Зямля блакітных рэк і азёр

Тэма: “Зямля блакітных рэк і азёр”

Мэта і задачы: пазнаёміць з гісторыяй ракі-вуліцы Нямігі ў старажытным Мінску; актуалізаваць раней засвоеныя веды аб рэках і азёрах Беларусі; фарміраваць уяўленне аб легендарным мінулым нашай краіны на прыкладзе падання пра возера Свіцязь; развіваць цікавасць да мінулага нашай краіны; выхоўваць пачуццё нацыянальнай годнасці

Абсталяванне: атлас “Мая Радзіма-Беларусь”, контурная карта, фізічная карта Беларусі, ілюстрацыі да матэрыялу ўрока, фотаздымак паэта Адама Міцкевіча

І. Арганізацыйны момант.

ІІ. Праверка дамашняга задання.

На папярэднім уроку мы пазнаёміліся з назвамі ўсходнеславянскіх плямён, якія лічацца продкамі сучасных беларусаў. Даведаліся, дзе сяліліся нашы продкі, пра іх заняткі і звычаі.

- Давайце ўспомнім назвы ўсходнеславянскіх плямён, якія лічацца продкамі сучасных беларусаў. (Крывічы, дрыгавічы, радзімічы)

Праверку дамашняга задання мы ажыццявім адгадаўшы крыжаванку “Нашы продкі”.

Крыжаванка

1

1. Як называецца група людзей, якія мелі агульных продкаў, мову і месца пражывання.

2. Старажытны горад, які быў пабудаваны на месцы дрыгвяністых балот.

3. Зерневая культура, якую сеялі нашы продкі.

4. З чаго людзі пяклі хлеб?

5. З якой ракой злівалася рака Заходняя Дзвіна?

6. Як называлі славянскае племя, якое ўтварылася ад імя правадыра?

7. На якой рацэ пасялілася племя радзімічаў?

8. Славянскае племя, якое пасялілася на правым беразе Дняпра, у вытоках Нёмана і на Прыпяці.

9. Як называлі людзей, блізкіх па крыві?

10. Назавіце племя, на зямлі якога пазней узнік горад Гомель

Праца ў парах. Адкрыйце, калі ласка, контурныя карты.

– Праверце, ці правільна вы паказалі рассяленне ўсходнеславянскіх плямён на тэрыторыі Беларусі.

ІІІ. Падвядзеене да новай тэмы.

Па тэрыторыі Беларусі цякуць 20800 вялікіх і малых рэк. Агульная даўжыня іх складае 91 тыс. км.

ІУ. Паведамленне тэмы і мэты ўрока

Сёння мы пазнаёмімся з тэмай “Зямля блакітных рэк і азёр”. Успомнім рэкі і азёры Беларусі, пазнаёмімся з незвычайнай ракой-вуліцай, якая працякае ў горадзе Мінску, а таксама разгледзім паданне аб возеры Свіцязь.

У. Знаёмства з новай тэмай.

Успомніце, калі ласка, з урокаў “Чалавек і свет”, якія вы ведаеце галоўныя рэкі Беларусі і пакажыце іх на карце. (Пералік рэк і паказ на карце)

Так, правільна, да галоўных рэк Беларусі мы адносім Дняпро, Прыпяцъ, Бярэзіну, Сож, Неман, Заходнюю Дзвіну. Менавіта на ix берагах першапачаткова сяліліся нашы продкі. У час падарожжаў па рэках на лодках i караблях людзі абменьваліся рознымі рэчамі i прадуктамі харчавання. Большасць гарадоў пабудаваны на берагах рэк i азёр.

А ці ведаеце вы, што сярод нашых рэк ёсць адна незвычайная. Гэта рака Няміга. У старажытным Мінску яна з'яўлялася ракой-вуліцай, па якой плавалі на чаўнах тагачасныя гарадскія жыхары. Раней Няміга была прыгожая, а потым звузілася i змялела. Сёння яна цячэ ў падземнай трубе пад вуліцай Няміга, што ў Мінску.

У старажытным Полацку працякае рака Заходняя Дзвіна (Паказ на карце).

- Рэкі – гэта блакітныя шляхі Беларусі. А яшчэ нашу краіну называюць краем азёр. І гэта справядліва – на тэрыторыі Беларусі больш за 10 тыс. азёр. А ці ведаеце вы, што людзі называюць іх “блакітнымі вачамі”? Давайце ўспомнім і пералічым азёры.

- Хто жадае паказаць іх на карце?

