Министерство образования и науки Республики Дагестан
Дагестанский научно-исследовательский институт педагогики
им. А.А. Тахо-Годи
Контрольно-измерительные материалы по кумыкской литературе
9 класс
Вариант 1
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа тюз жавапланы гёрсетигиз.
1. Абдурагьман Къазиев – алим, шаир, таржумачы, къумукъ халкъны арасындан чыкъгъан оьз заманыны алдынлы, билимли, терен гьакъыллы адамы. Абдурагьманны яратывчулугъуну оьзюне хас не аламаты болгъан?
а) Оьр даражадагъы пасигьлик ва усталыкъ хас.
б) Яшавдагъы тюзсюзлюклеге къаршы чыгъыв.
в) Шиъруларыны къычырыкълысы ёкъ, о замангъы темалагъа багъышлангъан (партиягъа, Ленинге, гьукуматгъа).
2. Амир Къурбановну къайсы пьесасы Дагъыстанны биринчи республика премиясын къазангъан?
а) «Асиятны сюювю».
б) «Къайтмасны тою».
в) «Ялынлы тавлар».
г) «Къойчу Арслан».
3. Шу тюпдеги гесек Аткъайны къайсы асарындан алынгъан?
Тил сала о аргъангъа,
Жан сала гитарагъа.
Яйсан янгур явгъандай,
Йыр ява юрт ягъагъа…
а) «Къубагийик мююзлер».
б) «Отташ Нюржан».
в) «Рабият».
г) «Акъ гёгюрчюн».
4. Аткъайны «Рабият» деген поэмасы кимге багъышлангъан?
а) Саният Муратовагъа.
б) Исбанат Батталбековагъа.
в) Бурлият Ибрагьимовагъа.
г) Барият Муратовагъа.
5. Дагъыстанны халкъ шаирни Анвар Гьажиевни биринчи «Янгырыв» деген китабы къайсы йыл чыкъгъан?
а) 1934 йыл.
б) 1940 йыл.
в) 1946 йыл.
г) 1948 йыл.
6. Анвар Гьажиевни «Анадол айтды» деген шиърусу къайсы игитге багъышлангъан?
а) Эльмурза Жумагъуловгъа.
б) Магьаммат Гьажиевге.
в) Ханпаша Нурадиловгъа.
г) Юсуп Акаевге.
7. Анвар Гьажиев «Сёнмейген юлдузлар» деген шиърусунда оьзюн къуршайгъан гючлю гьислени къайсы чебер келпетлер булан англата?
а) Тавланы.
б) Ана-Ер.
в) Юлдузланы.
8. Магьамматсолтан Ягьияевни «Бир оьрню бир эниши» деген проза асары адабият асарланы къайсы журасына гире?
а) Романлагъа.
б) Повестлеге.
в) Хабарлагъа.
9. Асарда суратлангъан келпетни (игитни) кюрчюсюне салмакъ мурат булан яшавдан яда оьзге чебер асардан алынгъан адамгъа яда келпетге ким деп айтыла.
а) Адабият асарны игити.
б) Прототип.
в) Келпет.
г) Уьлгюлю келпет.
10. Белгили къумукъ язывчу, алим, шаир Ибрагьим Керимовну шу асарлары къайсы йылларда яратылгъан? (Ватан учун», «Ана», «Гелешмиш», «Эсге алыв», «Ким эдинг», «Разведкада»).
а) Давдан алдынгъы йылларда.
б) Давну йылларында.
в) 1950-нчи йылларда.
г) 1960-нчы йылларда.
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. А. Къазиевни «Къумукъ тюзню гюзгюсю» деген поэмасыны маънасы недир?
Жавап: _______________________ ____________________________
2. Дагъыстанны халкъ шаири Аткъай Гьажаматовну гьакъында белгили адабиятчы ва танкъытчы булай айтгъан: «Отузунчу йылларда къумукъ адабиятгъа къошулгъан бары да яш шаирлер йимик Аткъай да янгы яшавдан къуванып, хыйлы къужурлу асарлар яратды. Бара-бара о къумукъ адабиятны аслу вакиллерини бириси болуп, савлай Дагъыстангъа танылды». Кимни сёзлеридир?
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Тюпдеги гесек М.-С. Ягьияевни къайсы асарындан алынгъан?
«… Атам гечелер геч къайтып, эртенлер тез гете эди. Анам гьалеклене. Сорап билме къараса, атам: «Сагъа билме гьажат ёкъ», – деп къоя».
