Урок для 10 классов

Mavzu: Amaliy mashg’ulot.

Asosiy tushunchalar:

Aytib o‘tilganidek, kompyuter belgilarning o‘zini emas, balki shu belgilarni ifodalovchi signallarni farqlaydi. Bunda belgilar signalning ikkita (magnitlangan yoki magnitlanmagan; tok bor yoki tok yo‘q va h.k.) qiymati bilan ifodalanadi. Shartli ravishda bu signalning birinchisini 1 raqami bilan, ikkinchisini esa 0 raqami bilan bel- gilash qabul qilingan boiib, bunday kodlash axborotni ikkita belgi yordamida kodlash (qisqacha, ikkilikda kodlash) nomini olgan.

Kalit so ‘zlar: axborot, axborotlarni ko’dlash, Ssital tayoqchasi, axborot turlari.

Mavzuni yoritish.

O’quvchilar kichik guruhlarga bo’linadi. Ularga tarqatma test savollari tarqatiladi. Qo’shimcha ma’lumotlar berilib, mustaqil ish doskaga yozib qo’yiladi.

Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish

Xonani va o’quvchilarni darsga tayyorliklarini kuzatish

Yo’qlamani aniqlash

Navbatchi axboroti.

Siyosiy daqiqa.

1. Darsning maqsad va vazifalarini qo’yish.

2. Tayanch bilimlarning faollashtirish.

Uyga vazifalarini tekshirish va o’tilgan mavzuni mustahkamlash.

.

1. Dars materiallarini tushuntirish (materiallarni tushuntirish dars prezentatsiyasi va videorolik, amaliy harakatlar, tayyor ishlar ko’rgazmasini namoyish qilish bilan birgalikda olib boriladi).

Nazariy qism:

Graflk axborotni ikkita belgi yordamida kodlashPaint dasturida rasm chizib, so‘ng uni kattalashtiiganingizda rasm kvadratlardan tashkil topganini ko‘rgansiz (quyida chapdagi rasm). Bunga kompyuter ekranidagi tasvirlar rastr deb ataluvchi chiziqlar yordamida bo‘lingan piksel (ingl. pixel — picture eiement — rasm elementi) deb ataluvchi juda mayda kvadratlardan iborat satrlar- dan tashkil etilishi sababchidir (quyida o‘ndagi rasm). Demak, har qanday rasm kompyuterda piksellar yordamida, ya’ni silliq rasmni diskretlashtirish asosida tasvirlanar ekan.

Monitor ekranining imkoniyatlari (piksellari soni) aniq bo‘lsa, u holda ekrandagi tasvimi axborot hajmini ham aniqlash mumkin.1-masala. O‘lchami 1366x 768 (gorizontaliga 1366 ta, vertikaliga 768 ta piksel) bo‘lgan ekranda faqat 2 xil rangli tasvir aks etadi. Ekrandagi axborot hajmini aniqlang. Yechilishi. Tasvir faqat 2 ta rangda aks etgani uchun har bir pikselning ranglari soni 2=2* ta, ya’ni har bir 1 pikselga 1 bit ikkilik kodi yetarli. U holda to‘liq ekrandagi axborot hajmi 1366* '768-1 bit = 1049088 bit = 131136 bayt. Javob: 131136 bayt. 2-masala Oq-qora tasvir 16 ta rang kolamiga ega. Tasvir oMchami 10x15 sm. Ekran imkoniyati l dyuymga 300 ta nuqta (1 dyuym = 2,5 sm). Tasviming axborot hajmi necha Kbayt bo‘ladi? Yechilishi. Tasvir oichami 10 sm • 15 sm = 4 dyuym • 6 dyuym = 24 dyuynT. 1 dyuymda 300 ta piksel mos keladi, demak, 1 dyuynT = = 300^; piksel = 90000 piksel. U holda tasvir egallagan 24 dyuym² da 24-90000 piksel = 2160000 piksel bor. Rang ko’lami 16 ta ya’ni 1 piksel, uchun 16=2^{6 7 8 9 10} ta rang. Demak 1 ta piksel uchun kod uzunligi 4 bit. U holda 2160000*4 bit = 8640000 bit = 1080000 bayt = = 1054,6875 Kbayt. Javob: 1054,6875 Kbayt. Misol. Bir kitobda 250 ta sahifa bo‘lib, har bir sahifa 30 ta satrdan va har bir satr 75 ta belgidan iborat bo‘lsa, kitobdagi ax- borot hajmini hisoblang. Yechish. Dastlab, bitta sahifada ncchta bclgi borligini hisoblaymiz:

75-30 = 2250 ta.

Endi kitobdagi bclgilarning umumiy sonini hisoblaymiz: 2250-250 = 562500 ta.

Dcmak, kitobdagi axborot hajmi 562500 • 8 bit = 4500000 bit yoki 562500 bayt yoki 562500 : 1024 Kb * 550 Kb yoki 550:1024 Mb* * 0,54 Mb yoki 0,54 : 1024 Gb * 0,0005 Gb ckan.

Misoldan ko‘rinadiki, Gb ancha katta hajmni ifodalovchi o‘lchov birligi ckan.

1. Amaliy ish:

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar:

1. Ikkilik sanoq sistemasida amallami bajaring:

1. 10010 + 1 • 2⁷+ 1 • 2

2. 1100+ 1 • 2’ + 1 • 2¹;

1. 1001,1 • (1 • 2¹ + 1 • 2^?+ 1 • 2²+ 1 • 2¹);

2. 1111,101 + l-2²+ 1-2;

3. 1 - 2- + 1 - 2' + 1 - 2°+ 10,001;

4. 1-2°+ 11000111;

5. 1 • 2⁷+ 1 • 2^S- 1,1; i) 11010111 - (1 • 2⁵ + 1 • 2⁵ + 1 • 2¹).

1. Ikkilik sanoq sistemasidagi sonlarni taqqoslang:

a) 1101 + 11 va 1111 + 10; b) 1001,11 + 101,01 va 1101,01-101,11;

d) 11101-11 va 111 + 11; e) 1110,01 + 101 va 10010,01;

0 1101-1101 va 1011*1011; g) 1101,011-11,01 va 1011,001.

1. Ikkilik sanoq sistemasida berilgan sonlami o‘nlik sanoq siste- masiga o‘tkazing:

a) 110110; b) 101011; d) 1101010; e) 1101101;

0 1101001; g) 111001; h) 10001111; i) 1011110011

1. Ikkilik sanoq sistemasida amallarni bajarib, natijasini o‘nlik sanoq sistemasiga o‘tkazing:

1. 1001 + 110011;

2. 101101,1 - 111,1;

1. 10101 *(1 -2⁶+ 1 -2⁴+ l -2' + 1 -2°);

1. Darsga yakun yasash:

O’quvchilarni olgan bilimlari hamda qilgan ishlarini nazorat qilib baholash, ularni yo’l qo’ygan kamchiliklarini to’g’irlash.

1. Uyga vazifa: Mavzuni o’qib o’rganib savollar tuzib keling.

O’IBDO’: _________________________

1

2