А?ылшын тілі саба?ында сын т?р?ысынан ойлау технологиясын ?олдануды? тиімділігі

«Ел мен елді, халы? пен

халы?ты те?естіретін-білім» (М?хтар ?уезов)

Мемлекет басшысы Н. Назарбаевты? «?аза?стан жолы – 2050: Бір ма?сат, бір м?дде, бір болаша?» атты ?аза?стан хал?ына Жoлдауында: «Мектеп т?лектері ?аза?, орыс ж?не а?ылшын тілдерін білуге тиіс. Оларды о?ыту н?тижесі о?ушыларды? сындарлы ойлау, ?зіндік ізденіс пен а?паратты тере? талдау машы?ын игеру болу?а тиіс»- деп атап к?рсетті [1].

ХХ ?асырда алды??ы ?атарлы елдерді? а?параттар ?о?амына енуі т?л?аны? заманауи талаптар?а сай ой т?жырымдауын талап етеді. Болаша? ?рпа? білімді ?здігінен таба біліп, заманауи ?о?ам ?шін ?ажет да?дыларды игеру ма?ызды болып табылады. Б?гінгі ?аза?станны? ?o?амды? ?міріндегі е? алдымен гуманитарлы? білім ж?йесін жа?арту – ?зекті м?селе. ?азіргі ?о?амны? ма?ызды прoблемаларыны? бірі – б?л ??былмалы ?леуметтік ж?не экoнoмикалы? жа?дайда ?мір с?ріп ?ана ?oймай, бoлып жат?ан ??былыс?а белсенді ?сер ете oтырып, oны жа?сарту?а бейім т?л?аны ?алыптастыру бoлып oтыр. Т?рлі м?дениет пен пікірлерге ??рметпен ?арау т?л?алы?, т?л?а аралы?, м?дениет аралы? ??зыреттіліктерді? б?лігі болып табылады. Білім алушыларды лайы?ты мінез-??лы? нормаларына с?йкес т?рбиелеу,білім алушыларды? ?о?амны? ?леуметтік ж?не е?бек ?міріне тиімді ж?не сындарлы ?атысуына м?мкіндік береді, к?п м?дениетті болуына ы?пал етеді.

Болаша? ?рпа?ты? жеке т?л?а болып ?алыптасуында білім беру ж?йесін ізгілендіру – уа?ыт талабы. ?азіргі заманда білім сапасын арттыруды? бірден – бір жолы – білім беру технологиялары мен о?у ?рдісін ?йымдастыруды? жа?а т?рлерін ?олданыс?а енгізу. Осындай талап?а сай ?ызмет ету ?шін о?ытушы ?зіні? теориялы? ж?не ?дістемелік білімін ?немі толы?тырып, ?здіксіз ізденуі, ?з маманды?ын барынша жетілдіруі ж?не осы салада?ы жа?алы?тар мен озы? т?жірибені ?немі пайдалануы тиіс. ?рбір ш?кіртті? жеке т?л?а ретінде дамуына, білім сапасыны? артуына ?стазды? ?ткізген ?р саба?ы шешуші роль ат?арады. Білім алушы біліміні? сапалы болуы о?ытушыны? д?ріс беру шеберлігі мен жа?а технологияларды тиімді пайдалана білуіне, я?ни к?сіби ??зыреттілігіне тікелей байланысты[5].

Жас ?рпа?ты? жа?аша ойлауына оларды? бірт?тас д?ниетанымыны? ?алыптасуына, ?лемдік сапа де?гейіндегі білім, білік негіздерін ме?геруіне ы?пал ететін жа?аша білім мазм?нын ??ру – жалпы білім беру ж?йесіндегі ?зекті м?селені? бірі болуына байланысты, саба? ?ткізу ?діс-т?сілдеріне де жа?а технологиялар к?птеп енгізіліп жатыр. ?р білім алушы саба?та шы?армашылы?пен ж?мыс жасап, ?здігінен ізденіп, белсенділік танытатын болса, білім сапасыны? да артатынды?ында к?м?н жо?. Білім беру сапасын арттыруды? бір к?зі – жа?а технологияларды ?олдану ар?ылы саба?ты т?рлендіріп ?ткізу. Сол технологияларды? арасында, білім алушыларды? ауызекі с?йлеу тілін дамытуда ?лкен орын алатыны – «О?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту» технологиясы. [2]

