Урок беларускай літаратуры ў 5 класе. "Загубленае маленства"  (М. Лынькоў. "Васількі")

Урок беларускай літаратуры ў 5 класе

Тэма: “Загубленае маленства”

(Апавядане Міхася Лынькова “Васількі”)

Мэты: садзейнічаць асэнсаванню ідэйнага зместу твора, развіццю ўмення даказваць сваю думку, карыстацца тэкстам, характарызаваць вобразы; спрыяць развіццю маўлення, выразнаму чытанню твора; дапамагаць успрымаць гора, задумвацца над лёсам чалавека, ствараць пачуццё непрымання вайны як найвялікшага зла і бяды.

Абсталяванне: партрэт М.Лынькова, малюнкі вучняў, падручнік па беларускай літаратуры ( частка 2), мультымедыйная прэзентацыя, песня “Жураўлі” ў выкананні М.Бернэса.

Эпіграфы:

Войны! Злачынная справа – вайна

выклікае і гнеў мой, і слёзы, і боль.

М. Гусоўскі

Можна навучыцца ваяваць,

але прывыкнуць да вайны немагчыма.

К. Сіманаў

Ход урока:

I.​ Арганізацыйны момант.

II.​ Уводзіны ў тэму:

Слова настаўніка:

–​ З якім творам мы пазнаёміліся на прошлым уроку?

–​ Калі адбываюцца падзеі ў апавяданні?

–​ Як вы рыхтаваліся да ўрока? ( Рыхтавалі малюнкі да твора, выразнае чытанне ўрыўкаў, паведамленні ў групах “Літаратары” і “Гісторыкі”, завяршалі план апавядання).

III.​ Праверка дамашняга задання:

• Абмеркаванне плана твора:

1.​ Прыгожы дзень ... (жніўня).

2.​ Вяртанне з ... (лесу).

3.​ Вясёлая ... (груша-дзічка).

4.​ Спахмурнелае ... (дрэва).

5.​ Вялікая ...(страта).

6.​ Адпомсціць... ( фашыстам).

7.​ Яго бачылі ў ...(мястэчку).

8.​ Наце ж ...(вам).

9.​ Сляды ўсмешкі, ..., ... ( слаўнай, дзіцячай).

• Дэманстрацыя малюнкаў, каменціраванне іх вучнямі.

IV.​ Новая тэма

Настаўнік аб’яўляе тэму ўрока. Вучні запісваюць тэму ў сшыткі і вызначаюць задачы ўрока).

Гучыць музыка.

Настаўнік:

– Якія пачуцці выклікала ў вас музыка? Аб чым вы падумалі? ( Сумныя думкі ад вайне).

Зварот да эпіграфаў.

Калі чуеш слова “вайна, то ўяўляеш гора, няшчасце, скалечаныя лёсы, матуліны і дзіцячыя слёзы. Рускі пісьменнік Канстанцін Сіманаў пісаў: “Можна навучыцца ваяваць, але прывыкнуць да вайны немагчыма.” Вы – дзеці 21 ст., нарадзіліся ў мірны час. І гэта вялікае шчасце. Дзякуй богу, што вы даведваецеся пра вайну толькі з кніг...

• Раскажыце, калі ласка, што вы ведаеце пра вайну? (Адказы вучняў)

Выступленне групы “Гісторыкаў” (прэзентацыя)

1.​ 22 чэрвеня 1941 года раніцай, калі людзі мірна спалі, нямецка-фашысцкія войскі раптоўна абрынуліся на гарады і вёскі Беларусі. На нашу зямлю пасыпаліся тысячы снарадаў і бомб. Першы ўдар ворага прынялі пагранічнікі і воіны Брэсцкай крэпасці, якія мужна трымаліся 28 дзён. На сценах крэпасці да нашага часу захоўваецца надпіс: “Паміраю, але не здаюся. Бывай, Радзіма!”

2.​ На тэрыторыі Беларусі, якая была захоплена ворагамі, разгарнулася

сапраўдная народная вайна. У ёй удзельнічалі як дарослыя, так і дзеці. Гераічна змагаўся з фашыстамі юны партызан, 14-гадовы Марат Казей, які стаў пасмяротна Героем Савецкага Саюза. У гэтай барацьбе рашаючую, выключную ролю адыграла адданасць сваёй Радзіме, мужнасць партызанаў і падпольшчыкаў, якіх у Беларусі было каля 440 тысяч.

3.​ У пачатку ліпеня 1941 г. тры танкавыя дывізіі немцаў рушылі на Магілёў. Прарваць абарону горада лабавым ударам не ўдалося. Абарону трымаў 61-ы корпус генерала Бакуніна. 12 ліпеня ў в. Буйнічы адбылася бітва, якая апісана карэспандэнтам і рускім паэтам К. Сіманавым. Абарона працягвалася 23 дні. У гонар паўшых герояў пастаўлена капліца на месцы жорсткіх баёў.

4.​ 3 ліпеня 1944 года беларуская сталіца была вызвалена ад ворага. Цяпер мы святкуем 3 ліпеня як Дзень Незалежнасці нашай краіны. Але мы памятаем незлічоную колькасць загінуўшых у гэтай страшнай вайне. За гады вайны было зруйнавана больш за 200 беларускіх гарадоў, спалена 9200 вёсак, 627 з іх – разам з жыхарамі. Больш за 2 млн. жыхароў загінула ў час Вялікай Айчыннай вайны. Але самае жудаснае тое, што за гады вайны загінула больш за 10 млн. дзяцей розных народаў.

