Cептеулик шылау

К?ні:19.03.15 ж.

П?ні: ?аза? тілі

Сыныбы: 6 «Б»

П?н м??алімі Анесова Ж.К.

Саба?ты? та?ырыбы: Септеулік шылаулар

Саба?ты? ма?саты:

білімділік: септеулік шылауларды? м?нін, ?ызметін т?сіндіру. ?зге с?з таптарынан ерекшелігін таныту, кейбір ??сас формаларын ажырату жолдарын т?сіндіру;

дамытушылы?: ?тілген теориялы? ??ымды практикада ?олдана білуге ?йрету, берілген материалды тияна?ты ме?геруге, ойлау белсенділіктері мен шы?армашылы? ?абілеттерін дамыта т?суге ы?пал ету;

т?рбиелік: о?ушыларды білімді, а?ылды, ?негелі т?л?а етіп т?рбиелеу. Эстетикалы? ?негелі ортаны ?алыптастыру.

Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі

Саба?ты? типі: аралас саба?

Саба?ты? ?дісі: репродуктивті,іздендіру, т?сіндіру, СТО стратегиялары

Саба?ты? к?рнекілігі: : та?ырып?а байланысты слайдтар,?лестірмелер

Тех.??рал-жабды?: мультимедиялы? ?ондыр?ы

П?наралы? байланыс: ?аза? ?дебиеті, орыс тілі, тарих, музыка

Саба?ты? барысы : І. ?йымдастыру кезе?і

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау

ІІІ. ?ткен материалдар бойынша білім тексеру

ІV. Ма?сат ?ою

V. Жа?а материалды т?сіндіру

VІ. Жа?а материал бойынша т?сінгендерін зерттеу

VIІ. Бекіту

VІIІ.?йге тапсырма беру

IX. О?ушылар білімін ба?алау

I. ?йымдастыру кезе?і

Психологиялы? дайынды?

С?зге с?зді байлаймын,

С?йлемге м?ше болмаймын.

Жауап бермей с?ра??а

Адамдарды алдаймын, - деп ?ле? шы?ар?ан ?ай с?з табы, балалар?

II. ?й тапсырмасын тексеру

1.Шылау. Шылау с?здер туралы т?сінік

2. 349 –жатты?у. М?тіннен шылауларды теріп жазы?дар ж?не ал?аш?ы екі с?йлемді ??рамына ?арай талда?дар.

?лестірме ?а?аз №1

Шылауды тап ж?не о?ан матеметикалы? т?сілмен дыбысты? мінездеме бер.

Киіз ?й к?шкенде ?олайлы, ?йткені ол – жиналмалы.

?лестірме ?а?аз №2

Шылауды тауып, ма?алды? ма?ынасын ашу, с?з табына талдау.

Ерді ел ?шін, жігітті ж?рт ?шін ма?та. (Б.Момыш?лы)

(?лы же?істі? 70 жылды?ы туралы айту)

III. ?тілген материалдар бойынша білім тексеру

Зымыран с?ра?тар

1. ?стеу деген не ж?не оны? ма?ыналы? т?рлерін ата?
2. К?семше ж?не есімшені? ж?рна?тары ?андай?
3. Шылауды? бас?а с?з таптарынан ?андай

айырмашылы?тары бар?

4. Етіс ж?не оны? т?рлерін атап шы?.

IV. Ма?сат ?ою

Мына ?ле? жолдарына назар аударайы?шы, балалар, б?л ?ле?ді кім жазды екен?

( «Мен жазбаймын ?ле?ді ермек ?шін» ?ле?ін бір о?ушы о?иды)

Мен жазбаймын ?ле?ді ермек ?шін,

Жо?-барды, ертегіні термек ?шін,

К?кірегі сезімді,тілі орамды,

Жаздым ?лгі жастар?а бермек ?шін.

- ?ле?де Абай а?ынды? ?нер еріккенні? ермегі емес, ол-?о?амды т?зетуші ?лы к?ш деп ?арады.?ле?дерінде жастарды ?нер-білімге ша?ырды. Білім адамды ?ара??ы ?апастан жары? ?лемге алып шы?ады. Кеме?гер Абай да ?зіні? ?ле?дері мен ?ара с?здерінде б?л та?ырып?а жиі то?талады. Ол а?ылды, білімді болу ??ымын адам болу, толы? адам деген с?здермен белгілейді. - ?ле?нен жеке т?р?анда ?зіндік ма?ынасы жо? с?здерді тауып к?рейік. (- Б?л ?ле?де ?шін деген лексикалы? ма?ынасы жо? с?здер бар).

-?шін с?зіні? толы? ма?ынасы жо?, біра? олар с?йлемде ?зі ?атысты с?здерге ?осымша м?н ?степ, белгілі бір ?ызмет ат?арып т?р. ?шін шылауы ермек, термек, бермек с?здеріне ма?сат м?нін ?степ, ол с?здерді жазбаймын ж?не жазамын с?здеріне ба?ындыра байланыстырып т?р.