Мен «?аза?стан О?у Ассосациясы» ?йымдастыр?ан «О?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту» жобасы бойынша 2013 жылы ?ткізілген курс?а ?атысып, ?атысушы ку?лігін алдым. Сын т?р?ысынан ойлау – идеялар мен бар м?мкіндікті шы?армашылы?пен ?арап жа?ындастыратын концепциялар мен а?параттарды ?айтадан т?йіндеп т?жырымдайтын к?рделі ??былыс. Сыни ойлау деген – ?р жеке т?л?аны? кез келген жа?дайда?ы м?селені ойлап, зерттеп ?орытып, ?з ойын еркін орта?а жеткізе алуы. Ол –?р м?селеге байланысты ?з пікірін айту оны д?лелдей алу, сонымен ?атар бас?аларды? пікірлерін д?лірек ?арастыруды ж?не сол д?лелдемелерді? ?исынын зерттеу дегенді білдіреді. Сын т?р?ысынан ойлауды ?йрету ?шін:

• Білім алушыларды? ойлауына, ойын ашы? айтуына р??сат беру;
• Білім алушыларды? белсенді іс-?рекетін ?олдау;
• Білім алушыларды? пікірін к?лкіге айналдырмау;
• Білім алушыларды? бір-біріне айт?ан сынны? д?лелді, ашы? болуын талап ету.

?з іс – т?жірибемнен т?йгенім: сын т?р?ысынан ойлау технологиясы- білім беру сапасын арттыруда аса тиімді, ?олайлы технология. Сын т?р?ысынан ойлау – ашы? ?о?ам негізі. Ол ?з алдына с?ра?тар ?ойып ж?не олар?а ?немі жауап іздеу, ?р м?селеге байланысты ?з пікірін айтып, оны д?лелдей алу, сонымен ?атар бас?аларды? пікірлерін д?лірек ?арастыруды ж?не сол д?лелдемелерді? ?исынын зерттеу дегенді білдіреді. Сыни ойлау – адам ?міріні? бір саласы. Олай дейтініміз – б?л философия адамдар?а к?птеген жолдар мен шешімдер ішінен ?здері ?шін нені? ма?ызды ?рі пайдалы екенін, тек ?ажетті а?параттарды ?ана жина?тап, жа?а білімді б?рын?ыдан ажырата алу?а к?мектеседі. Сыни ойлауды дамыту технологиясыны? д?ст?рлі о?ытудан басты айырмашылы?ы – білімні? дайын к?йінде берілмеуі. Б?л технологияны пайдалану ма?сатым –?азіргі ?о?амда ?з к?з?арасы, пайымдауы бар, ?зін – ?зі жетілдіріп отыратын, айналада?ы ?дерістерге сыни к?збен ?арап, жауап бере алатын жеке т?л?аны ?алыптастыру.

Саба?ты? ??рылымы

Сын т?р?ысынан ойлау жобасын п?н ерекшелігіне ?арай ?олдана білу – білім беру сапасын арттыруды?, о?ыту ма?сатына жетуді? бірден – бір жолы. Баланы субъект ретінде о?у ісіне ?зінше ?ызы?тыру ?шін о?ан ?абілетін арттыратын жа?дай ту?ызу ?ажет. Оны? бастылары о?ыту ?рдісін жа?аша ?йымдастыру, о?ушыны? о?уда?ы іс – ?рекеті ар?ылы ойлау да?дыларын жетілдіру, ?з бетінше білім алу ?дерісінде ?рекет ету. Ма?сат?а жету білім алушыны? ?зі ар?ылы ж?зеге асады. О?ытушы – ?йымдастырушы, ба?ыт беруші[3].

