Ашы? саба? "Б??ар жырау" 8 сынып

Саба?ты? та?ырыбы: Ел бірлігі-Б??ар ?ле?деріні? басты та?ырыбы

Саба?ты? ма?саты:

а) Білімділік: Жырау тол?ауларын т?рлі та?ырыбы бойынша топтап, талдау

барысында о?ушылар?а тол?ауларны? ?зекті та?ырыбы мен идеясын

а??арту, т?сіндіру.

?) Жырау тол?ауларында?ы а?ыл – на?ылдарды негіз ете отырып

о?ушыларды адамгершілікке, бірлікке, татулы??а т?рбиелеу. Елін

с?юге, ?ор?ау?а ша?ыру.

б) О?ушыларды? шы?армашылы?пен ж?мыс жасауына ы?пал

ету, с?з байлы?ын арттыру; есте са?тау ?абілетін дамыту.

Саба?ты? н?тижесі: Б??арды? ?мірі мен шы?армалары туралы толы? м?лімет алады. Тоол?ауларын о?и отырып,?мір,оны? м?ні туралы ой т?йеді.

Саба?ты? к?рнекілігі: Слайд, тапсырма жазыл?ан кеспе ?а?аздар,?аламтордан алын?ан ?осымша деректер

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?

П?наралы? байланыс: тарих,?дебиет

Саба?ты? барысы:

а) ?йымдастыру: Сыныпты саба??а ?зірлеу; С?лемдесу, т?гендеу, сынып тазалы?ына

к??іл б?лу, о?ушыларды? назарын саба??а аудару; ол ?шін:

І. ?ызы?ушылы?ын ояту

Білімді тексеру: Жыраулар поэзиясы ?ай кезе?нен басталады? Оны? басты ?кілдері кім?

XV ?асырдан басталады. ?кілдері: Асан ?ай?ы, Доспамбет, А?танберді,

?азту?ан, ?мбетей, Шалкиіз, Жиембет жыраулар.

Ол ?шін: ?й тапсырмасы с?ралып жат?анда, жалпы жыраулар поэзиясынан білімдерін аны?тау ?шін карточкалар тарату.

1..“Жырауларды? с?зі ма?сатсыз айтылмайды. Не айтса да, к?пті? м??ы, к?пті? жайы туралы айтады” деген жазушыны к?рсеті?із

а) М.?уезов ?) Ы.Алтынсарин б) А. ??нанбаев

2.Кісіні к?рсе? есікке, Ж?гіріп шы?, кешік пе.

?арсы алмаса? мейманды, Кесір болар несіпке-андай жырауды? ?негелі с?зі ?

а) А?тамберді ?) ?мбетей б) Б??ар

3.Т?йе мойнын т?з кесер", "К?лдір,к?лдір кісінетіп", "Жыл?ыдан ас?ан мал бар ма" тол?ауларыны? авторы

а) ?мбетей ?) Жиембет б) А?тамберді

4.К?п ішінде бір жал?ыз,

К?п м??айып жылайды.

К?йбе?дескн к?п жаман

С?з тигенге ??сайды\ ?андай ?деби тілді ажарлап, с?зді? ре?ін келтіре т?сетін к?ркемдік т?сіл бар

а) Ассонанс ?) Аллегорлау б) Аллитерация

5. «Мада? жыры», «Белгілі

биік к?к се?гір», «Ала? да ала?, ала? ж?рт». тол?ауларыны? авторы

а) ?азту?ан ?) Жиембет б) А?тамберді

6. Айдаса ?ойды? к?семі,

С?йлесе ?ызыл тілді? шешені - бол?ан жырау

а) Б??ар ?) Шалкиіз б) ?азту?ан

7.Сен -алтынсы?,мен-п?лмын

Сен-жібексі?,мен-ж?нмін.

Сен-с?лтансы?, мен-??лмын

Сен-с?н?арсы?,мен-?умын-Шалкиіз жырауды? ?анда тол?ауынан ал?ан ?зінді

а) Би Темірге айт?ан І тол?ауы ?) Би Темірге айт?ан ІІ тол?ауы б) Ары? хан

8. К?нбатыстан бір д?шпан, А?ыры шы?ар сол т?стан.