• Запіс слоў-асацыяцый

“вайна”: смерць, забойства, гора, слёзы, пагібель, жах, зло, жудасць, зверства, танк, самалёты, граната.

• А якія творы пра вайну вы чыталі?

Выступленне групы “Літаратараў” (прэзентацыя)

Першы вучань.

У беларускай літаратуры ёсць шмат твораў і кніг, прысвечаных Вялікай Айчыннай вайне. Гэта зборнік апавяданняў “Ніколі не забудзем”, аповесці Васіля Быкава “Жураўліны крык”, “Альпійская балада”, “Воўчая зграя”; “Хатынская аповесць” А.Адамовіча, “Сцяг брыгады” А. Куляшова і інш. Усе яны раскрываюць веліч і патрыятызм народа і з’яўляюцца суровым абвінавачваннем ваенным злачынцам – разбойнікам, бандытам і нелюдзям, якія хацелі панаваць на нашай зямлі.

Другі вучань.

Апавяданне “Васількі” М. Лынькоў напісаў пасля прачытання газетнага паведамлення ад 7 верасня 1941 г., у якім гаварылася: “У адным калгасе недалёка ад Жлобіна германскія афіцэры бязлітасна катавалі, а потым перабілі сям’ю рахункавода калгаса Тышкевіча. Фашысты закалолі штыкамі Тышкевіча, яго маці, сястру і дзвюх малых дачок. З усёй сям’і застаўся ў жывых старэйшы 14-гадовы сын Саша, якога не было ў гэты час дома.

Трэці вучань.

Прыйшоўшы дамоў і ўбачыўшы знявечаныя трупы сваіх родных, Саша дастаў ручную гранату і выйшай на вуліцу. Ён цярпліва стаяў на вуліцы і сачыў за танкамі, бронемашынамі, артылерыяй і пяхотай, якія праходзілі міма яго. Калі паказалася вялікая штабная машына, у якой сядзела некалькі афіцэраў, Саша падбег і кінуў у машыну гранату. Выбухам былі знішчаны машына і ўсе германскія афіцэры. Азвярэлыя фашысты на кавалкі разарвалі цела героя, забітага асколкам гранаты.

Фізкультхвілінка.

Я – чалавек,

Заўседы гатовы стаць побач або крыху наперадзе,

Працягнуць руку дапамогі,

Падставіць плячо пад цяжар клопату і турбот,

Нахіліцца да малога або старога,

Падняцца пасля няўдач,

Змагацца з асабістай лянотай,

Абярнуцца да тых, хто не паспявае,

Дацягнуцца да мары,

Пранесці праз усе жыцце сапраўднае сяброўства,

Глыбока ўздыхнуць па тым, што не збылося,

Паўтараць усе спачатку – да перамогі.

Абмеркаванне твора:

• Прачытайце выразна апісанне прыгожага летняга дня, стар. 35-36.

• Якую ролю выконвае пейзаж у мастацкім творы?

• Пра што мараць хлопчыкі, вяртаючыся з лесу? Стар. 37.

• Што нясе Міколка дамоў з лесу? Які ў яго настрой? Стар. 36, 39.

• Запіс слоў-асацыяцый

“мір”: шчасце, радасць, усмешка, жыццё, свабода, васількі, бусел, мама.

Мір - гэта ранак зялёны,

Сонца на парастку кожным.

Мір – гэта маці, дзіцёнак,

Радасць на твары кожным.

Мір – калі ўсе пуцявіны

Водарам лета дурманяць.

Мір – калі толькі ўспаміны

Вочы слязамі туманяць.

Е.Лось

• Прачытайце апісанне грушы-дзічкі перад трагедыяй і пасля. Што гэтыя апісанні дапамагаюць нам зразумець? Стар. 39.

• Да каго звяртаецца Міколка за парадай і падтрымкай? Чаму? Як паводзіць сябе дзед Нупрэй? Стар. 41

• Якое рашэнне прыняў Міколка? Якія рэчы ўзяў з сабой? Чаму?

• Прачытайце фінальны эпізод апавядання. Якія дэталі вас кранулі да глыбіні душы? Стар 44.

• Чаму твор называецца “Васількі”? (Гэта сімвал міру, радасці, шчаслівага дзяцінства).

• Што хацеў сказаць аўтар гэтым апавяданнем?

• Ці ёсць у вашай сям’і блізкія, якія бачылі вайну і расказвалі аб ёй вам?

У Хатыні

У Смаленску,

У Брэсце,

Над Волгай, над Бугам,

Над Цісай.

Як вечнага полымя ўсплескі,

Застыўшы, стаяць абеліскі...

Куды б ні ішоў, ні ехаў ты,

А тут прыпыніся!

Магіле гэтай дарагой

Усім сэрцам пакланіся,

Тым, хто гарачае сэрца аддаў

Радзіме нашай любімай

Тым, хто прыкладам у жыцці нам стаў

Клятву даём мы сёння:

У тым, што герояў не зможам забыць ніколі

У гэтым зараз клянёмся.

• Памяць загінуўшых у гады Вялікай Айчыннай вайны ўшануем мінутай маўчання.

V. Рэфлексія

Складаем сінквейн са словам “вайна”

Вайна

Жудасная, крывавая

Забівае, разбурае, знішчае

Гэта слезы і боль

Смерць

VI. Дамашняе заданне: вывучыць на памяць урывак з апавядання “Васількі”.

VII. Выстаўленне адзнак.