Министерство образования и науки Республики Дагестан
Дагестанский научно-исследовательский институт педагогики
им. А.А. Тахо-Годи
Контрольно-измерительные материалы по кумыкской литературе
10 класс
Вариант 1
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа тюз жавапланы гёрсетигиз.
1. Белгили кьумукь шаир Умму Камал къайсы асруда яшагъан:
а) XV асруда
б) XV асруда
в) XVI асруда
г) XVII асруда
2. Шу сёзлер «Анжини гъакъындагъы йыр» деген асардан къайсы игитникидир:
Бу элде савутну гючю булан уьстюнлюк алсанг да, бу халкъда бизге ий болмакъ, бизин динибизге дёнмек ёкъ. Сиз герти игитлик не зат экенни билме сюе бусагъыз, яш Айкъыз йимик ана топурагъыгъызны сююгюз…
а) Темишни
б) Айбекни
в) Къарт атайны
г) Арап асгери башчысыны
3. Йырчы Къазакъны поэзиясы булан бирге къумукъ адабиятда къайсы агъым башлана:
а) Янгъы заманны адабияты
б) Орта юз йыллардагъы адабияты
в) Гьалиги заманны адабияты
г) Гетген заманны адабияты
4. Тюндеги сатырлар Етим Эминни къайсы шиърусундан алынгъан:
Етим Эмин – сюймей досъа яманлыкъ,
Бу дюньяда адамлар да заманлыкъ.
Яхшы сёзлер, яхшы ишлер гъаманлыкъ
Алышынмай къалагъан бу дюньяда…
а) «Дюнья»
б) «Бу дюньяны гъакъылсызлыкъ къуршагъан»
в) «Эгер дослар сораса»
г) «Бизин яшав»
5. Йырчы Къазакъны яратывчулугъуна башлап ахтаргъан ва багьа берген кимдир:
а) М.-А. Османов
б) Н. Батырмурзаев
в) М. Алибеков
г) А.-П. Салаватов
6. Манай Алибековну «Рус-япон даву», «Кавказ тавланы арзасы» деген асарлары кайсы темагъа язылгъан:
а) жамият-политика
б) дослукъ
в) ватан
г) табиат
7. «Тангчолпан» деген къумукъ журналны биринчи номери къайсы йыл чыкъгъан:
а) 1916
б) 1917
в) 1918
г) 1919
8. Нугъай Батырмурзаевни «Кавказны ва гьам Россияны гъалы» деген асары къайсы жаныргъа гире:
а) шиъругъа
б) шиъру къайдада язылгъан романгъа
в) поэмагъа
г) йыргъа
9. Шу тюпдеги китапланы Абусупьян Акаев къайсын язгъан:
а) Къылыкъ китап
б) Ахлакъ рисаласы
в) Таржаман-ас-сифат
г) Насигъат-ал-авали
10. Белгили рус язывчу Н. Тихонов «Каказлы Блок» деп къайсы шаирни белгилеген:
а) Аткъай Аджаматовну
б) Омарла Батырайны
в) Йырчы Къазакъны
г) Магъмут Къагъаб Росолуну
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. А.-Гъ. Ибрагьимовну «Аманхор» деген романында къайсы девюр суратланъан?
Жавап: _______________________ ____________________________
2. Шу сёзлер Нугьай Батырмурзаевни «Гьарун булан Зубайдат яда Насипсиз Жанбике» деген асарында къайсы игитникидир?
…Охумакъ, тарбия гёрмек негер тарыкъ деп сени эсинге геле. Бираз янгъылышасан. Бизге, къысгъаякълагъа, охумакъ, тарбиялы болмакъ борч…
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Адабиат макъаланы авторун токъташдырыгъыз:
Театр демек бир халкъны яшавунда болгъан тюрлю гъалланы болгъан кююнде сагънада ойнап гёрсетмекдир. Европалылар театргъа яшавну яхшы-яман янларын гёрсетеген гюзгюсю дейлер…
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Аманхор – халкъ игити».
Вариант 2
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа тюз жавапланы гёрсетигиз.
