Тұқым қуалау ақпараты және оның жасушада жүзеге асырылуы.Генетикалық ақпарат.ДНҚ-ның екі еселенуі.

Сабақ: 12

Мектеп: Б.К.Мергенбаев атындағы №226 гимназия

Күні:10.10.2017

Мұғалімнің аты-жөні: Бөлекбаева Фарида

Сынып: 9 «Б»

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың

тақырыбы:

IV тарау.Тұқым қуалау ақпараты және оның жасушада жүзеге асырылуы.Генетикалық ақпарат.ДНҚ-ның екі еселенуі.

Сабақ негізделген оқу мақсаты

Оқушыларға генетикалық ақпараттың құрылымы туралы айту

Сабақтың мақсаттары

1. РНҚ  молекуласының көшіріп жазылуын , ол  механизмнің тұқым  қуалау ақпараттарын   берудегі  ерекшеліктерін  талдай  білу

2. Тұқымқуалаушылық ақпаратты таратудағы хромосомалардың, ДНҚ мен РНҚ-ның атқаратын рөлдері туралы біледі

3.. Генетикалық ақпарат және тұқым қуалау ақпаратының қасиеттері туралы түсініктеме алады.

Тілдік мақсат

Оқушылар:

Негізгі сөздер мен тіркестер: транскрипция,генетикалық код,ДНК,РНК,триплет,кодон

Сыныптағы диалог үшін пайдалы тілдік бірліктер

Талқылауға арналған сұрақтар: Ақпараттық РНҚ-ның құрылысы мен қызметі қандай?.

Жетістік критерийлері:

Оқушылар ДНК құрылысын қызметін түсінеді.

Алдыңғы оқу

Генетикалық ақпаратты біледі

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған жаттығулармен қатар ескертпелерді жазыңыз

Ресурстар

Басы

2мин

5мин

І Ұйымдастыру кезеңі:
а) сәлемдесу;
ә) оқушыларды түгелдеу;
б) сынып тазалығына көңіл бөлу.

Әр сұраққа 1ұпай

1.Анаэробты

2.Митахонлрия

3.Аэробты

4.Қарапайым көмірсу глюкозаның ыдырауы-гликолиз деп аталады.

5Пластид

6.Көмірсулар,майлар,нәруыздар,ферменттер

7.Тұз,су

8.Көпжасушалы жануарлар мен адамдарда сыртқы тыныс алу тыныс мүшелері арқылы,ал ұлпалық тыныс алу қан арқылы жүзеге асады.

9. Дайындық кезеңі - тыныс алу процесіне қатысады.Бұл кезеңде күрделі органикалық қосылыстар қарапайым заттарға:нәруыздар-аминқышқылдарына,көмірсулар -глюкозаға,майлар-глицерин мен май қышқылдарына ыдырайды.

10.6CO2+6H2O---- C6H12O6+6O2

Оқушылардың жеке жауабы

Ортасы

10мин

5 мин

5мин

5мин

Әр организмнің құрылыс ерекшеліктерін,тіршілік әрекеттерін анықтайтын нәруыздар туралы ақпарат ДНК-да жазылып сақталады оны -генетикалық ақпарат деп атайды.Генетикалық ақпарат барлық организмдерде оның ДНК молекуласында нуклеотидтердің орналасу ретімен сақталады.Прокариоттар мен вирустарда генетикалық ақпарат цитоплазмада бос орналасқан сақина тәрізденген бір ғана ДНК молекуласында орналасқан.Кез келген жасушаның митоз немесе мейоз жолымен бөлінуі алдында оның ДНК-сы екі еселенеді.ДНК-ның негізгі қасиеті-екі еселенуге немесе репликацияға қабілеттілігін көрсетеді.Көрнекті орыс ғалымы Н.И.Кольцов 1920жылдары "Хромосомалардың матрицалықрепродукциясы "теориясын құрастырып,нәруыздардың нәруыздардыңсинтезделуі матрицалық принцип бойынша жүреді деп тұжырымдады. 1. ДНҚ-ның  екі  еселену  жолдарын ұсынудағы  М.Мейсельсон  мен Ф.Стальдің еңбектерімен  танысу.2. ДНҚ –ның екі  еселену  жолдарын   ашуда  жүргізілген  тәжірибелер.3. ДНҚ-ның  екі  еселенуіндегі  ферменттердің  ролі.ДНҚ  молекуласының  екі  еселенуі – редупликация.Жасуша бөлінер  алдында  ДНҚ екі еселенеді.