XX ?асырды? басында?ы ?лтты? ойшылдарымызды? бірі Ж?сіпбек Аймауытов «Саба? беру - ?йреншікті жай ?ана шеберлік емес, ол – жа?аны табатын ?нер» - деген екен. Осы ?а?ида?а с?йене отыра саба?тарымды СТО технологиясыны? ?дістерін пайдалана отыра т?рлендіріп ?ткіземін.С?зімні? д?лелі ретінде а?ылшын тілі саба?ында «The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland» та?ырыбында ?ткен саба?ымды ?сынып отырмын.

Саба?ты? ма?саты:

а) білімділік: ?лыбритания Біріккен корольдігі туралы жан-жа?ты м?ліметтерді ала отыра, студенттерді? білімдері ке?ейеді

?) т?рбиелік: Шет елмен таныса отыра, ?жымшылды??а ж?не бір-бірін сыйлау?а т?рбиелейді

б) дамытушылы?: Студенттерді? ойлау ?абілетін дамиды, д?ниетанымды? к?з?арасы ж?не ?ызы?ушылы?тары артады. Студенттерді? а?паратты? ??зіреттілігі ?алыптасады.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.

Саба?ты? ?дісі: Топтастыру, т?сіндіру, СТО технологияларыны? ?дістері.

Саба?ты? к?рнекілігі: ?лыбритания Біріккен корольдігіне байланысты интернет желісінен алын?ан деректер, суреттер, карта, ?лыбритания туы, т?рлі-т?сті маркерлер, А-3 форматты ?а?аз

Пайдаланыл?ан ?дебиет: Т. Аяпова «А?ылшын тілі 10 сынып».Алматы «Мектеп»,2006 жыл; Ю.В. Куриленко «400 тем английского языка»,2010 жыл; Интернет желісі.

П?наралы? байланыс: география, тарих.

Саба?ты? ж?ру т?ртібі:

І. ?йымдастыру б?лімі. Студенттермен амандасу, т?гендеу.

«Топ?а б?лу» -?дісі. Студенттер ?здері ?ала?ан ?ызыл, к?к ж?не сары т?стеріні? бірін та?дау ар?ылы 3 топ?а б?лінеді; «?ызыл ?алпа?тар», «К?к ?алпа?тар», «Сары ?алпа?тар». Топ?а б?ле отыра, білім алушыларды? жауабына ?арай, тиындар беріліп, тиындарды не??рлым к?п жина?ан топ же?імпаз атанатыны ескертілді.

(30секунды? видеоролик ар?ылы білім алушылар?а ?жымды? ж?мыстарына с?ттілік тілеу)

ІІ. ?й тапсырмасын тексеру

«Тірек с?здер» –?дісі. Алды??ы саба?та таныс?ан жа?а с?здерді? к?мегімен, ?ткен та?ырып бойынша, с?йлем не м?тін ??растырады. ??растыру кезінде логикалы? ойлау іске ?осылады. Білім алушыларды? с?здік ?оры, ауызекі с?йлеуі дамиды.

ІІІ. ?ызы?ушылы?ты ояту.

«Ой ?оз?ау» ?дісін : «Big Ben» видеоролигі ж?реді, білім алушылар?а с?ра?тар ?ою ар?ылы саба?ты? та?ырыбы аны?талады.

ІV. Ма?ынаны тану.

«Б??»-?дісі. Б?л ?діс ар?ылы білім алушылар ?лыбритания королдігі туралы нені білетінін ж?не нені ?йренгісі келетінін та?та?а жазамыз («Білемін» ж?не «?йренгім келеді» деген екі ба?анды толтырады, саба?ты ?орытындылау барысында «?йренгенім» деген, я?ни 3-ші ба?анын толтырады).

«?зім ?шін жазу»-?дісі ар?ылы студенттер ?зіне керекті м?ліметті жазып алады

V. Ой тол?ау.

«Семантикалы? карта» -?дісі. Білім алушы мен м?тін арасында?ы байланысты ?детеді.

Білім алушыны? м?тін мазм?нын жетік ме?геруін ж?не алды??ы саба?та ?ткен та?ырыппен байланыстыруды к?здейді.

«С?йкесін тап»- ?дісі. Елдерді астанасымен біріктіру

• England - The capital is London.
• Scotland - The capital is Edinburgh.
• Wales - The capital is Cardiff.
• Northern Ireland - The capital is Belfast.