?шін шылауымен тіркескен ермек, термек, бермек с?здеріне с?ра? ?ойып к?рейікші, ?андай с?ра??а жауап беріп т?р ж?не ?ай септікте т?р?

Ендеше, балалар, б?гін біз белгілі бір септікте т?р?ан с?збен ?ана тіркесіп ?олданылатын септеулік шылаулармен танысамыз.

(О?ушылар?а саба?ты? та?ырыбы мен ма?саты туралы хабарлау)

V. Жа?а материалды т?сіндіру

*Мейрам ?лдекімге телефон ар?ылы ?мір етті. Мысалда?ы ар?ылы септеулік шылауы телефон с?зін ?мір етті деген баяндауышпен амалды? ?атынаста байланыстырып, с?з тіркестерін ??рап т?р. (Телефон с?зі ?ай септікте т?р? Атау септік)

*Т?ске дейін ж?зге жуы? хат жібердік. Дейін шылауы т?ске с?зін хат жібердік деген с?збен мезгілдік ?атынаста байланыстырып, с?з тіркестерін ??рап т?р. Жуы? шылауы хат жібердік деген с?збен м?лшерлік ?атынаста байланыстырып, с?з тіркесін ??рап т?р. (Т?ске дейін, ж?зге жуы? с?здері ?ай септікте т?р? Барыс септік)

*Ж?мыстан кейін жал?ыз жан тыныс — осы. Кейін шылауы ж?мыстан с?зін жан тыныс деген с?збен мезгілдік ?атынаста байланыстырып, с?з тіркестерін ??рап т?р.(Ж?мыстан кейін с?зі ?ай септікте т?р? Шы?ыс септік) *Мен ?кеммен бірге кешке шейін ж?мыс істедім. Бірге шылауы ?кеммен деген с?збен тіркесіп келіп, ж?мыс істедім деген с?збен амалды? ?атынаста байланыстырып, с?з тіркесін ??рап т?р. (?кеммен бірге с?зі ?ай септікте т?р? к?мектес септік). Шейін шылауы кешке деген с?збен мезгілдік ?атынаста байланыстырып, с?з тіркесін ??рап т?р. (Кешке с?зі барыс септікте т?р) Ереже шы?ару

Септеулік шылаулар – белгілі бір септік т?л?ада?ы толы? ма?ыналы с?здермен тіркесіп келіп,о?ан ?осымша (мезгілдік, мекендік, шектік, себептік, ма?сатты?, м?лшерлік, т.б ) м?н ?степ, оны екінші с?збен саба?тастыра ( ба?ындыра) байланыстыратын шылау т?рлері. Септеулік шылаулар септеуліктер деп те аталады.

Мысалдармен берілген кесте

Септеуліктер орыс тіліндегі «Служебные слова (предлог, союз)» деп аталатын к?мекші с?здерге жа?ын. Септеулік шылаулар атау, барыс, шы?ыс, к?мектес септік т?л?асында?ы зат есім, есімдік, заттан?ан с?здермен ( сын есім, есімше, т?йы? етістік, т,б. ) тіркесіп келіп, оларды екінші с?збен саба?тастыра байланыстырады. Мезгілдік, мекендік, амалды?, себептік, ма?сатты? ?атынаста?ы с?з тіркесін тудыру?а д?некер болады.

VІ. Жа?а материал бойынша т?сініктерін тексеру

Семантикалы? кесте

VII. Бекіту. Арты? білім – кітапта

351 – жатты?у. Септеулік шылауларды? ?ай с?з табына тіркесіп, ?андай ма?ына беріп т?р?анын талда?дар.

1.?он?аннан бері – бері шылауы ?он етістікті с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. ?он?аннан бері шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Кеш сайын-сайын шылауы кеш зат есімді с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. Кеш сайын атау септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

2.Ж?рме?кесінен кейін- кейін шылауы ж?рме?ке зат есімді с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. Ж?рме?кесінен кейін шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

О?ып бол?аннан кейін-кейін шылауы бол?ан етістікті с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. О?ып бол?аннан кейін шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

3.Н?керімен бірге- бірге шылауы н?кер зат есімді с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. Н?керімен бірге к?мектес септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

4.Биеге ?арай- ?арай шылауы бие зат есімді с?з табымен тіркесіп, мекендік ма?ына беріп т?р. Биеге ?арай барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

5.Шы?ардан б?рын-б?рын шылауы шы?ар етістікті с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. Шы?ардан б?рын шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

?келгеннен кейін-кейін шылауы ?кел етістікті с?з табымен тіркесіп, мезгілдік ма?ына беріп т?р. ?келгеннен кейін шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

К?пке дейін- дейін шылауы к?п ?стеу с?з табымен тіркесіп, м?лшерлік ма?ына беріп т?р. К?пке дейін барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

?амыс?а ?арай-?арай шылауы к?п ?амыс зат есім с?з табымен тіркесіп, мекендік ма?ына беріп т?р. ?амыс?а ?арай барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Адам сия?ты-сия?ты шылауы адам зат есімді с?з табымен тіркесіп, амалды? ?атынаста байланыстырып т?р. Адам сия?ты атау септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

352 – жатты?у. Септеулік шылауларды тауып,оларды? ?ай септіктегі с?здермен тіркесіп т?р?анын аны?та?дар.

