Урок деловая игра

19.10.2016 с. 8 кылаас.

Уруок темата: Дьиэ – дьиэ кэргэн биһигэ.

Сыала: Дьыалабыай оонньуу чэрчитинэн, тупсарыы сылын таба туһаныы

Соруктар: 1. Үбү-харчыны таба туттан, тупсарар үлэни оностуу.

2. Бэйэ үлэтин тылынан көмүскээһин.

3. Кэрэни кэрэхсээн, олоххо туһаныыга ыҥырыы.

1. Киириитэ:

Төрөөбүт дойду өйдөбүлэ олорор дьиэҕиттэн, тэлгэһэҕиттэн саҕаланар. Дьиэм – Чэриктэй нэһилиэгэ – Уус-Алдан улууһа – Саха сирэ, Россия – мин дойдум диибит. Киһи – общество сорҕото. Общество диэн эйигин тулалыыр дьон-сэргэ. Былыр уонна урут дьон дьиэлэрин бэйэлэрин кыахтарынан табыгастаах, бөҕө-таҕа гына туттара. Биирдиилээн баай дьоннор дьиэлэрин сиэдэрэйдээн туттара. Билигин XXI үйэҕэ үктэнэн баран, олох уйгута тупсан, дьиэ туттарга араас матырыйаал дэлэйэн дьон дьиэлэрин, тэлгэһэлэрин олус тупсаҕайдык оҥостор буолла. Ону өйөөн быйыл Саха сиригэр Благоустройство сыла биллэрилиннэ. Тупсаран тутууга араас хайысхалаах үлэ ыытыллар.

Тылы быһаарыы: Благоустройство? Благо -тупсаран , устройство- тутуу. Тупсаран тутуу.

Тупсаран тутууга араас хайысхалаах үлэ ыытыллар. Бүгүҥҥү уруок формата деловая игра ( ол аата дьыалабыай оонньуу). Дьыалабыай оонньуу саҕаланна!

Бастаан хас биирдиигит дьиэ талаҕыт. Тоҕо бу дьиэни талбыккытын быһаараҕыт. Аны дьиэлэммит дьон быһыытынан, билигин да, кэлин да наадалааҕы - бэйэҕит дьиэҕитигэр, тиэргэҥҥитигэр тупсарыы үлэтин ыытыаххыт.

Мин дьыалабыай оонньуу чэрчитинэн, государствоттан көмө оҥорор киһибин. Тупсаран тутуу сылынан кыайбыт киһиэхэ 1 мөлүйүөн харчыны көмө биэриэхпин сөп. Ол харчыбынан эһиги таба туһанан, бэйэҥ да, нэһилиэк да дьоно сөҕө, хайгыы көрөр эстетическэй, табыгастаах (удобнай) тутар, тупсарар үлэни ыытыахтааххыт.

2. Сүрүн чаас: Бука бары сабыыс-саҥа дьиэлэммиккит. 1 мөлүйүөн харчылаах курдук сананыҥ. 15 мүн биэрэбин, тугу онороргун уруһуйдаа, атын лиискэ туох матырыйаалтан тугу онороргун бэлиэтэнэн суруй. (оҕолор үлэлииллэр).

Ол кэмнэ мин эһиги үлэҕитин сыаналыыр, 1 мөлүйүөн харчыны биэрэр 3 киһилээх комиссия талабын. Эһиги хас биирдиигит комиссия иннигэр 1 мөлүйүөҥҥэ баҕа санааҕытын кэпсиигит. (Үөрэнээччилэр үлэлэрин кэпсээһиннэрэ).

