Վան թագավորությունը 9-6-րդ դարերում

ՎԱՆԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ /ՈՒՐԱՐՏՈՒ/ Ք.Ա.9-6ԴԴ.

Շողակաթի միջն դպրոց

պատմության , հասարակագիտության մասնագետ՝Ս. Հովսեփյան

ԴԻԱՈՒԽԻ

Հ ամա

դաշնություն

ԷԹԻՈՒՆԻ

Հ ամա

դաշնություն

ՎԱՆԻ

համադաշնություն

ՎԱՆԻ (ՏՈՒՇՊԱ) ՄԻՋՆԱԲԵՐԴԸ

Տուշպայի կառուցման մասին Սարդուրի 1-ի թողած արձանագրությունը " width="640"

ՍԱՐԴՈՒՐԻ 1-ԻՆ /Ք.Ա.835-825ԹԹ./

Տուշպայի կառուցման մասին Սարդուրի 1-ի թողած արձանագրությունը

վրա, որը հետագայում կոչվեց : Հատված Խորխոռյան  տարեգրությունից ( Ք.ա . VIII դար) " width="640"

ԻՇՊՈՒԻՆԻ /Ք.Ա.825-810ԹԹ./

Պետության հզորացման գործում ձեռնարկեց մի շարք բարեփոխումներ:

Արաջին շրջանում կատարեց գրային բարեփոխում ստեղծելով տեղական սեպագիրը: Իր օրոք սկսված ռազմական բարեփոխումը ավարտվեց որդու` Մենուայի կառավարման շրջանում, որի արդյունքում սեղծվեց կանոնավոր արհեստավարժ բանակ:

Երկրորդ շրջանում իրականացրեց կրոնական բարեփոխում արձանագրելով վրա, որը հետագայում կոչվեց :

Հատված Խորխոռյան 

տարեգրությունից ( Ք.ա . VIII դար)

ՄԵՆՈՒԱ /Ք.Ա. 810-786ԹԹ./

Մենուայի թագավորության տարիներին Ուրար տուի  սահմանները ընդարձակվել են հասնելով Կարսի սարահարթից, Դիաուխի, Ալզի, Ծուփանի ու ճորոխ գետից մինչև Մանա և Պ ար ս ուա երկրները : Նվաճված տարածքներում հիմնելով բերդեր ու ամրոցներ: Մենուայի միանձնյա թագավորության օրոք  Ուրարտուն  ապրել է ռազմաքաղաքական վերելք ` վերածվելով գերտերության :

ՄԵՆՈՒԱՅԻ /Ք.Ա.810-786ԹԹ/ ՆԵՐՔԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Մենուայի կառուցած վիթխարի ջրանցքը՝ Խոշաբ գետից մինչև Վան ` շուրջ 72 կմ երկարությամբ, որը խմելու և ոռոգելու ջուր է մատակարարել (այժմ էլ գործում է)  Ուրարտուի  մայրաքաղաք  Տուշպա- Վանին:Անվանվել է Մենուայի ջրանցք, Շամիրամի ջուր , Շամիրամի առուանուններով` նվիրված ասորեստանի թագուհի Շամիրամին:

Մենուան ջրանցքներ է անց-կացրել  Վանա լճի  հյուսիսային, հարավային ու արևելյան ավազաններում և հարակից շրջաններում:

Մենուայի ջրանցքի պատը սեպագիր արձանագրությամբ ( XIX դարի  գծանկար)

ԱՐԳԻՇՏԻ 1-ԻՆ /Ք.Ա.786-764ԹԹ/

Արգիշտի Ա թագավորի սեպագիր արձանագրությունը Էրեբունի-Երևանի հիմնադրման մասին

Արգիշտի Ա Ծննդյան թվականն 

անհայտ Ք.ա. մոտ 764 թ.

Քանդակը` Էրեբունի թանգարանի շենքի ճակատային մասում

Հեծյալ մարտիկների և մարտակարգի երթի տեսարան՝ փորա գրված կապարճի վրա` Արգիշտի Ա-ի արձանագրությամբ " width="640"

ԱՐԳԻՇՏԻ 1-ԻՆ ԱՇԽԱՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄ

Ք.ա.786-781թթ Արգիշտիի առաջնորդությամբ ստեղծվեց Վանի աշխարհակալությունը:

Ասորեստանի զորքի գլխավոր հրամանատարն Արգիշտի 1-ի մասին ասել է.

Հեծյալ մարտիկների և մարտակարգի երթի տեսարան՝ փորա գրված կապարճի վրա` Արգիշտի Ա-ի արձանագրությամբ

ՍԱՐԴՈՒՐԻ 2-ՐԴ /Ք.Ա.764-735ԹԹ./

Արտաքին քաղաքականության արդյունքում ստեղծել է չորս ծովերի տերությունը` ծավալվելով մինչև Միջերկրական, Սև, Կասպից ծովեր ու Պարսից ծոց:

Ն երքին քաղաքականության բնագավառում համադաշնությունների կառավարման համակարգից անցում կատարվեց կենտրանացված համակարգի:

Սարդուրի Բ-ի արձանագրությամբ բրոնզե  կապարճից հատված

Ուրարտու. Սարդուրի II

: Խալդյան մեծությամբ Սարդուրին ասում է : " width="640"

ՀԱՏՎԱԾ ՍԱՐԴՈՒՐԻ 2- ՐԴ Ի ԹՈՂԱԾ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

: Խալդյան մեծությամբ Սարդուրին ասում է :

ՌՈՒՍԱ 1-ԻՆ / Ք.Ա735-ՄՈՏ710ԹԹ./

Ասորեստանի արքա

Սարգոն 2-րդը

Ռուսա 1-ինը Ասորեստանի դեմ պայքարում

ԱՐԳԻՇՏԻ 2-ՐԴ /Ք.Ա.ՄՈՏ710-685ԹԹ. /

Կառավարման ընթացքում բարիդրացիական հարաբեություններ են հաստատվում Ասորեստանի հետ կապված նոր թշնամու` կիմմերական ցեղերի հայտնվելու հետ:

ՌՈՒՍԱ 2-ՐԴ/Ք.Ա.685-645ԹԹ/

Երևանի հարավ-արև

մ տ յան ծայրամասում, Հրազդան գետի ձախ ափին է գտնվում, Կարմիր բլուր հնա վայրը որի տարածքում Ուրարտական թագա վոր Ռուսա Բ-ի (685-645թթ.) օրոք հիմնա դրվել է

Թեյշեբաինի բերդ-ամրոցը: Այն նվիրված է եղել ուրարտական հզոր աստվածներից երկրորդին` ռազմի և ամպրոպի աստված Թեյշեբային:

Վ ԱՆԱ ԼԻՃԸ և ԱՂԹԱՄԱՐ ԿՂԶԻՆ

ՎԱՆ ՔԱՂԱՔՆ ԱՅՍՕՐ

ԿԱԻ-ի Կապանի մասնաճյուղի պատմության , հասարակագիտության մասնագետ՝ Լիլիթ Առաքելյան