Жаратылыстану пәні бойынша оқулықпен жұмыс тапсырмалары.
а) Ч. Дарвин +
а) Ч. Дарвин
Балқыған газ тәріздес шар жұлдыз.
Жұлдызды аспанды зерттеуші ғалым астроном.
Жалпы атауға ие жұлдыздар тобы жұлдызды аспан.
Күн жүйесінің орталығы – Күн.
Жерден өте алыста орналасқан балқыған газды шар Плутон.
Жерге жақын орналасқан жұлдыз – Күн.
Жер мен Күннің ара қашықтығы 150млн шақырым.
Тірі ағзалар үшін негізгі энергия көзі –Күн.
Ғаламшарлардың Күнді айналып өтетін жолы орбита.
Күнге ең жақын орналасқан ғаламшар Меркурий.
Ғаламшарлардың ішіндегі ең үлкені Юпитер.
1846жылы ашылған ғаламшар – Нептун.
Ұсақ металл және тастан тұратын үлкен шар – метеор.
Мұз және шаң-тозаңнан тұратын үлкен шар – комета.
Құлайтын жұлдыздар метеориттер.
Жердің жасанды серігі 1957 жылы ұшырылды.
Жарықтың көмегімен бейнені қалыптастыратын телескоп оптикалық.
Бірінші ғарышкер – Ю.А. Гагарин
Бірінші қазақ ғарышкері – Т. Әубәкіров.
Ғарышта үш рет болған қазақстандық ғарышкер – Т. Мұсабаев.
Айға бірінші жеткен астронавтар – Нил Армстронг пен Эдвин Олдрин.
Жер 4,5-4,6 млрд жыл бұрын қалыптасты.
Жерді екіге бөліп тұрған сызық – экватор.
Экватор сызығы жерді солтүстік және оңтүстік жарты шарларға бөледі.
Дүние жүзін экватор арқылы айналып шығуға болады.
Жердің кішірейтілген моделі глобус.
Картаға неше есе кішірейтіліп түсірілгенін көрсететін бөлшек сан масштаб.
Жердің өз осінен толық бір айналып өтетін уақыты 24 сағат, яғни 1 тәулік.
Жазғы тоқырау болатын күн 21-22маусым.
Күн мен түннің ұзақтығы бірдей болатын күн 21-22 наурыз.
Жердің Күнді айналып өтетін уақыты 365 күн 6сағат, яғни 1жыл.
Жер мен Айдың арақашықтығы 384 000км.
Ай Жердің көлеңке жағына 28 тәулікте өтеді.
Айдағы қою дақтар кратерлер деп аталады.
Жердің ішкі құрылысындағы ең жұқа қабығы жер қыртысы.
Грек тілінен аударсақ жамылғы деген мағына береді мантия.
Жердің үстіңгі қатты қабығы жер қыртысы.
Жер бетінің жылдам тербелуі жер сілкінісі.
Құрлықтың кішігірім бөлігі – арал.
Жер қыртыстары тау жыныстарынан құралған.
Пайдалы қазбалардың жинақталған жері кен орны.
Жердің құнарлы қабығы топырақ.
Топырақ ғылымының негізін салушы В.В. Докучаев.
Жердің су қабығы гидросфера.
Шипалы су- минералды сулар.
Судың күйі: қатты, сұйық және газ.
Ең үлкен мұхит – Тынық мұхит.
Жердің екі поляр белдеуін қосатын мұхит – Атлант мұхиты.
Ең тұщы мұхит – Солтүстік Мұзды мұхит
Балық көп ауланатын мұхит – Атлант мұхиты.
Дүниежізілік мұхиттан бөлініп қалған бөлігі теңіз.
Жасанды су қоймасы тоған немесе бөген.
Арна арқылы ағатын табиғи су – өзен.
Өзеннің басталар жері – бастауы.
Өзеннің теңізге құяр жері – сағасы.
Судың ластанғанын білдіретін белгі дәмінің, түсінің өзгеруі.
Жердің ауа қабаты – атмосфера.
Атмосферадаға кеңінен тараған газдар – азот (78%), оттегі (21%).
Газ, шаң, тозаң, түтіндердің бірігуінен пайда болған қою тұман – улы түтін.
Жергілікті жердің көпжылдық ауа райының режимі климат
Ауа райын зерттейтін ғылым метеорология.
Атмосфералық ылғал гигрометрмен өлшенеді.
Сөйлемді аяқта. 97бет.
Физикалық денелердің құрамы заттардан тұрады.
Сұйық және газ тәріздес заттардағы молекулалардың таралу процесі - диффузия.
Ұсақ бөлінбейтін бөлшек – атом.
Табиғаттағы абсолютті таза зат болмайды.
Үйкелісті тежейтін күш салмақ.
Бүкіләлемдік тартылыс заңын ашқан ғалым - И. Ньютон
Белгілі бір ауданға түсетін күш -тартылыс күші
Күннің, Айдың, Найзағайдан шығатын жарық – табиғи жарық бөлу құбылысы
Жасанды жарық алау, шам, электрлі лампа жарығы
Құстардың сайрауы, сумен жапырақтың сылдыры - дыбыстық құбылыс.
Дыбыстың шығу көзі – қозғалыс.
Физикалық құбылыс кезінде өзгеретіндер пішін, көлем, құрылым.
Химиялық құбылыс кезінде болады: дене мен зат түсін, иісін өзгертеді.
Денемен жылдамдықты сақтап алу құбылысы инерция.
Атмосфералық қысымды өлшейтін аспап – барометр
Көптеген заттар қызу кезінде көлемін ұлғайтады.
Дененің жылу көрсеткіші – температура.