?зі сары,к?зі к?к, Шашын алмай тарайды.

Затсыз,тексіз бір к?пір, Аузы\басы ж?н к?пір-Б??арды? ?ай тол?ауынан алын?ан ?зінді?а) Он екі айда жаз келер ?) Бірінші тілек б) ?илы заман

9. "Еділ бол да,Жайы? бол", "К?лде ж?рген ?о?ыр ?аз", "Б?л заманда не ?аріп" тол?ауларыны? авторы

а) Асан ?ай?ы ?) Жиембет б) Б??ар

10. С?йлегенде к?мекейі б?лкілдеп,аузынан тек ?ле? с?з т?гілгендіктен "к?мекей ?улие"атан?ан жырау кім? а) Б??ар ?) А?тамберді б) Асан?ай?ы

Ма?ынаны ажырату

Ел бастау ?иын емес,

?она?тын жерден к?л табылады

?ол бастау ?иын емес,

Шабатын жерден ел табылады.

Шаршы топта с?з бастаудан ?иынды к?ргем жо?. – деген кім айтып еді?

– Б??ар жырау ?ал?аман?лы.

– Д?рыс айтасындар? Онда ?йге ?андай тапсырма беріледі?

?й тапсырмасын с?рау:

?йге берілген тапсырма: Б??ар жырауды? ?мірі мен шы?армашылы?ы туралы ?осымша а?парат жинап м?лімдеме жасау. Б??ар жайында?ы ел аузында?ы а?ыздарды тауып, дайындалып келу. С?ра? – жауап ?дісі бойынша ?мірі мен шы?армашылы?ы туралы с?рау А?ыздарды дайындалып келгендер болса с?рау. Бір – екі о?ушылардан жат?а с?рау.

Топты? ж?мыс

І Б??ар жырауды? ?мірі мен шы?армашылы?ы

ІІ Б??ар жырау тол?ауларыны? та?ырыбы мен идеясы

ІІІ Б??ар мен Абылай жайлы ел аузында?ы а?ыздар,зерттеулер

Жыраулар тол?ауларынан б?ріні? де хал?ыны? ?амын ойла?аны?, бейбіт, тыныш заманды а?са?анын, елді бірлікке ша?ыр?анын а??арамыз. С?здері а?ыл – на?ыл?а толы болып келеді.

Ма?сат ?ою:. Енді жырау тол?ауларыны? негізгі та?ырыбы, идеясы не екеніне назар аударайы?. Жырау тол?ауларына, ма?ынасына саяхат жасаймыз. Б?гінгі к?нді ж?не саба?ты? та?ырыбын жазып ?ояйы?.

Б??ар жырау тол?ауларын ?лкен т?рт топ?а б?луімізге болады.

1. ?мір жайлы тал?аулары.

2. Адам ?міріні? кезе?дері жайлы.

3. Ел бірлігі жайлы.

4. Абылай хан?а арна?ан тол?аулары жайлы.

Б??ар жырау тол?ауларыны? басты та?ырыбы мен идеясы.

Б?рі?із де бір енеден ту?андай болы?ыз».

?мір жайлы тал?ауларынан жырауды? таби?ат ??былыстарына к?з жібере отырып, соларды? б?ріні? де ?ліп, ?шіп, ?згеріп отыратыны? нанымды д?лелдегенін к?реміз. Жырауды? с?здері т?нып т?р?ан а?ыл, ?негелі, ?ибратты с?здер. «?ара ??лам ж?йрік деп», «Ай не болар к?ннен со?», «Ежелгі дос жау болмас», «Жар басына ?онба?ыз», «Жол ??ры?ы ?аба деп», «?ара ар?ыма? арыса», «Жар? – жар? еткен жайда бар», «Ас?ар тауды? ?лгені», т.б. Биік тау?а жарасар «Ас?ар тауды? ?лгені» деге? ?ле?інде жырау «?лмегенде не ?лмейді?» с?ра?ына «жа?сыны? аты ?лмейді, ?алымны? хаты ?лмейді», – деп жауап беріп, б?кіл ой – білімін, талант – дарынын, ?мірін, адамзатты? асыл арманы ?шін сарп еткен адамдарды? есімі де, оларды? артына ?алдыр?ан аталы с?здері де ?асырлар?а кете береді деген т?йін жасады.

