Тэма: Неразвітыя і развітыя сказы
Мэта ўрока: аднавіць веды вучняў аб сінтаксічных адзінках, іх асноўных прыкметах; даць звесткі аб неразвітых і развітых сказах; замацаваць веды па вывучаных раней тэмах; развіваць маўленне вучняў, лагічнае мысленне, самастойнасць, уменне аналізаваць розныя сінтаксічныя канструкцыі; стварыць умовы для выхавання любові і павагі да свайго народа, іх культуры і спадчыны.
Абсталяванне: мультымедыйная прэзентацыя, карткі з заданнямі для вучняў.
Міжпрадметныя сувязі: беларуская літаратура, гісторыя.
Ход урока
Арганізацыйны момант.
Сёння наш урок будзе незвычайным. Паралельна з новай тэмай урока мы пагартаем народны каляндар, даведаемся пра старадаўняе рамяство на Беларусі. Бедзем працаваць так, каб было цікава і нам, і гасцям.
Паведамленне тэмы і мэты ўрока.
Тэма нашага ўрока : “ Неразвітыя і развітыя сказы”
Якіх мэт мы сёння павінны дасягнуць?
• Адрозніваць развітыя сказы ад неразвітых
• Умець аналізаваць розныя сінтаксічныя канструкцыі
Актуалізацыя ведаў і праверка дамашняга задання.
3.1 Праверка тэарэтычных ведаў:
• Якую сінтаксічную адзінку мы зараз вывучаем?
• Што такое сказ?
• Па інтанацыі сказы падзяляюцца на…
• Па мэце выказвання сказы бываюць…
• Што мы называем граматычнай асновай сказа?
• На якія пытанні адказваюць галоўныя члены сказа?
• Якія вы ведаеце даданыя члены сказа?
Індывідуальная праца па картках
Картка 1
Выбраць і запісаць пытанні на якія адказваюць:
а) дапаўненне
б) азначэнне
в) акалічнасць
Калі? Чаго? Куды? Каму? Чый? Які? Аб чым? Чаму? Па якой прычыне? Дзе? Каго? Кім? Чым7 Чые? Якія? Адкуль? Аб кім? Каму? Якое?
Картка 2
Запішыце сказ падкрэсліце ў ім граматычную аснову і даданыя члены сказа.
Пасля пахмурных асенніх дзён прыйшоў першы месяц зімы.
Тлумачэнне новага матэрыялу
Ці здагадаліся вы пра які месяц і пра якую пару года мы сёння будем гаварыць?
4.1 Аналіз сказаў, запісаных на дошцы:
Наступіла зіма. Сыпле снег. Мароз мацнее.
Наступіла халодная зіма. На зямлю сыпле белы снег. З кожным ранкам мароз мацнее.
Вывад: Сказы, якія пабудаваны толькі з дзейніка і выказніка, называюцца неразвітымі. Калі ў сказе ёсць даданыя члены, то ён называецца развітым.
Замацаванне
а) Работа ў парах
Заданне. Прачытайце тэкст, з якіх сказаў па наяўнасці даданых членаў ён складаецца? Сваю думку абгрунтуйце.
Адкуль пайшла назва месяца?
Дарожкі і сцежкі занесла завіхура. Снег сыпле без стомы і перапынку, накідвае белыя шубы на плечы дубам. Ад белага колеру радасна вачам. Лясы, палеткі і лугі ўхутаны снежнай коўдрай. Амаль паўсюдна ўтвараецца ўстойлівае снегавое покрыва, таму беларускае найменне першага зімняга месяца – снежань.
Сонца схавалася за хмары, настаў час пахмурнага неба і ранняга змроку. Часам снежань называюць просінцам – у халодным небе не-не дый прагляне блакітная просінь. А яшчэ снежань – ветразвон, прыбярыха, марозныя вароты зімы.
б) Арфаграфічная хвілінка
Апранула зіма усё наваколле, а якую вопратку мы носім зімой? Зараз на слайдах будуць з’яўляцца малюнкі, а мы запішам словы і запомнім іх правапіс.
Світар, футра, кажух, шкарпэткі, рукавіцы, пальчаткі, шапка, шалік, боты, паліто, галёшы, валёнкі.
