Тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин-қазақ халқының ағартушысы
Мақсаты:1.Ы.Алтынсарин туралы түсініктерін кеңейту.
2.Ы.Алтынсариннің шығармаларымен таныстыру.
3.Білімге деген ынталарын , құлшыныстарын арттыру.
Сабақ түрі: сайыс сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндіру,сұрақ-жауап,әңгімелеу.
Көрнекілігі: Суреттер
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың зейінін,назарын психологиялық жаттығулар арқылы сабаққа аудару.
Білімдерін жан-жақты тексеру кезеңі:
- Жаттап келген өлеңдеріңді мәнерлеп оқып ,мазмұның тоқталу.
Жұлдыз 6ә- сыныпКел,балалар,оқылық!»
Шұғыла «Өнер білім бар жұрттар»
Жаңа сабақ. Ы. Алтынсаринның өлеңдері мен әңгімелері.
2. Ыбырай Алтынсариннің өмір жолына шолу жасау.
Жылдар маңызды оқиғалар
1841 жылы 20 қазанда Қостанай облысы Затабол ауданында туған.
1850 жылы Орынбордағы қазақ балаларына арнап ашылған жеті жылдық орыс — қазақ мектебіне барған.
1857 жылы «өте жақсы» деген бағамен бітірген.
1859 жылы Орынбордағы шекаралық комиссияға тілмаш болған.
1860 жылы Торғай мектебіне мұғалім болып тағайындалады.
1864 жылы Торғайдағы мектепті ашады.
1876 жылы Петербург, Қазан қалаларына барады.
1879 жылы «Қазақ хрестоматиясы» Орынборда басылып шығады.
1879 жылы Торғай облысы мектептерінің инспекторы қызметіне тағайындалады.
1881 жылы Орск қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылады.
1879 — 1883 жылдары Торғай қаласының төрт уезінде (Торғай, Ырғыз, Троицк, Ақтөбе) мектептер ашылады.
1883 жылы Торғайда қолөнер мектебі ашылады.
1887 жылы Ырғызда тұңғыш қыздар мектебі ашылады.
1889 жылы Ауыр науқастан 48 жасында қайтыс болады.
Ы. Алтынсарин – оқулық авторы.
1. «Қазақ хрестоматиясына енген тақырыптар қандай бөлімдерден тұрады?
А/ Балалар өмірінен алынған әңгімелер. Бұлар түрлі орыс хрестоматиясынан, көбінесе И. Паульсонның хрестоматиясынан алынды.
Ә/ Әр түрлі жинақтардағы адамдар өмірінен алынған әңгімелер.
Б/ Қазақ ақындарының ең таңдаулы өлең — жырларынан үзінді.
В/ қазақтың мақал – мәтелдері.
Ыбырайдың өлеңдерін оқып, мазмұнын талдау.
Ыбырай өлеңдеріне байланысты кестелер толтыру.
Ыбырай сөзі қандай қасиеттерді айқындайды?
Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен
Телмірме еш адамға мұңдықпенен
«Өзен»
Таулардан өзен ағар сарқыраған
Айнадай сәуле беріп жарқыраған
Жел соқса, ыстық соқса бір қалыпты,
Аралап тау мен тасты арқыраған.
«Өнер, білім бар жұрттар»
«Кім сендерді балалар сүйетұғын.»
Кім сендерді, балалар, сүйетұғын,
Қуанышыңа қуанып, қайғыңа күйетұғын.
Түн ұйқысын төрт бөліп, кірпік қақпай,
Шешең байғұс дамылсыз жүре — тұғын.
Көрініс «Жыл басына таласқан хайуанаттар»
Ы. Алтынсарин өлеңдерінің ерекшелігі?
Ы. Алтынсаринды «Әңгіме шебері» деп өздерің жаңа айттыңдар. Ендеше қандай әңгімелері бар екенін еске түсірейік.
Көрініс «Әке мен бала» .
1. Сұраққа жауап.
Әңгіме неге әке мен бала деп аталған? Негізгі тақырыбы не?
Әңгімедегі бала қандай?
Әңгімедегі әкеге мінездеме беріңдер.
Еңбек туралы мақал — мәтелдер айтыңдар.
Балаға қандай кеңес берер едіңдер.
Ы. Алтынсаринның осы әңгімеге ұқсас қандай әңгімесін білесіңдер?
Шығармашылық жұмыс. Ой толғау.