Адам ?міріні? кезе? – кезе?дері туралы тол?ауларыны? да ?ибраты мол. Б?л та?ырыпта?ы ?ле?деріне «Жиырма жасы?да», «Ей Абылай, сен он бір жасы?да», «Атам бол?ан жиырма бес» – ті жат?ызу?а болады. Адамзатты? жас кезінен бастап ?артай?ан ша?ына дейінгі ?мірін суреттейді.

«Атам бол?ан жиырма бес» деген ?лен?нде жасты? пен к?рілікті ?арама ?арсы ?ойып суреттесе, «Жиырма деген жасы?ыз» деген ?ле?інде жиырмадан то?сан?а дейінгі кезе?ді жеке – жеке жырлайды.

Б??арды? ?ай тал?ауын алса? та, елді бірлікке ша?ыру идеясы а??арылады. Ел бірлігін, ел тынышты?ын, т?уелсіздігін, бейбіт ?мірін жырына ар?ау еткен жырауды? б?л та?ырыпта?ы ?ле?дері «Керей, ?айда барасы?», «Бірі етек, бірі же? бол?ан», «Б?л, б?л ?йрек, б?л ?йрек» т.б. к?птеген ?лендерін атау?а болады.

«А?айынны? арызы, елді? с?нін кетірер».

Абысынны? арызы, ауыл с?нін кетірер,

Бірі етек, бірі же? бол?ан,

Ежелден са?ан ел бол?ан,

Орта ж?зден кісі? жо?,

Найзасыны? ?шы алтын.

Кіші ж?зден кісі? жо?, - деп оны бас?а шы?армаларында одан ?рі тере?детеді.

«Айнала алмай ат ?лсін,

Айыра алмай жат ?лсін,

Жат бойынан т?нілсін,

Б?рі?із де бір енеден ту?андай болы?ыз», - деп ?сиет айтады.

Топтастыру

Б??ар жырау кім?( 17 слайд)

Б??ар жырау тол?ауларыны? ?зектілігі неде? ( 18 слайд)

Абылай?а к?п ?ле?дер арналуыны? бір себебі – ?аза? елін хан айналасына топтастыру еді.Жалпы, жырауды? тол?ауларын бірінен – бірін б?ліп ?арау м?мкін емес. Себебі ?р ?ле?інде та?ырып пен идея ел бірлігі, татулы?ын д?ріптей келіп, бір бірімен саба?тасып жат?ан ?лгі ?негеге толы жырлар екенін к?реміз.

Тарих беттерінен( 19,20 слай)

Абылай ірге тасын ?алап берген ?аза? елі б?гін ?андай?

І. ?лемге танымал бол?ан ?аза?стан мемлекеті

ІІ ?лемге елді таныт?ан ?аза? еліні? ?ландары кімдер?

ІІІ ?алымны? аты ?лсе де,хаты ?лмейді. (Абылай мен Б??арды? есімі кейінгі ?рпа??а ?алай танымал болды)

Саба?ты т?сінгендігін тексеру

Б??ар жырау тол?ауларында?ы негізгі та?ырып пен идея ?андай?

Адам ?міріні? кезендерін суреттеген ?андай ?ле?дер бар?

Ел бірлігін са?тау идеясы жырау тол?ауларынан ?алай к?рініс береді?

Карточка тарату.

Бекіту: Б??ар жырау шы?армаларынан ел бірлігін к?здеген с???ылалы?ты, татулы?ты а?са?ан а?ыл иесі екені? к?реміз (22-24 слайд).

Жырау ?з жырына заманны? т?рлері ??былыстарын жа?сы мен жаман, досты?, адалды?, мейірімділік т.б. жайында?ы ойды да ар?ау еткен. Абылай образын ашуда да ?лесі зор екенін к?реміз.

1. ?йге тапсырма; 25 слайд "Тілек" ?ле?ін жаттау, “Б??ар – ел бірлігі туралы жырла?ан жырау” та?ырыбында шы?арма жазу.

Ба?алау