Фізкультхвілінка
А зараз паспрабуйце адзецца ў зімовую вопратку. Малайцы! Ніякія маразы нас не напужаюць.
в) Лексічная хвілінка
З якога матэрыялу вырабляюць большую частку цёплай зімовай вопраткі?
Воўна — сабраная для перапрацоўкі поўсць жывёл (авечак, коз, вярблюдаў, трусаў, лам і іншых). Галоўным чынам у прамысловасці перапрацоўваецца авечая воўна.
На Беларусі авечую воўну нарыхтоўвалі два разы ў год — увесну і ўвосень, калі стрыглі авечак. Састрыжаную воўну сартавалі і разрыхлялі: расскубалі рукамі, расчэсвалі ўручную драўлянымі і драцянымі шчоткамі, пазней таксама на механічных часалках (воўначосках) — вадзяных, паравых. Разрыхленая воўна выкарыстоўваецца пасля для вырабу тканых, вязаных і валеных рамесных прадметаў.
Як называюцца майстры, якія здаўна выраблялі і вырабляюць валёнкі? (Шапавалы)
Шапавальства – гэта традыцыйнае рамяство па вырабе валёнак, шапак-магерак.
г) Прыём “Мадэльер”
Картка
З неразвітых сказаў утварыце і запішыце развітыя.
Дыхнула зіма. Сцішылася ўсё. Вятры змоўклі. Шчыпаў марозік.
Словы для даведак: з парога, на мяне, спакойным холадам; наўкол; сырыя, сёння; шчокі, прыемна, бадзёры.
д) Хвілінка творчасці. Прыём “Сіноптык”
Складзіце прагноз надвор’я на заўтра.
Словы для даведак: воблачна з праясненнямі, невялікі снег, галаледзіца, вецер паўночна-заходні (паўночна-ўсходні, паўднёва-ўсходні), тэмпература паветра ноччу, днём прагназуецца.
Рэфлексія
Якія сказы вам прыйдуць на дапамогу, каб выказаць дакладную, грунтоўную думку?
Па якой прыкмеце іх магчыма распазнаць?
Дамашняе заданне
5-6 балаў – § 18, пр. 139
7-8 балаў - § 18, пр. 140
9-10 балаў - § 18, 141
Картка 1
Выбраць і запісаць пытанні на якія адказваюць:
а) дапаўненне
б) азначэнне
в) акалічнасць
Калі? Чаго? Куды? Каму? Чый? Які? Аб чым? Чаму? Па якой прычыне? Дзе? Каго? Кім? Чым7 Чые? Якія? Адкуль? Аб кім? Каму? Якое?
Картка 2
Запішыце сказ падкрэсліце ў ім граматычную аснову і даданыя члены сказа.
Пасля пахмурных асенніх дзён прыйшоў першы месяц зімы.
Картка
Прачытайце тэкст, з якіх сказаў па наяўнасці даданых членаў ён складаецца? Сваю думку абгрунтуйце.
Адкуль пайшла назва месяца?
Дарожкі і сцежкі занесла завіхура. Снег сыпле без стомы і перапынку, накідвае белыя шубы на плечы дубам. Ад белага колеру радасна вачам. Лясы, палеткі і лугі ўхутаны снежнай коўдрай. Амаль паўсюдна ўтвараецца ўстойлівае снегавое покрыва, таму беларускае найменне першага зімняга месяца – снежань.
Сонца схавалася за хмары, настаў час пахмурнага неба і ранняга змроку. Часам снежань называюць просінцам – у халодным небе не-не дый прагляне блакітная просінь. А яшчэ снежань – ветразвон, прыбярыха, марозныя вароты зімы.
Картка
З неразвітых сказаў утварыце і запішыце развітыя.
Дыхнула зіма. Сцішылася ўсё. Вятры змоўклі. Шчыпаў марозік.
Словы для даведак: з парога, на мяне, спакойным холадам; наўкол; сырыя, сёння; шчокі, прыемна, бадзёры.
Картка
Складзіце прагноз надвор’я на заўтра.
Словы для даведак: воблачна з праясненнямі, невялікі снег, галаледзіца, вецер паўночна-заходні (паўночна-ўсходні, паўднёва-ўсходні), тэмпература паветра ноччу, днём прагназуецца.
1 092
55 771 
