Физика жаратылыш жонундогу илим

Адамзатты курчап тургандардын бардыгын: жанжаныбарларды, өсүмдүктөрдү, аба ме­нен сууну, тоо-таштарды, Жер менен Айды, Кун менен планеталарды, алыстагы жылдыздарды да адамдар өздөрү табият же жаратылыш деп атап алышкан. Адам өзү дагы табияттын ажырагыс бир бөлүгү. Турмуш бул элдин күндөлүк жашоо-тиричилиги. Адам турмушунун деңгээли адамдын табият менен болгон мамилесине, жөндөмүнө жана аракеттеринин жемишине жараша болот. «Физика» термини биринчи жолу байыркы грек ойчулу Аристотелдин (биздин заманга чейинки 384322жылдар) чыгармаларында кездешет. Ал эми орус тилинде «физика» деген созду немец ти линен которуп чыгарган окуу китебинде биринчи жолу М. В. Ломоносов колдонгон. Жаратылышта болгон жана болуп жаткан озгөруулорду уйронуу ме­нен адамзат оз турмушун жакшыртуунун камын көруп келген. Ошон­дуктан адамдар табияттын өзгөрүүлөрүн ар дайым көңүл бурушкан. Аларды байкап, сырларын түшүнүүгө аракеттенишкен. Жаратылышта болгон бардык өзгөрүүлөр кубулуштар деп аталат. Физикада механикалык, жылуулук, электрдик, магниттик жана жарык кубулуштары окулат. Механикалык кубулуштарга көзубуз менен көруп, байкаган бар­дык кыймылдар кирет. Алсак курткумурскалардан баштап, космос кемелеринин, ал эмес Жер, Ай, Кун сыяктуу космос объектилеринин кыймылы да механикалык кубулуштар болуп эсептелет.Жылуулук кубулуштарына ысуу жана муздоо, тонуу жана эруу, буунун пайда болушу, шамалдын пайда болушу жана башкаларды ко шууга болот. Электр кубулуштарына электр тогун алуу, электрди уй шартында, өндүрүштө, айыл чарбасында колдонуу, чагылгандын чартылдашы, кун дун күркүрөшү мисал боло алат. Магниттик кубулуштардын мисалы катары магниттин темирлерди өзунө тартуусун, компастын жардамы менен Жердин уюлдарына жа раша багыт алууну, электр тогун пайда кылуучу тузулуштөрдун иштешин келтирсек болот. Жарык кубулуштары жарык нурунун тузулушу, жарыктын тара лышы, көлөкөнүн пайда болушу, ар кандай тустөрдүн бар экендиги аркылуу тушундурулөт. Жогоруда белгиленген кубулуштар адамдын кундөлук турмушунда ар дайым жолугуп, бизге көнүмүш болуп калган көрунуштөрдөн.