1. «Ыбырай Алтынсарин – қазақ арасынан шыққан тұңғыш кемеңгер адам еді, ол өзінің қараңғы, көшпелі халқының ішіне еуропалық мәдениеттің жарық сәулесін таратты»
«Оренбурскийлисток» газетінен
2. Ы. Алтынсаринды неге «Балалар әдебиетінің атасы» деп атаған?
3. Ыбырай атама хат.
Қосымша дерек.
Қазақ әдебиетінде педагог — жазушының көркем бейнесі жасалуда.
Мысалы, белгілі ақын Ғафу Қайырбеков » Дала қоңырауы» поэмасын, М. Ақынжанов » Ы. Алтынсарин » пьесасын, Жайсаңбек Молдағалиев «Алғашқы ұстаз» романы жазды, Кинофильм түсірілген. Қостанайда ескерткіші бар т. б.
Үй тапсырмасы: Ы. Алтынсарин әңгімелерін талдаДүние қалай етсең табылады »
Өнер — білім бар жұрттар
Ыбырай Алтынсарин
Өнер — білім бар жұрттар
Тастан салай салғызды;
Айшылық алыс жерлерден,
Көзіңді ашып — жұмғанша,
Жылдам хабар алғызды.
Аты жоқ құр арбаны
Мың шақырым жерлерге,
Күн жарымда барғызды.
Адамды құстай ұшырды;
Мал істейтін жұмысты
От пен суға түсірді;
Отынсыз тамақ пісірді,
Сусыздан сусын ішірді.
Теңізде жүзді балықтай,
Дүниені кезді жалықпай,
Білгендерге осылар
Бәрі — дағы анықтай,
Білмегенде танықтай;
Біз де бекер жатпалық,
Осыларға таныспай;
Ат өнері білінбес
Бәйгеге түсіп жарыспай;
Желкілдеп шыққан көк шөптей
Жаңа өспірім достарым,
Қатарың кетті-ау алысқа-ай,
Ұмтылыңыз, қалыспай.
Біз надан боп өсірдік
Иектегі сақалды.
Өнер – жігіт көркі деп
Ескермедік мақалды…
Біз болмасақ сіз барсыз,
Үміт еткен достарым,
Сіздерге бердім батамды.
Просмотр содержимого документа
«Ыбырай Алтынсарин-қазақ халқының ағартушысы»
Тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин-қазақ халқының ағартушысы
Мақсаты:1.Ы.Алтынсарин туралы түсініктерін кеңейту.
2.Ы.Алтынсариннің шығармаларымен таныстыру.
3.Білімге деген ынталарын , құлшыныстарын арттыру.
Сабақ түрі: сайыс сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндіру,сұрақ-жауап,әңгімелеу.
Көрнекілігі: Суреттер
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың зейінін,назарын психологиялық жаттығулар арқылы сабаққа аудару.
Білімдерін жан-жақты тексеру кезеңі:
Жаттап келген өлеңдеріңді мәнерлеп оқып ,мазмұның тоқталу.
Жұлдыз 6ә- сыныпКел,балалар,оқылық!»
Шұғыла «Өнер білім бар жұрттар»
Жаңа сабақ. Ы. Алтынсаринның өлеңдері мен әңгімелері.
2. Ыбырай Алтынсариннің өмір жолына шолу жасау.
Жылдар маңызды оқиғалар
1841 жылы 20 қазанда Қостанай облысы Затабол ауданында туған.
1850 жылы Орынбордағы қазақ балаларына арнап ашылған жеті жылдық орыс — қазақ мектебіне барған.
1857 жылы «өте жақсы» деген бағамен бітірген.
1859 жылы Орынбордағы шекаралық комиссияға тілмаш болған.
1860 жылы Торғай мектебіне мұғалім болып тағайындалады.
1864 жылы Торғайдағы мектепті ашады.
1876 жылы Петербург, Қазан қалаларына барады.
1879 жылы «Қазақ хрестоматиясы» Орынборда басылып шығады.
1879 жылы Торғай облысы мектептерінің инспекторы қызметіне тағайындалады.
1881 жылы Орск қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылады.
1879 — 1883 жылдары Торғай қаласының төрт уезінде (Торғай, Ырғыз, Троицк, Ақтөбе) мектептер ашылады.
1883 жылы Торғайда қолөнер мектебі ашылады.
1887 жылы Ырғызда тұңғыш қыздар мектебі ашылады.
1889 жылы Ауыр науқастан 48 жасында қайтыс болады.
Ы. Алтынсарин – оқулық авторы.
