"Вирустарды анықтау және қорғау бағдарламалары" тақырыбында дәріс

Пән атауы: Ақпаратты қорғау әдістері

Сабақ тақырыбы: Вирустарды анықтау және қорғау бағдарламалары

Компьютерлік техника пайдаланушысы күтпеген вирустардың шабуылына айналуы мүмкін. Вирус вирус жұқтырған файлдың басында жүйені немесе, керісінше, вирус жүйенің әр түрлі бөліктерін бірте-бірте жұқтырған кезде ұзақ уақыт құлыптаулы болғанда тезірек болуы мүмкін және пайдаланушы оған елеулі өзгерістер байқамайды. Нәтиже - емдеу немесе жүйені қалпына келтіруді талап ететін зарарланған компьютер.

Вирустармен күрес ретінде қорғаудың барлық түрлерінде, брандмауэрлер - үшінші тарап және жүйе, антивирустар қолданылуы мүмкін. Вирустың инфекциясын болдырмауға мүмкіндік беретін белгілі бір ережелерді сақтау маңызды:

1. Электрондық пошта арқылы жіберілмеген танымал файлдарды ашпаңыз.

2. Күдікті қолданбаларды, мұрағаттарды, бағдарламаларды жүктемеңіз.

3. Қорғаныс бағдарламаларын пайдаланыңыз.

4. Құпия сөздерді қалдырмаңыз және жеке файлдарға қол жеткізіңіз

5. Басқа адамдардың флэш дискілерін және жад карталарын пайдаланбаңыз.

Компьютерді вирустардан тексеру үшін, әдетте, тегін болатын арнайы бағдарламаны орнату қажет. Антивирустың көпшілігі дербес компьютерлерге ғана емес, планшеттер мен смартфондарға да арналған. Танымал антивирустық бағдарламалар арасында мыналар бар:

1. Касперский Антивирус - компьютеріңізді зиянды шабуылдардан қорғаудың негізгі бағдарламасы. Оның артықшылықтары:

• компьютердің жұмысына әсер етпейді;

• деректер қорын сенімді қорғау және үнемі жаңарту;

• функционалды қорғауды басқару жүйесі.

2. Antivirus Dr.WEB компьютеріңізді белгілі вирустардан қорғау үшін бағдарламалар ұсынады. Стандартты пакетке қосымша, ата-ана бақылауы мен деректердің жоғалуын қорғау функциялары қосымша түрде қосылуы мүмкін.

3. Antivirus ESET NOD32 - бағдарламалық жасақтама киберқылмыс пен вирустық шабуылдардан қорғауға арналған. Осы өндірушінің бағдарламаларын уақтылы жаңартып отыру, белгілі компьютерге, сондай-ақ жаңадан құрылған зиянды бағдарламаларға енуді болдырмауға мүмкіндік береді.

4. Тегін антивирустық бағдарламалардың бірі - Аваст . Оның сипаттамалары:

• зиянды бағдарламаларды жылдам анықтау;

• нақты уақыт режимінде вирусты блоктау;

• достық интерфейс;

• қорғау параметрлерін теңшеу мүмкіндігі.

Тәжірибе болмаған жағдайда, бұл жұмысты мамандарға тапсырған дұрыс. Кейбір компьютер жүйелерінде алдын ала анықталған қорғау бағдарламалары бар. Бағдарламаға қолжетімді құралға байланысты ол компьютерді сканерлейді және вирусты жою немесе анықталған қауіпті емдеуді ұсынады. Көптеген жағдайларда, жұмыс аяқталғаннан кейін, бағдарламада атқарылған жұмыс туралы есеп беріледі.

Вирустың қалай жойылатыны туралы сұрақтарыңыз болса, сол қорғау бағдарламаларына сілтеме жасауыңыз керек. Жүйенің күрделілігіне, бөлінуіне және зақымдану дәрежесіне байланысты олар компьютерді емдей алады. Оң нәтиже болмаған жағдайда, білікті маманның жұмысы қажет болуы мүмкін:

• тізімді тазалау;

• бар дискілерді форматтау;

• жүйені қайта орнатыңыз.

Қаралып жатқан жұмыстың басталуына дейін жүйенің зақымдану дәрежесін бағалауға, компьютердің мүмкін емделуін жүзеге асыруға және бұрын қол жетімді деректерді қалпына келтіруге қабілетті маманға хабарласу ұсынылады. Электрондық бағдарламаланатын құрылғы үшін салдарға жол бермей, осындай проблеманы шешуге үйретілген адамға ғана назар аударыңыз.

Вирустардан қорғау

Әдетте, вирустарды анықтау антивирустық бағдарламалардың негізгі міндеті болып табылады. Олардың жұмысы сканерлеуге, зиянды бағдарламаларды табуға және тануға бағытталған. Мұндай тәсілдер көп. Олар бір-бірінен әрекет механизмінде және функциялардың алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Пайдаланушының өзі барлық жағдайда вирусты анықтай алмайды. Олар өздерін айқын түрде көрсете алады:

• баннерлер;

• жарнама;

• қосымша браузер терезелері.

Жасырын және келесідей көрінеді:

• қалқымалы терезелер;

• компьютер қапталған;

• оны жүктеудің немесе жекелеген бағдарламалардың ашылуының мүмкін еместігі.

Интернетте жұмыс істеген кезде, таныс емес файлдарды, құжаттарды ашқан кезде сақтық шараларын ұмытпауымыз керек. Компьютерлік вирустың қандай екенін білу және оның пайда болуына жол бермеу үшін үйде де, кеңседе де пайдалы болады. Мұндай ақпарат компьютерлік жүйені немесе жоғалған деректерді қалпына келтіруге жұмсалатын уақытты болдырмауға, ал кейбір жағдайларда оны жөндеуге жұмсалатын қаржылық шығындарға жол бермейді.

Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар:

1) Детекторлар – программалары бірнеше әйгілі вирустарды табу үшін қолданылады.

2) Флаги немесе доктор – дискілерді немесе бұзылған программаларды «жазады» (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін «тістеп алу» арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей қалыпқа келтіреді.

3) Ревизор (тексеруші) программалар – бірінші дискінің жүйелік аймақтары және программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен салыстыра отырып тексереді. Олардың салыстыруында келіспеушіліктер болса, онда ол туралы пайдаланушыға хабарлайды.

4) Ревизор докторлар – ревизорлар мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерден автоматты түрде бастапқы күйге келтіруге бар жағдай жасайды.

5) Фильтр программалары – резидентті түрде компьютердің жедел жадысында орнатылады да, көбею және қауіп төндіру үшін вирустар қолданатын операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды жолдарынан ұстап алып, ол туралы пайдаланушыларға хабарлайды.

6) Вакцина программалары – дискілерді немесе программаларды оның жұмыс нәтижесінде көрінбейтіндей етіп модификациялайды, яғни вакцинацияланған программаны вирусталған екен деп түсінеді.

Компьютер вирусты жұқтырған кезде оны табу керек. Ол үшін оның ең басты көрінетін белгілерін білу керек. Оларға келесі белгілерді жатқызуға болады:

– компьютердің ақырын жұмыс істеуі;

– операциялық жүйенің жүктелмеуі;

– файлдардың және каталогтардың жоғалуы немесе олардың мазмұнының өзгеруі;

– файлдың күнінің немесе уақытының өзгеруі;

– файлдардың мөлшерінің өзгеруі;

– файлдардың белгісіз бір себептен компьютерде көбейіп кетуі;

– жедел жадының бос орынының азайуы;

– экранда қаралмаған бейнелердің немесе сөздердің шығуы;

– қаралмаған дыбыстардың берілуі;

– компьютердің жиі жұмысын тоқтатып қалуы;

Антивирустык кұралдар, бір немесе бірнеше келесі функцияларды орындаушы программалық өнім:

1) файлдық құрылымды бұзылудан сақтау;

2) вирустарды байқау;

3) вирустарды нейтралдау. Компьютерге вирус енгенін сезсеңіз, мына ережелерді мұқият орындаған абзал:

1) Алдымен аспай-саспай, ойланып іске кіріскен жөн екенін ұмытпаңыз.

2) Дегенмен, вирустың зиянды әрекеттерін жалғастырмас үшін компьютермен жұмысты уақытша тоқтатқаныңыз жөн.

3) Егер компьютерге «жұққан» вирус түрін емдей алатын детекторпрограммаларыңыз болса, дискілерді тексеру мақсатында соларды дереу іске қосыңыз.

4) Біртіндеп вирус жұғуы мүмкін болған барлық дискілерді тексеріп шығу қажет.

5) Егер дискідегі барлык файлдарыңыздың архивтік көшірмелері болса, онда дискіні қайта форматтап, мәліметтеріңізді бұрынғы қалпына келтіруге тырысыңыз.

Енді компьютерге вирус жұқтыру мүмкіндігін азайтатын және жұққан жағдайда оның зиянкесті әрекеттерін барынша азайтатын шараларды қарастырайық, оларды бірнеше топтарға жіктеуге болады: – Ақпаратты әркімнің жиі пайдалануынан шектеу және оның көшірмесін сақтау. – Сырттан келген мәліметтерді мүқият тексеруден өткізу. – Вирустан «емдеу аспаптарын» дайындап қою. – Белгілі бір уақыт сайын компьютерді вирусқа тексеріп отыру. Файлдардағы мәліметтердің белгілі бір сипаттамаларын есте сақтайтын антивирустік программалардың негізгі жұмысы – сол файлдардың жаңа сипаттамаларын бұрын белгіленіп, жазылып қойылған мәндермен салыстырады. Егер файл ішіне вирус енсе, онда олар бір-біріне сай келмейді де, программа ол туралы экранға ескертпе хабар шығарады. Осы тәсілмен бұрын белгісіз жаңадан шыққан вирус түрін де анықтауға болады. Бірақ бұрын белгіленіп жазылып койылған сипаттамаларды вирустан мұқият сақтау кажет. Ал кейде, сол сипаттамалардың өзгеруі вирустың әсерінен емес, тексергеннен кейін, өзіңіздің өзгертуіңізден де болуы ықтимал. Оның үстіне, сіз тексеру сипаттамаларын жазу кезінде компьютерде вирус жоқ екеніне сенімді күйде болуыңыз қажет, әйтпесе бұл тәсіл дұрыс нәтиже бере алмайды. Вирустардың жаңа түрлері күнбе-күн пайда болып жатыр, сондықтан антивирустық программалардың да тексеру-емдеу қабілеттері жоғары, соңғы шыққандарын қолданған дұрыс болатыны түсінікті шығар. Соңғы кезде компьютерлік вирустармен күресудің үлкен тәжірибесі бар антивирустық программалар құрылған, программалар мен деректерді қорғау шаралары белгілі. Вирус табылған мерзімнен бастап қысқа уақыт ішінде қайта пайда болған вирустарды жеңіп шыға алатын антивирустық құралдарды жетілдіру және дамыту үнeмi орындалып отыру қажет.