Ааламдын тузулушу

ААЛАМ — бизди курчап турган түбөлүктүү жана чексиз кең дүйнө. «Аалам» менен «космос» деген сөз маанилеш. Асмандагы жылдыздардын бардыгы А-га кирет. Жер жана күн ошондой жылдыздардан. Күндүн айланасындагы жерден башка дагы 8 планета (Меркурий, Чолпон, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон) жана миңдеген майда телолор (астероиддер жана кометалар) айланып жүрөт. Алар биригип Күн системасын түзөт. Анын диаметри 10 миллиард кмге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта өтөт (жарык нуру Күндөн Жерге 8 минутада жетет). Күн жана башкалар планеталар системасын кошо камтыган өтө чоң жылдыздар системасы галактика деп аталат. Биздин галактикага Күндөн башка 100 миллиардга жакын жылдыз кирет. Анын чеги 100 миң жарык жылына барабар жана андан тышкары башка галактикалар да бар экендиги белгилүү. Жарык нуру эң алыскы галактикалардан Жерге миллиарддаган жылдарда жете

"Космос"- бул "Бутундой Аалам" дегенди тушундурот.

Космос нурлары – Жерге космос мейкиндигинен келүүчү өтө чоң энергиялуу бөлүкчөлөрдүн жана алардын таасиринен Жер атмосферасынын атомдорунун ядролору менен өз ара аракеттешүүсүнөн пайда болгон белгилүү элементардык бөлүкчөлөрдүн агымы. Космос нурларынын курамындагы бөлүкчөлөрдүн көпчүлүгүнүн энергиясы 10 эВтон чоң. Жерге келүүчү Космос нурларынын көпчүлүгү күн системасын курчап турган галактикалардан келет. Жасалма жандоочулар жана космостук ракеталар өтө алыс жайгашкан космостук объектилерден келген Космос нурларын изилдейт.

Космос геодезиясы – геодезиянын бир бөлүгү.

Космос геодезиясында Жердин өлчөмү, чоңдугу, гравитация талаасынын параметрлери, Жер бетиндеги заттардын өз ара жайгашуусу Күн менен Айдын тутулушунун негизинде жана Жердин жасалма жандоочуларынын жардамы менен өлчөнөт.