«Бес жол ?ле?» ?дісі бойынша білім алушыларды? ?аншалы?ты та?ырыпты ме?гергендігін аны?тау?а болады. Білім алушылар ал?ан а?паратты т?йіндеп айту?а, ?здеріні? ойларын аз с?збен, біра? на?ты жеткізуге ж?мыстанады.

«К?рнекілік»-?дісі. Та?ырып?а ?атысты б?кіл ой-пікірін ?а?аз бетіне т?сіру, бейнелеп ?ор?ау.

«С?ра? ?оя білу»-?дісі. Студенттер м?тінді о?иды, ізденеді керектісін ?зіне табады.

«Д??гелек ?стел» ?дісі бойынша студенттер ?тілген та?ырып бойынша бір с?йлем жазып, к?ршісі жал?астырады.

«Б??»-?дісі. Б?л ?діс ар?ылы білім алушылар, б?гінгі саба? барысында, ?лыбритания королдігі туралы нені ?йренгені туралы жазады, я?ни ?шінші ба?анды толтырады. Б?л ?діс саба? барысында, осы?ан дейін білген м?ліметтер, саба? ?стінде білгісі келген с?ра?тар?а, саба? со?ында игеріп шы??ан м?селелерді танытуда ?те тиімді ?діс.

V. Ба?алау. Топтарды? жина?ан ?пай санын есептеп же?імпаз топ аны?талады. Білім алушылар саба?ты? ?андай де?гейде ?ткенін екі ж?лдыз, бір тілек ар?ылы ?а?аз бетіне т?сіріп,ба?алау талына жабыстырады.

VІ. ?йге тапсырма: “The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland” та?ырыбында презентация дайындау.

Міне, к?нделікті саба?тарымда сыни т?р?ыдан ойлау стратегиясын ?олдану ар?ылы білім алушыларда психологиялы? ахуал ?алыптасты. ?зін жеке дара т?л?а ретінде танып,бір-біріне ??рметпен ?арау?а ?йренді. Сыни т?р?ыдан ойлау ар?ылы ?зін-?зі ба?ылау, с?йлеу, ты?дау ?абілеттері артты. Білімді ?з бетімен алу?а деген ынтасы, шы?армашылы? ж?мыстар?а ?абілеттері артты.

Сын т?р?ысынан ойлау технологиясын саба?тарда ?немі ?олдану н?тижесінде т?мендегідей жетістіктерге ?ол жеткіздім:

Сын т?р?ысынан ойлау технологиясын саба?тарда ?немі

?олдану н?тижесіндегі жетістіктер

?орыта айт?анда, ойлаумен білім алуды байланыстыра ба?ыттайтын о?ыту технологиясы – о?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту екендігіне к?зіміз жетті. ?йткені, белгілі та?ырыпта?ы ойды сын т?р?ысынан ?арай отырып, ой-тол?ау, суреттей алу, еске т?сіру, болжау білім алушыны білім алу?а ба?ыттайтын білімні? биік белестеріне к?терілуіне жол ашады. Б?л т?жырымдамам осы СТО технологиясыны? кез- келген стратегияларынан к?рінеді. Білім алушылар?ы ?рі ?арай ойын, шы?армашылы? ?абілеттерін к?рсетуге ынталандырады.

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1. ?аза?стан Республикасыны? Президенті Н. Назарбаевты? ?аза?стан хал?ына Жолдауы «?аза?стан жолы – 2050: Бір ма?сат, бір м?дде, бір болаша?» – Астана, 2014.
2. «О?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту». Ба?дарлама жобасы ?шін дайындал?ан I-І? методикалы? ??рал, 4 - 25 шілде. 1998ж.
3. О?ушыны? танымды? белсенділігін арттыру. //?аза?стан мектебі, 2010, №7
4. Сын т?р?ысынан ойлау жобасыны? тиімділігі. //Ашы? саба?тар, 2010, №8
5. Шы?армашылы? ?абілетті дамыту – м??алім міндеті. //?аза?стан мектебі, 2008, №8
6. Интернет ресурстары.