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Гь. Давутовну «Орман булакъ» деген асарында Эльмираны келпети».
Вариант 2
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа дурус болагъан бир жвапты табыгъыз, белгисин тёбендеги клеткаланы ичине языгъыз.
1. Ибрагьим Керимовну къылыкъ темагъа багъышлангъан асары къайсыдыр?
а) «Магьач».
б) «Сувну шавласы».
в) «Терезе тюпде».
г) «Къаракъушну ери кёкдюр»
2. Шу тюпдеги асарланы къайсын Ибрагьим Керимов орус тилде язгъан?
а) «Агъа-ини».
б) «Терен булакъ».
в) «Каспийни кёгюндеги танг».
г) «Жагьиллик къайта».
Ш. Альбериевни къайсы шиърусундан алынгъан?
Халкъгъа къуллукъ этмек – борч зат ол магъа,
Не бар экен бир де шогъар етеген.
Мен сюймеймен амма къаммакъ болмагъа,
Ел къайсылай сюйсе алып гетеген.
а) «Адам ва топуракъ»
б) «Ярамай».
в) «Гюн».
г) «Мен къабулман».
4. Белгили къумукъ язывчу Умукюрсюн Мантаева СССР-ни язывчуларыны союзуна къайсы йыл къабул этилинген?
а) 1955 йыл.
б) 1959 йыл.
в) 1960 йыл.
г) 1966 йыл.
5. Акъай Акъаевни къайсы асарындан алынгъан?
– Балам, – деди, – бу ер, – деди, –
Баву ата-баламны,
Атам асил адам эди,
Асырайгъан адамны…
а) «Ата юртум».
б) «Кюрчю ташлар».
в) «Оракъ заман».
г) «Ягъалагъа яз гелген».
6. Инсанны гьислерин, ойларын, юрек талпынывларын яда бир мюгьлетлик гёнгюл гьалын суратлайгъан шиъру къайдада яратылгъан асарлагъа не асарлар деп айтыла?
а) Лирика асарлар.
б) Проза асарлар.
в) Драма асарлар
7. Й. Къазакъны шу тюпдеги шиърусундан алынгъан гесек къайсы лирикагъа лире?
Яратгъаным сюйсе бизин къайтарыр,
Оьзденлери къулгъа дёнген къумукъгъа,
Оьзденлери къара къулгъан ошагъан,
Оьзенгилер басгъан аякъ батагъан…
а) Сююв лирика.
б) Табиат лирика.
в) Философия лирика.
г) Ватандаш ва политика лирика.
8. Гьайбулла Давутовну «Орман булакъ» деген асарындагъы къайсы игитни келпети суратлана тюпде: «Ол орта бойлу, исбайы, саламат, эдепли, артыкъ сёзю ёкъ, оьзюн тутуп билеген улан».
а) Ислам.
б) Мукътар.
в) Алибек.
9. Шу тюпдеги асарлар къайсы жанргъа гире? «Чум бише, тёгюле», «Къылыч», «Барият», «Сержантны хабары».
а) Роман.
б) Повесть.
в) Очерк.
г) Хабар.
10. Дарги язывчу Магьаммат-Расулну къайсы асарына С. Стальский атындагъы республика савгъат берилген?
а) «Гюлжанат» деген асарына.
б) «Вагьши къыз» деген асарына.
в) «Ким гюнагьлы» деген асарына.
г) «Сагъа он алты йыл бола» деген асарына.
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. Шу сёзлер Амир Къурбановну «Асиятны сюювю деген пьесасындан кимни сёзлеридир?
«…Маънасыз кюйде болду бары да иш. Чинкдеси, давну заманында тюгюл…».
Жавап: _______________________ ____________________________
2. Шу гесек Зарипат Атаеваны къайсы асарындан алынгъан?
«… Мени эсиме шо баягъы кабинетде болгъан лакъыр тюшдю». «Гьаким болгъан адам, ёлдаш председатель, оьзю болмагъанда, мен этген ишлер артгъа къалсын деп ишлеме тюше», – деген эди Къагьир Къасумович.
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Мустапа Гьусейновну «Чум бише, тёгюле» деген хабарыны аслу маънасы недир?
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Ватан неден башлана?» (А. Акаевни «Кюрчю ташлар» деген поэмасына таянып).
5 322
7 886 