1. «Қазақ хрестоматиясына енген тақырыптар қандай бөлімдерден тұрады?
А/ Балалар өмірінен алынған әңгімелер. Бұлар түрлі орыс хрестоматиясынан, көбінесе И. Паульсонның хрестоматиясынан алынды.
Ә/ Әр түрлі жинақтардағы адамдар өмірінен алынған әңгімелер.
Б/ Қазақ ақындарының ең таңдаулы өлең — жырларынан үзінді.
В/ қазақтың мақал – мәтелдері.
Ыбырайдың өлеңдерін оқып, мазмұнын талдау.
Ыбырай өлеңдеріне байланысты кестелер толтыру.
Ыбырай сөзі қандай қасиеттерді айқындайды?
Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен
Телмірме еш адамға мұңдықпенен
«Өзен»
Таулардан өзен ағар сарқыраған
Айнадай сәуле беріп жарқыраған
Жел соқса, ыстық соқса бір қалыпты,
Аралап тау мен тасты арқыраған.
«Өнер, білім бар жұрттар»
«Кім сендерді балалар сүйетұғын.»
Кім сендерді, балалар, сүйетұғын,
Қуанышыңа қуанып, қайғыңа күйетұғын.
Түн ұйқысын төрт бөліп, кірпік қақпай,
Шешең байғұс дамылсыз жүре — тұғын.
Көрініс «Жыл басына таласқан хайуанаттар»
Ы. Алтынсарин өлеңдерінің ерекшелігі?
Ы. Алтынсаринды «Әңгіме шебері» деп өздерің жаңа айттыңдар. Ендеше қандай әңгімелері бар екенін еске түсірейік.
Көрініс «Әке мен бала» .
1. Сұраққа жауап.
Әңгіме неге әке мен бала деп аталған? Негізгі тақырыбы не?
Әңгімедегі бала қандай?
Әңгімедегі әкеге мінездеме беріңдер.
Еңбек туралы мақал — мәтелдер айтыңдар.
Балаға қандай кеңес берер едіңдер.
Ы. Алтынсаринның осы әңгімеге ұқсас қандай әңгімесін білесіңдер?
Шығармашылық жұмыс. Ой толғау.
1. «Ыбырай Алтынсарин – қазақ арасынан шыққан тұңғыш кемеңгер адам еді, ол өзінің қараңғы, көшпелі халқының ішіне еуропалық мәдениеттің жарық сәулесін таратты»
«Оренбурскийлисток» газетінен
2. Ы. Алтынсаринды неге «Балалар әдебиетінің атасы» деп атаған?
3. Ыбырай атама хат.
Қосымша дерек.
Қазақ әдебиетінде педагог — жазушының көркем бейнесі жасалуда.
Мысалы, белгілі ақын Ғафу Қайырбеков » Дала қоңырауы» поэмасын, М. Ақынжанов » Ы. Алтынсарин » пьесасын, Жайсаңбек Молдағалиев «Алғашқы ұстаз» романы жазды, Кинофильм түсірілген. Қостанайда ескерткіші бар т. б.
Үй тапсырмасы: Ы. Алтынсарин әңгімелерін талдаДүние қалай етсең табылады »
Өнер — білім бар жұрттар
Ыбырай Алтынсарин
Өнер — білім бар жұрттар
Тастан салай салғызды;
Айшылық алыс жерлерден,
Көзіңді ашып — жұмғанша,
Жылдам хабар алғызды.
Аты жоқ құр арбаны
Мың шақырым жерлерге,
Күн жарымда барғызды.
Адамды құстай ұшырды;
Мал істейтін жұмысты
От пен суға түсірді;
Отынсыз тамақ пісірді,
Сусыздан сусын ішірді.
Теңізде жүзді балықтай,
Дүниені кезді жалықпай,
Білгендерге осылар
Бәрі — дағы анықтай,
Білмегенде танықтай;
Біз де бекер жатпалық,
Осыларға таныспай;
Ат өнері білінбес
Бәйгеге түсіп жарыспай;
Желкілдеп шыққан көк шөптей
Жаңа өспірім достарым,
Қатарың кетті-ау алысқа-ай,
Ұмтылыңыз, қалыспай.
Біз надан боп өсірдік
Иектегі сақалды.
Өнер – жігіт көркі деп
Ескермедік мақалды…
Біз болмасақ сіз барсыз,
Үміт еткен достарым,
Сіздерге бердім батамды.
68 660
198 
