Tosloq tumani 40-umumiy o’rtatalim maktabi 11-sinif o’quvchisi odiljonov Furqatjoning Informatika va AT fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Tosloq tumani 40-umumiy o’rtatalim maktabi 11-sinif o’quvchisi odiljonov Furqatjoning Informatika va AT fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI

2024-2025-FARG`ONA

Mavzu: Sun`iy yo’ldoshaloqa tizimlari

Reja:

1. Suniy yoldosh nima?

2. Suniy yo’ldosh ishlash pirinsipi.

3. Suniy yo’ldosh aloqa tizimlari.

Suniy yoldosh nima?

1. Sunʼiy yoʻldosh — biror osmon jismi atrofida orbita boʻylab harakatlanadigan kosmik apparat. Dunyoda birinchi marta SSSRda Yer sunʼiy yoʻdsoshi (YESI) (1957), Quyosh (1959), Oy (1966), Venera (1975) sunʼiy yoʻldoshlari, AQShda Mars sunʼiy yoʻldoshlari (1971) uchirilgan. YESYning minimal uchish balandligi 140-150 km, maksimal uchish balandligi bir necha yuz ming km. Orbita boʻylab aylanish davri 1,5 soatdan bir necha sutkagacha. Ekvator tekisligi yaqinidagi orbitada turuvchi YESY ekvatorial; Yer qutblari yaqinidan oʻtuvchi orbitadagi YESY kutbiy; aylanma ekvatorial orbitaga chiqarilgan, Yer sirtidan 35800 km ga uzoqlashtirilgan va Yer aylanishi yoʻnalishi boʻyicha harakatlanib, Yer aylanish yoʻnalishiga mos keluvchi YESI (Yer sirtidagi biror nuqtasida qoʻzgʻalmasdek boʻlib tuyuladi) statsionar deb ataladi. YESY ning asosiy turi orbital kosmik kema hisoblanadi va orbital st-yadan taʼminlanadi.

2. uchirilgandan so'ng, 1958-yilda AQSh Explorer 1 sun'iy yo'ldoshini muvaffaqiyatli uchirdi. Birinchi tijoriy aloqa sun'iy yo'ldoshi Telstar 1 bo'lib, Bell Labs tomonidan qurilgan va 1962-yil iyul oyida uchirilgan.

Geosinxron sun'iy yo'ldosh g'oyasi - Yerni ekvator ustidagi orbitada aylana oladigan va Yerning aylanishiga rioya qilgan holda barqaror bo'lib qolishi mumkin - birinchi marta 1928-yilda Herman Potočnik tomonidan taklif qilingan va fantast muallifi Artur C. Klark tomonidan Wireless World jurnalida chop etilgan maqolada ommalashgan. 1945-yilda.^[3] Geostatsionar orbitaga muvaffaqiyatli chiqqan birinchi sunʼiy yoʻldosh NASA uchun Hughes Aircraft tomonidan qurilgan va 1963-yil 19-avgustda uchirilgan Syncom3 boʻldi. Kattaroq quvvatga ega va yaxshilangan ishlash koʻrsatkichlariga ega boʻlgan keyingi avlod aloqa sunʼiy yoʻldoshlari televidenie, harbiy dasturlar va telekommunikatsiya maqsadlarida foydalanish uchun qabul qilindi.. Internet va World Wide Web ixtiro qilingandan so'ng, geostatsionar sun'iy yo'ldoshlar Internetga kirishni ta'minlashning potentsial vositasi sifatida qiziqish uyg'otdi.

3.Bugungi kunda sunʼiy yoʻldosh aloqa tizimlari orqali axborot almashinuvi eng rivojlanayotgan sohalardan biri hisoblanadi. Bu kabi aloqa turidan tijorat, harbiy va fuqarolik maqsadlarida foydalaniladi.

Yer orbitasida boʻlgan turli xil retranslyatorlar orqali maʼlumotlarni uzatishga asoslangan bir qator yoʻnalishlar mavjud:

• kosmik aloqa;

• global geojoylashuv va navigatsiya tizimi (GPS);

• shahsiy sunʼiy yoʻldosh aloqasi;

• televizion uzatish

• telefoniya va keng polosali axborotlarni uzatish paketi.

Sunʼiy aloqa tizimlarini ishlash prinsipi

Sunʼiy aloqa va uni uzatish tizimlari – bu orbitada joylashgan retranslyatorlar va yer usti stansiyalardan tashkil topgan bir qancha jihozlardan iborat kompleks hisoblanadi.

Sunʼiy yoʻldosh tizimining ishlash prinsipi juda oddiy – signal yer usti stansiyalari orqali toʻgʻridan-toʻgʻri sunʼiy yoʻldoshga uzatiladi, undan u retranslyatorning qamrov zonasidagi boshqa obyektlarga uzatiladi.

Passiv retranslyatorda signalni toʻgʻirlash, kuchaytirish, oʻzgartirish yoki yoʻnaltirish kabi ishlar qilinmaydi balki uning samaradorligi qurilmaning qamrov zonasining kattaligi hisobiga amalga oshiriladi.

Zamonaviy sunʼiy yoʻldosh tizimlari esa, nafaqat signalni yer usti stansiyasidan qabul qiladi balki uni kuchaytirib qabul qilish zonasiga yuboradi.

Sunʼiy yoʻldoshning qanday joylashganidan qatʼiy nazar signalni qabul qilishda uni sifatli va doimiy boʻlishini taʼminlash maqsadida mobil sunʼiy yoʻldosh aloqasi ishlab chiqilgan. Bular abonent terminallari va tegishli stansiyalardan tashqari, geostatsionar (mobil) orbitada joylashgan sunʼiy yoʻldoshlarni oʻz ichiga olgan uskunalar majmuasi.

Mobil sunʼiy yoʻldosh aloqasi – bu statsionar aloqani maʼlum bir sabablar bilan (infrastrukturaning yoʻqligi, qamrov zonasining kamligi, qiyin ob-havo sharoitlari) taʼminlashning imkoni boʻlmagan hududlarda aloqa oʻrnatishning eng maqbul yechimi hisoblanadi.