Мустафа Кемаль

Мустафа Кемал (Ататүрк) Ататүрк – чыгаан саясий жана аскер ишмер, Түркия Республикасынын негиздөөчүсү жана тунгуч президенти болгон Ататүрк деген фамилия 1934-жылы Түркиянын Улуттук Жогорку Кеңеши тарабынан ыйгарылган. Ал окуучу кезинен баштап эле «Жаш түрктөр» аттуу кыймылга катышып, кийинчерээк «Биригүү жана прогресс» комитетине мүчө болот. Биринчи дүйнөлүк согуш жылдарында Чанаккалени коргоодо көрүнүктүү роль ойноп, 1915-жылы Паша (генерал) деген наам алган. Чет өлкөлүк баскынчыларга каршы «Боштондук согушун» уюштурат. 1919-жылы Станбулдан Анадолуга келип, Эрзурум менен Сиваста «Укук коргоо» коомунун конгрестерин өткөрөт. Бул жыйындарда Ататүрк, жалпы улутту коргоо демилгесин көтөрүп чыгып, бул жөнүндө атайын чечим кабыл алдырткан. Сивасттагы конгресс шайлаган «Өкүлчүлүк комитети» Ататүрктүн төрагалыгы астында душман басып албаган Анадолу аймагында кадимкидей өкмөт милдетин аткарып турган. Антанта өлкөлөрү Станбулду басып алып, ал жерде Улуттук Жогорку Кеңеш таркатылгандан кийин Ататүрк Анкарада жаңы парламент жыйынын чакырып, 1920-жылы жаңы түзүлгөн Улуттук Жогорку Кеңеш аны төрагалыкка шайлайт. Ошондой эле Ататүрк Армия жетекчиси катары Сакария дарыясынын жээгиндеги 22 күнгө созулган салгылашууда Грек армиясынын куралдуу күчтөрүн биротоло талкалап, Анадолу аймагын душмандардан толук бошоткон. Натыйжада Улуттук Кеңеш ага «маршал» наамын жана «Гази» титулун ыйгарган. Ататүрк Түркиянын өнүккөн, көз каранды эмес мамлекет болушу үчүн албан эмгек жумшаган. Султандык жана Халифаттык башкарууну жыгып, республика түзүлүшүн жарыялаган. Мамлекетти башкаруу ишинде, агартуу, маданият, экономика ж.б. тармактарда көрүнүктүү реформаларды жүргүзгөн. Ал эң улуу саясатчы катары тарыхта калды.