3. Олохтон холобур: Билигин Саха сиригэр улуус кииниттэн ыраах, гаһа суох сиргэ, толору хааччыллыылаах, тупсаҕай дьиэни 3 сыллааҕыта туттубут Үөһээ-Бүлүү Боотулутугар олорор технология учуутала Тимофей Степанович Боескоров дьиэтин көрүөҕүҥ. (слайдалары көрүү). Үлэһит буолбут 2 уоллаахтар, кэргэнинээн 30-ча сыл учууталлаабыт, аҕам саастаах ыал. Кэтэх хаһаайыстыбаларыгар 8 сылгы (3 биэ), 10-ча сүөһү (3 ыанар ынах), оҕуруот олордоллор, онон тыа ыалын сиэринэн олороллор. Аҕалара токарь, сварщик, таксидермист идэлээх ыҥырыыга сылдьар үлэһит. Кини олох кыра сааһыттан уһанарын, ону-маны оҥорорун сөбүлүүр эбит. 7кылааска үөрэнэ сылдьан, мас тыыны оҥорон хайҕаммыт. Икки этээстээх 142 кв.м. иэннээх мас дьиэ. Оччолорго студент оҕолордоох дьон 3 сыл харчы мунньан, матырыйаал атыылаһан, бэйэлэрин былааннарынан тупсаҕай дьиэлэрин туттубуттар. Дьиэ хочуолунай оһоҕун бэйэтэ сваркалаан, дьиэ тэрилин остуолу, олоппоһу, ыскааптары о.д.а.барытын Тимофей Степанович бэйэтэ оҥорбут. Хатыҥ мастан оҥоһуллубут аҕыс атахтаах «Байанай».

Киһи олоҕун биһигин – дьиэтин хайдах туттан, оҥостон олороруттан кини хайдах өйдөөх-санаалаах киһитэ, сатабыллаах хаһаайына, сиргэ-уокка сыһыана биллэр. Үчүгэйи, кэрэни киһи барыта кэрэхсиир уонна түргэнник үөрэнэн Кэрэҕэ тардыһар.

4. Өс хоһооннорун быһаарыы: Оҕолоор, бүгүҥҥү уруокка сыһыаннаах өс хоһооннорун биэриэм. Ону эһиги бэйэҕит бүгүҥҥү үлэҕитигэр сыһыаран быһаараҕыт.

“Туттуоҥ иннинэ толкуйдаа, быһыаҥ иннинэ былааннаа”, “Кырдьаҕастан сүбэтин, эдэртэн эйэтин ыл”, “Үлэ үксэ, тыл аҕыйаҕа үчүгэй”, “Сылдьыбыт сыыһы булар, көрдөөбүт көмүһү булар”, “Өтөх төҥүргэстээх, сурт кэриэстээх”. (оҕолор быһаарыылара).

5. Эбии литература: тыа сирин хоһуун дьонугар аналлаах “Байдам” сурунаалга суруйтарыҥ, Н.Степанов “Дьиэ тутуута” курдук кинигэлэри ааҕын, ол инники олоххутугар туһалыа.

6. Уруогу сыаналааһын:

Бүгүҥҥү уруок хайдах ааста, тугу сөбүлээтиҥ, туһанныҥ (оҕолор санааларын истии).

Бэйэ дьиэлээх үчүгэйиэн! Оннооҕор чыычаах уйалаах, кутуйах хороонноох. Мин киһи буоламмын бэйэм дьиэбин бэйэм тупсарабын, оҥоробун, туттабын.

7. Түмүк: (оҕолор күүстэринэн оҥоруу)

- Хас биирдии киһи дьиэлээх-уоттаах буолуохтаах, ол дьиэ кэнчээри ыччатыгар хаалар,

дьиэҥ - төрөөбүт сиргин-дьоҥҥун кытта ситим буолар.

- Киһи олоҕун биһигин – дьиэтин хайдах туттан, оҥостон олороруттан кини хайдах өйдөөх-санаалаах киһитэ, сатабыллаах хаһаайына, сиргэ-уокка сыһыана биллэр. Үчүгэйи, кэрэни киһи барыта кэрэхсиир уонна түргэнник үөрэнэн Кэрэҕэ тардыһар. Дьиэҕин, тэлгэһэҕин төрөөбүт дойдуҥ курдук таптыахтааххын, харыстыахтааххын. Эһиил Чэриктэй бөһүөлэгэ төрүттэммитэ 65 сыла. Хас биирдии ыал дьиэтин, тэлгэһэтин туох кыалларынан тупсаран көрсүөхтээх, онно эһиги дьоҥҥутугар күүс-көмө буолуоххут диэн эрэнэбин.

7. Сыана туруоруу.

Туттуоҥ иннинэ толкуйдаа, быһыаҥ иннинэ былааннаа. Кырдьаҕастан сүбэтин, эдэртэн эйэтин ыл.

Үлэ үксэ, тыл аҕыйаҕа үчүгэй.

Сылдьыбыт сыыһы булар, көрдөөбүт көмүһү булар.

Өтөх төҥүргэстээх, сурт кэриэстээх.