган саны (мин)

Декабрь

180

Январь

194

Февраль

166

  Калория

25 жаштан кичинекей адамдар бир күндө канча калорияга муктаж экендигин билиш үчүн төмөндөгу формула колдонулат.

          К = Салмагы(кг) 100                К - калория

Мисалы: Салмагы 48 кг жана 15 жаштагы бир адам,

            К = 48 100 = 4800 калл 

калория түгөтсө болот.

Айгүл достору менен кечки тамакка барды. Айгүл күн сайын жеген тамактарынын калориясын санап, керек болгон калориядан ашпаганга аракет кылат.

Суроо 1

Айгүл 16 жашта, 52 кг салмакта. Айгүл кечки тамакка чейин 3900 калория. Айгүл дагы канча калория түгөтсө болот.?

Ачык жазгыла.

Суроо 2

Айгулдун куурдашы Бурмайым 54 кг салмакта. Ал кечки тамакта 2400 калория түгөткөн болсо, Бурмайым күн ичинде канча калория түгөткөн?

ТАПШЫРМА

№ 198