- Усе астатнія вучні пакажуць азёры ў атласах. Самыя вялікія азёры - Нарач, Чорнае, Асвейскае, Браслаўскія, Свіцязь. Амаль кожнае возера хавае мноства таямніц i загадак. Самае вялікае возера Нарач. Самае глыбокае – возера Доўгае. А вось самым прыгожым возерам Беларусі лічыцца возера Свіцязь. Пра яго складзена шмат легенд і паданняў. Вось што пісаў пра возера Свіцязь ураджэнец тых мясцін паэт Адам Міцкевіч: “Калі прыйсці на свіцязянскі бераг у месячную ноч або вечарам, то можна ўбачыць зоркі над сабою і зоркі пад сабою і месяцы два побач з імі…”

Адам Міцкевіч шчыра любіў Беларусь – край, дзе ён нарадзіўся і вырас. Паэт бязмежна захапляўся прыгажосцю беларускай прыроды:

Між дрэў, бы ў вяночку, адкрыецца воку

Там возера Свіцязь як дзіва.

Як быццам, хто шыбіну лёду звысоку

Сюды апусціў беражліва.

(Да дошкі прымацоўваецца ілюстрацыйны матэрыял, прысвечаны возеру Свіцязь)

А зараз мы здзейснім невялічкае падарожжа на Навагрудчыну – радзіму славутага паэта Адама Міцкевіча. Гістарычнае мінулае навагрудчыны вельмі цікавае, але мэта нашаге падарожжа – праслаўленае возера Свіцязь.

Легенд і паданняў пра Свіцязь надзвычай шмат.

УІ. Работа з падручнікам.

Я прапаную звярнуцца да апавядання “Зямля блакітных рэк і азёр”, на с.15. Знайдзіце і прачытайце паданне пра возера Свіцязь. (Самастойнае чытанне).

Адказ на пытанне:

- Што ўразіла вас у паданні? Раскажыце.

А зараз я прачытаю вам баладу, якая таксама прысвечаная Свіцязі.

Люстэркам дзіўным ноччу Свіцязь

Глядзела ў неба. Зорны віцязь

У чоўне месяца спусціўся,

Па воднай гладзі пракаціўся,

Зачараваў русалак пекных

І ўтапіўся ў водах срэбных;

Той човен ураз перакуліўся,

Як за лілею зачапіўся.

І незлічоныя стагоддзі

Штоноч у ціхім карагодзе

Па небе зорачкі гуляюць

І марна віцязя чакаюць.

Як бачыце, вельмі прыгожае возера і напэўна, кожны з вас, калі слухаў баладу, ўявіў сабе ўсю прыгажосць гэтага возера.

Яшчэ нашы далёкія продкі называлі рэкі “блакітымі шляхамі” Беларусі, бо ў той час па рэказ перавозілі людзей і розныя грузы, вёўся гандаль. Адным з найбольш важных быў водны шлях “з варагаў у грэкі”. Прачытайце артыкул “Цікава ведаць” і прасачыце за па карце , дзе праходзіў гандлёвы шлях.

Адкажыце на пытанні:

- Якія рэкі злучалі паміж сабою два моры?

- Хто жыў на берагах Балтыйскага мора?

- Куды можна было трапіць праз Чорнае мора?

- Праз якія гарады праходзіў гандлёвы шлях?

УІІ. Замацаванне вывучанага.

А зараз давайце выканаем невялікі тэст па тэме ўрока

Зямля блакітных рэк і азёр.

1. Напішыце назву возера, аб якім згадваецца ў вершы:

Між дрэў, бы ў вяночку, адкрываецца воку

Там возера __________ як дзіва.

Як быццам хто шыбіну лёду з высоку

Сюды апусціў беражліва.

2. Напішыце імя і прозвішча аўтара гэтага верша ____________________

3. Напішыце назву ракі-вуліцы ў старажытным Мінску ______________

4. Абазначце лічбамі 1,2,3,4, паслядоўнасць размяшчэнння гарадоў на шляху «з варагаў у грэкі»:

КІЕЎ                    ВІЦЕБСК                  СМАЛЕНСК             ПОЛАЦК

5. Напішыце словы, прапушчаныя ў сказах:

а) Шлях «з варагаў у грэкі» уяўляў сабой вялікі _________ шлях.

б) Шлях з «варагаў у грэкі» злучаў паміж сабой ___________ мора з ________.

в) На берагах Балтыйскага мора жылі продкі сучасных шведаў, нарвежцаў, датчан -_______________.

в) На берагах Балтыйскага мора жылі продкі сучасных шведаў, нарвежцаў, датчан -_______________.Конец формы

УІІІ. Дамашняе заданне

С. 14-18, чыт., пераказваць (4 узр.);

паведамленне пра рэкі і азёры, якія знаходзяцца ў нашай мясцовасці (5 узр.)

ІХ. Падвядзенне вынікаў.

Х. Рэфлексія

На дошцы запісаны незавершаныя выказванні. Выберыце адно з прапанаваных і вусна дапоўніце яго.

Сёння на ўроку мяне здзівіла…

Мне было цікава даведацца…

Сваім бацькам я раскажу...

Цяпер я ганаруся…

Мне вельмі хочацца…