1-тапсырма.Салыстырмалы кестені толтыру

1. Дайындық кезеңі - тыныс алу процесіне қатысады.Бұл кезеңде күрделі органикалық қосылыстар қарапайым заттарға:нәруыздар-аминқышқылдарына,көмірсулар -глюкозаға,майлар-глицерин мен май қышқылдарына ыдырайды.

2.Оттексіз кезеңі (анаэробты)-Гликолиз кезінде ферменттік реакциялар жүріп,көмірсулардан,майлардан,нәруыздардан дайындық сатысында түзілген глюкоза ,глицерин одан әрі ыдырайды.Анаэробты ортада тіршілік ететін организмдерде энергетикалық алмасу тек екі кезеңнен тұрады және екінші оттексіз кезеңде аяқталады.

3. Оттекті кезеңі (аэробты)-арнайы жасуша органоиді митахондрияда жүреді.Ферменттер қатысында,бірқатар өзгерістерден кейін соңғы өнімдер -көмірқышқыл газы мен су түзіледі.Содан кейін жасушадан шығарылады.

Әр кезеңді сипаттағанға - 2 ұпай

2-тапсырма

“Жалғасын тап” биологиялық диктант

Бір жасушалы организмдер ................................ арқылы тыныс алады.Жасушаның маңызды бөлігінің бірі ол …………….

ядроның негізгі сұйықтығы ………  ………. деп аталады.

………… дегеніміз ДНҚ ның жіпшелерінен тұратын созылыңқы тығыз денешік.

……. дегеніміз хромосомадағы құрылыс қызметін атақаратын нәруыз.

Жасушаны ............ қамтамасыз ететін органоид.Жер бетіндегі организмдер ............. және ............... деп бөлінеді.Жасушаның энергияның алмасуын ............,. ................,. ............................ деп үш кезеңге бөледі.

1.жасушаның сыртқы беті арқылы.

2.ядро

3.цитоплазма

4.Хромосома

5.Митахондрия

6.Дайындық,анаэробты,аэробыты

Әр сұраққа жауап бергенге - 1ұпай

3-тапсырма. Мына сөздерден дұрыс сөздерді құрастыр:

1.ытборэана (анаэробты)

1. яиглотиц (Цитология)
2. зетнисотоф (Фотосинтез)
3. анқыақнқ урктеөміск (қаныққан көмірсутек)

4.ытборэа(аэробты)

Әр дұрыс сөзге - 1ұпай

Дәптермен жұмыс

Дәптермен жұмыс

Соңы

Бағалау

Рефлексия

4 мин

2 мин

2мин

Бекіту сұрақтары: Ген деген не? Ген қайда орналасқан?

2.Тұқым қуалау ақпараты деген не? Ол қайда орналасқан?

3.Ақпараттық РНҚ – ның құрылысы мен қызметі қандай?

Үйге тапсырма: Тұқым қуалау ақпараты және оның жасушада жүзеге асырылуы.Генетикалық ақпарат Генетикалық ақпарат.ДНк-ның екі еселенуі.

Мазмұндау.

19-15 ұпай – «5»

12-9 ұпай – «4»

7-5 ұпай – «3»

2-0 ұпай – «2»

Рефлексия парағы, стикер

Қосымша ақпарат

Бағалау: Оқушылардың сабаққа белсене қатысуы бойынша бағаланады.

Пәнаралық байланыстар, қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері, АКТ-мен байланыс. Құндылықтардағы байланыс

- Сабақ/оқу мақсаттары шынайы ма?

- Бүгін оқушылар не білді?

- Сыныптағы ахуал қандай болды?

- Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

- Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе?

- Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Қорытынды бағамдау

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да оқуды да ескеріңіз)?

1.

2.

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?