Зат есім. Сабақ жоспарына қосымша презентация.

Салеметсіздер ме !

• Зат есім

Заттың атын білдіріп, Кім? Не? деген сұраққа жауап беретін сөздер зат есім деп аталады.

Құрамы мен құрылысына қарай:

Күрделі

Дара

Тұлғасына қарай:

Негізгі түбір:

Сөздің әрі қарай

бөлшектенбейтін,

мағына беретін бөлігі

Туынды түбір:

а)синтетикалық

тәсілмен түбірге

сөз тудырушы

жұрнақ арқылы жасалады.

ә)аналитикалық тәсілмен:

тіркесу, бірігу,

қосарлану

арқылы жасалады.

Мағынасына

қарай:

А)жалпы

Ә)жалқы

А)жанды

Ә)жансыз

А)нақты

Ә)нақты емес

А)деректі

Ә)жартылай

деректі

Б)дерексіз

Зат есімнің жалғаулары:

Тәуелдік жалғау

Көптік жалғау

Септік жалғау

Жіктік жалғау

Септіктер

Сұрақтар

Атау септік

Ілік септік

Барыс септік

Табыс септік

Жатыс септік

Жалғау-лары

Кім?не?

Кімнің?Ненің?

Кімге?Неге?

Кімді?Нені?

Кімде?Неде?

Шығыс септік

Көмектес септік

Тәуелдік жалғау дың I , II жақтарынан кейін

-----------

-ның,-нің,-дың,-дің,-тың,-тің

-ға,-ге,

-қа,-ке,-н

-ды,-ді, -ты,

-ті

-да,-де,-та,-те

Кімнен?Неден?

Кіммен?Немен?

Тәуелдік жалғаудың III жағынан кейін

------------

-ның,-нің

-а,-е

-ды,-ді

-да,-де

-нан,-нен,-дан,-ден,-тан,-тен

-мен,-бен,-пен

-----------

-ның,-нің

-на,-не

-н

-нда,-нде

-нан,-нен

-мен

-нан,-нен

-мен

Туынды зат есімді жасайтын төмендегі жұрнақтар:

Есімдерден

Етістіктен

-шы,-ші : Бұл жұрнақ

-ма,-ме,-ба,-бе,

-па,-пе т.б.

-ым,-ім,-м т.б.

-қы,-кі,-ғы,-гі т.б.

-іс,-с т.б.

-қ,-к т.б.

-ақ,-ек,-қ,-к т.б.

-қыш,-кіш,-ғыш,-гіш

-ын,-ін т.б.

-ыш,-іш,-ш т.б.

-уыш,-уіш т.б.

-ман,-мен т.б.

арқылы жасалған

сөздер көбіне кәсіп,

мамандық, бірдеңеге

икемділікті білдіреді.

-лық,-лік,-дық,-дік,

-тық,-тік :т.б. Бұл жұрнақтар

жалпылық,қалыптық,

қатыстық мән білдіреді.

Зат есімнің жіктелуі

Жақ

Жекеше

Мен

Сен

Сіз

Ол

Жақ

Көпше

бала-мын,әнші-мін

бала-сың,әнші-сің

бала-сыз,әнші-сіз

бала--,әнші--

Біз

Сендер

Сіздер

Олар

бала-мыз,әнші-міз

бала-сыңдар,әнші-сіңдер бала-сыздар,әнші-сіздер

бала--,әнші--