?ткен(нен) со? –шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Шы??ыс?а ?арай –барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Тобы?ты?а ?арай- барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Бас?ан сайын-атау септіктегі с?збен тіркесіп т?р.(бас-?ан есімше есімдерше т?рленіп, есім ?ызметін ат?арып т?р, я?ни бас?ан сайын атау септігінде т?р)

Ж?зге тарта- барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Содан бері- шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Ая?ына шейін- барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

?йді? ы?ына ?арай- барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Отыр?ан сия?ты едім- атау септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Себумен ?абат- к?мектес септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

К?мір тап?аннан кейін- шы?ыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Бал?аш?а дейін- барыс септіктегі с?збен тіркесіп т?р.

Суретті тапсырма

Суретті? орнына с?з, сызы?ты? орнына шылау ?ойып о?у.

Биыл балалар бізді? ж?лдызды ?аламызды? ??рыл?анына ?анша жыл болып отыр?

1991 жылы 2 с?уірде Ке?ес Ода?ы ?арышкерлер даярлау орталы?ында ?арыш?а ?шу дайынды?ына кірісіп, сол жылы ? азанда Бай?о?ырдан «Союз ТМ-13» кемесімен ?арыш?а ?шты. ?арыш кемесі жер т??ірегіндегі «Мир» орбиталы? кешенімен т?йісті. ?зге ?арышкерлермен бірге биотехнология, металлургия, медицина салалары сонымен ?атар Арал айма?ы бойынша ?ылыми-зерттеу ж?мыстарын ж?ргізді.Зерттеу н?тижесінде Арал ?стіндегі т?зды ша? борамасыны? пайда болу процесінен кейін сол зиянды аэрозолдарды? ?аза?стан мен Ресей айма?тарына таралуыны? ?арышты? суреттері алынды.

1991 жылы 10 ?азанда Жерге оралды. ?арыштан орал?ан со?, ?аза?станда?ы ?арышты? даярлы?ын зерттеулерді? негізін ?алау?а, отанды? ?арулы К?штерді? ?скери даярлы?ын жетілдіруге, ?скери-патриотты? т?рбие ж?мыстарын жол?а ?ою?а белсене араласты.

Сергіту с?ті

353-жатты?у. Шы?армашылы? тапсырма

Септеулік шылауларды ?атыстыра отырып, «Досым туралы» деген та?ырыпта ойтол?ау жазы?дар.

?дебиет ?леміне саяхат

Мына с?йлемдерден шылауларды тауып, септеулік шылаулар?а ажырат. Кімні? с?зі?

-Мен ?шін сені? адам бол?аны?нан арты? еш?андай ба?ыт жо?,-деді. (кім?)

?зі?е дейін неше о?ушы ?ал?анын, сенен ?ашан с?рауы м?мкін екенін біліп отырасы?. (кім?)

“?ап, ?й?ы бермеді-ау” деп ренжіді, онан со?: “?ой, т?райын, болмас” деп ойлады та?ы да. (кім?)

-Жарты са?аттан кейін барлы? жа?дайды толы?ымен баяндайсы?! – дедім М?хамет??л?а. (кім?)

Жа?а саба?ты ?орыту

Т?рт септікпен тіркесемін,

Саба?тасып к?н кешемін.

Мезгіл, мекен, амал, себеп

?атынасты мен шешемін, - деп ?ле? шы?ар?ан ?ай шылау екен?

- Б?л шылаумен біз жа?а ?ана танысты?. Ол туралы жа?сы біліп алды?дар ма? Ендеше, ол туралы білгендері?ді айтып к?рі?дерші?

Жа?а таныс?ан септеулік шылауды есімізде мы?тап са?тау ?шін ойын ойнап к?рейік. Ойынны? шарты: арты? с?зді тез тауып айту керек.

«Не арты??» ойыны

VIІI. ?йге тапсырма беру

1. Септеулік шылаулар
2. 354-жатты?у. К?ркем шы?армадан ?рі, бері, кейін, б?рын с?здеріні? бірде шылау, бірде ?стеу ?ызметінде ?олданылатын жайларына 8 с?йлем жазы?дар.
3. ?дебиет о?улы?ында?ы “?ылау” ??гімесінен септеулік шылауы бар ?ш с?йлем жазып, с?з табына талдау жасау.

IX. О?ушылар білімін ба?алау