Министерство образования и науки Республики Дагестан
Дагестанский научно-исследовательский институт педагогики
им. А.А. Тахо-Годи
Контрольно-измерительные материалы по кумыкской литературе
7 класс
Вариант 1
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа тюз жавапланы гёрсетигиз.
1. Шу асарлар халкъ авуз яратывчулугъуну къайсы журасына гире? «Денгиз ат», «Эмен терек», «Къылыч ургъан».
а) Ёмакълар.
б) Чечеген ёмакълар.
в) Алгъышлар ва къаргъышлар.
г) Игитлик эпос.
2. Шу тюпдеги йыргъа не йыр деп айтыла?
Аналардан батыр улан ким тувса –
Ол явлагъа тувра чабар, бет табар.
Ичиргилер бузуп, окъ тийсе,
Къанатлары билмес аны, ат билир.
Аналардан батыр улан ким тувса,
Тувдургъанлар билмес аны, ят билир.
а) Эпос йыр.
б) Къанна къазакъ йыр.
в) Халкъ йыр.
г) Адат-къылыкъ йыр.
3. Тюпдеги гесек къайсы йырдан алынгъан?
– Бу да, абайым, болсун сагъа къуллукъчу.
Тёрде олтуруп бол чу бугъар буйрукъчу.
– Баракалла болсун сени оьзюнге,
Гёзюнге басып гийген бёркюнге.
Оьзюнг булан тогъа тартгъан эрлени
Юрюмеге къоймажакъсан эркине.
а) «Элдарушну йырындан».
б) «Абдулланы йырындан».
в) «Минкюллюню йырындан».
г) «Айгъазини йырындан».
4. Шу йырны аты нечикдир?
– Къоймайсан, мени абайым, къоймайсан,
Мени чи оьлгенимден тоймайсан.
Бу гече, мени абайым, тюш гёрдюм,
Оьрдеги уьйде гьаракъы-баллар ичилип,
Тёбенги уьйде енгсиз халат бичилип.
а) «Айгъазини йыры».
б) «Абдулланы йыры».
в) «Ойлу йыр».
г) «Къанна къазакъ йыр».
5. Йырчы Къазакъны къайсы йырындан алынгъан?
…Гетгенибиз гёкша марал гюз эди,
Элтгенибиз бир къараваш къыз эди.
Алтынчы Артлух тавдан артылып,
Еттинчи Чачан тавгъа етгинче
Тюшгенибиз Акъташавухну оьзю эди.
а) «Не билейим юз дынкъы бар ханланы».
б) «Гетгенибиз гёкша марал гюз эди».
в) «Асхар тав, сенден бийик тав болмас».
г) «Агь деген булан артмай кёмеклер».
6. Яхсайлы пристопну гьакъында шиъру ким язгъан?
а) Йырчы Къазакъ.
б) Манай Алибеков.
в) Айбала Дадав.
г) Сулейман Стальский.
7. «Оьлюп тирилген кююм» деген шиъруну къайсы шаир язгъан?
а) Гьамзат Цадаса.
б) Айбала Дадав.
в) Йырчы Къазакъ.
г) Къоччакъай Жамалдин.
8. Язывчу адамны яшавунда болгъан бир нече агьвалатланы гьакъында сёйлей буса, шогъар къайсы гиччи адабият асары деп айтыла?
а) Роман.
б) Повесть.
в) Хабар.
г) Очерк.
9. Башлапгъы къумукъ адабият кружокну ёлбашчысы ким болгъан?
а) А.-П. Салаватов.
б) Темирболат Бийболатов.
в) Наби Ханмурзаев.
г) Зайналабит Батырмурзаев.
10. «Мени игитлерим», «Къумукъ таварих хабарлар», «Юрек сесим», «Умалатбий», «Темирболат», «Къапчыгъай», «Шавхалны гиччи уланы» – шу асарланы яратгъан шаир, язывчу, драматург кимдир?
а) Баммат Атаев.
б) Вагьит Атаев.
в) Зарипат Атаева.
г) Умукюрсюн Мантаева.
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. Тюпдеги гесек къайсы хабардан алынгъан?
… Сувсаплыгъындан барысы да яна. Шогъар гёре де кериванланы къайтмакълыгъын къуравуллап, Тимурну минглер булангъы эсгерилгенден гьеч бириси юхламагъа ятмай. Ахырда бир-бирини арты булан бары да кериванлар къайта.
Жавап: _______________________ ____________________________
2. «Мени яшавум» деген хабардан алынгъан гесекни автору кимдир?
«… Мен Шуни деген юртда тувгъанман. Атам Абдулкъапур оьмюрю-башы бар чакъы бир гийим чарыкъгъа, бир эсги гёлекге ва бир аш гесекге башгъалагъа ишлеген».
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Тюпде А.-П. Салаватовну «Къарачач» деген пьесасындан къайсы игитини сёзлери берилген?
«Муна ол таныш ерлер баягъы. Муна ол баягъы терек (сыйпай, скамейкада олтура). Рагьмусуз къалгъан къанлы къоллар инбашыма созулгъан ва языкъ башым сыйпалгъан ерлер. Яшлыгъымда йылы сёзлер эшитген, аз иржайгъан ерлер. Танымаймысыз мени. Гьали неге магъа сиз сувукъ къарайсыз?»