1. Йырчы Къазакъ оьзюню «Яхсайланы яйнап чыкгъан булагъы» деген шиърусун кимге багъышлагъан:
а) У. Османовгъа
б) М.-А. Османовгъа
в) Н. Батырмурзаевге
г) М. Алибековгъа
2. Магьаммат-апенди Османовну 1883-нчю йылда Петербургда чыкъгъан «Ногъай ва Къумукъ текстлери» деген биринчи къумукъ китабы не языв булан чыгъарылгъан:
а) арап языв булан
б) тюрк языв булан
в) иран языв булан
г) ажам языв булан
3. Биринчи къумукъ «Тнгчолпан» деген журналны япгъынча ахырынчы номери къайсы йыл ва къайсы айда чыкъгъан:
а) май 1916
б) июль 1917
в) июль 1918
г) август 1919
4. Нугъай Батырмурзаев «Кавказны ва гьам Россияны гъалы» деген поэмасында не затны ачыкъ эте:
а) Рус-япон давда Россияны тюп болгъанын
б) Рус-япон давда Россияны уьст болгъанын
в) Дагъыстан халкъланы давда ортакъчылыкъ этгенин
г) 1905-нчи йылдагъы «Октябрь манифестни» маънасын ача
5. Шу сатырлар Йырчы Къазакъны къайсы йырын эсигизге сала:
Заман гелир халкъ кюрлюкде яшайгъан,
Къызбайлагъа тешек салмай тёрюнде,
Намарт бийлер мысгъалламас, хорламас,
Мурдар итдей гирип ятар кёрюнде…
а) «Насип»
б) «Чатакъ йыр»
в) «Заман гелир»
г) «Бары да зат бар Къазакъны эсинде»
6. Йырчы Къазакъны къайсы шиърусу Сибирде язылгъан:
а) «Тюшдюк темир тузакъгъа»
б) «Насип»
в) «Чатакъ йыр»
г) «Асхар тав»
7. Етим Эминни яратывчулугъу гъакъында айтылгъан сёзлер кимникидир:
Етим Эмин оьз яратывчулугъун загъматчы адамлагъа багъышлагъан. Ол философия ва ватандаш шиърулар язгъан. Гъашыкълыкъ лирикада белгили гьыз къойгъан. Ол лезгилеге герти поэзияны жавгъарларын къоюп гетген, лезги адабиятны оьсювюне пайдалы таъсир этген. Росияда Пушкинни тили йимик, ол лезгилеге, лезги поэзиягъа оьз тилин берген.
а) Р. Гъамзатов
б) Н. Тихонов
в) К. Султанов
г) А. Агаев
8. М.-А. Османовну «Гюлкъыз» деген поэмасында асарны игити негер къаршы чыгъа:
а) байлыкъгъа, бийликге
б) охув-билим алмакъгъа
в) къатынгишилеге тенг ихтияхр берилмейгенге
г) эренлени дёрт къатын алма ихтияры баргъа
9. Гьамзат Цадасаны 1934-нчю йылда чыкъгъан биринчи китабы къайсыдыр:
а) «Ашхананы гъакъындагъы йыр»
б) «Адатланы сибирткиси»
в) «Сайламлы йырлар»
г) «Къойчуну хабары»
10. Э. Капиевни «Шаир», «Йыр», «Халкъ» деген асарлары прозаны къай сы журасына гире:
а) романгъа
б) повестге
в) новеллагъа
г) хабаргъа
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. Э. Капиевни «Поэзияны гъакында лакъыр» деген новелласында шу сёзлени ким айтгъан:
«Бир-бирде мен бурулуп артгъа багъып къарап, оьзюмню гъакъымда ойлашаман: оьтюлген уллу ёлну мен токътап ял алгъан ерлеринде къара ёлакъланы гёремен…»
Жавап: _______________________ ____________________________
2. Б. Атаевни «Шавхалны гиччи уланы» деген асарында Солтанмутну устазы кимдир?
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Тюпдеги гесекде А. Акаев макътагъан къайсы къылыкъны гъакъында айтыла?
«Бу да – уллулагъа къаршы тил булан, яда гъал булан, яда иш булан этилеген арив бир сыпатдыр. Бир адам башгъалагъа не къадар гюрметли болса, оьзю де халкъдан къадар гъюрмет гёрюр; гъюрметсиз болса, оьзюне гъюрмет этеген гиши болмас».
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Нугьай Батырмурзаевни асарларында къатынгишилени келпетлери».
5 343
7 937 