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Айгъазини келпети».
Вариант 2
I-нчи гесек
Берилген соравлагъа тюз жавапланы гёрсетигиз.
Шу сатырлар Аткъайны къайсы шиърусундан алынгъан?
Эндирейден эркин чыкъгъан Къайырхан,
Эл-адатгъа уллу тергев бере эдинг,
Сени уьстюнге къуллукъ болуп баргъанны
Сен чакъырып гелген йимик гёре эдинг.
а) «Мени халкъым».
б) «Накъышланы бийивю».
в) «Къайырхан булакъ».
г) «Рабият».
2. Абусупиян Акаевни «Къайсы якъдан ел уьфюрсе, шогъар гёре айланагъан бир табун ягьсыз-намуссузланы тилинден» деген шиърусунда не маъна бар, къайсы масъалалар гётериле?
а) байлагъа-бийлеге къаршы чыгъыв.
б) Дагъыстандагъы яшавну суратлав.
в) Халкъны арасында лери сёгюлген адатны гьакъында, оланы кемчиликлери гьакъында.
Шу сатырлар Магьаммат Атабаевни къайсы шиърусундан алынгъан?
Тюш болгъунча, яшлыгъым,
Партада ерлеше эдинг.
Тюшден сонг юртубузда
Почтаны уьлеше эдинг.
Тюш болгъунча сумкада
Китапларым бола эди.
Тюшден сонг фронтланы
Хабарындан тола эди.
а) «Ватаным, тувгъан ерим».
б) «Тоба».
в) «Яшдагъы къурдашларым».
г) «Урлангъан ажжал».
4. «Адам ва топуракъ», «Сюйрюжибин ва къарлыгъач», «Бюлбюл», «Хахол этиклер», «Жайран» деген шиъруланы язгъан шаир кимдир?
а) Камил Солтанов.
б) Шарип Альбериев.
в) Магьаммат Атабаев.
г) Агьмат Жачаев.
5. Шарип Альбериевни «Сюйрюжибин ва къарлыгъач» деген асары адабият асарланы къайсы журасына гире?
а) Хабар.
б) Поэма.
в) Шиъру.
г) Шиъру къайдада язылгъан ёмакъ.
6. Дадав Магьамматов Буйнакски районну къайсы юртунда тувгъан?
а) Къазанышда.
б) Жюнгютейде.
в) Халимбекавулда.
г) Торкъалиде.
7. «Айгъази», «Китапланы кантын этип олтургъансыз», «Бугюн сени къалибингни къолгъа алдыкъ», «Айтар эдим», «Йырладым мен Къазакъ булан Юнусну» деген шиъруланы ким язгъан?
а) Багьавдин Астемиров.
б) Дадав Магьамматов.
в) Абусупиян Акаев.
г) Аткъай Гьажаматов.
8. Магьамматсолтан Ягьияевни къайсы асары дагъыстанлы давгъа гетип белгисиз тас болгъан уланына – Алимов Камалгъа багъышлана?
а) «Бир орамны игитлери».
б) «Топуракъ сёйлей».
в) «Уьч гюнеш».
г) «Мен ва къурдашым Агьмат».
9. Тюпдеги «Изатли» деген шиърудан алынгъан сатырланы авторну кимдир?
Яшав сапар эрте не геч битеген.
Бир гюн мунда къайтажагъым билгенмен.
Аталардан аталагъа элтеген
Шо атланы гьызын тутуп гелгенмен.
а) Магьаммат Атабаев.
б) Агьмат Жачаев.
в) Шарип Альбериев.
г) Бадрутдин Магьамматов.
10. Анвар Гьажиевни «Тав къарчыгъа» деген шиърусу кимге багъышлангъан?
а) Юсуп Акаевге.
б) Элмурза Жумагуловгъа.
в) Жюнгютейли Имамутдинге.
г) Валентин Эмировгъа.
II-нчи гесек
Берилген соравлагъа бир сёз булан яда сёз тагъым булан жавап беригиз.
1. Камал Абуковну къайсы асарындан алынгъан?
Хоншуда эри оьлюп башында бир сирив яшлары бар аврувлу къатын бар эди. Бир-бирде уялып буса ярай, о къатын яшларын йибермей къоя эди…
Жавап: _______________________ ____________________________
2. Магьамматсолтан Ягьияевни «Топуракъ сёйлей» деген асарында шу сёзлер къайсы игитникидир?
– Оьлербиз, тек къолгъа бармасбыз! – деп жавап бердилер. Мени юрегим тавдай болду. Демек, мен янгылыш болмагъанман. Къоччакъ уланлар! Сиз шолай айтажагъыгъызгъа инана эдим!
Жавап: _______________________ ____________________________
3. Шу гесек Гьайбулла Давутовну къайсы асарындан алынгъан?
«… Солакъны гюнбатыш янында, айлана яны таш ва чакъа, ер-ерде уьлкюлер. Юртну темиркъазыкъгъа бакъгъан бою яшыл тюслю балчыкъ, лап оьзенге тюшюп гетеген тик ярдай…»
Жавап: _______________________ ____________________________
III-нчи гесек
Берилген темагъа гёре сочинение языгъыз. 55 сёзден кем болма ярамай.
«Ананы келпети» (М. Атабаевни «Урлангъан ажжал» деген поэмасына гере).
5 322
7 886 
