Информатика

Компьютер ж?не оны? ??рыл?ылары

Есболатов Н?рлан М??анбет?лы

О.Исаев атында?ы орта жалпы білім беретін мектебіні? м??алімі

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушыларды компьютер ж?не оны? ??рыл?ыларымен таныстыру,

Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту, а?паратты? ??зіреттілігін арттыру. ЭЕМ-ні? м?мкіндіктерін к?рсету.

Т?рбиелік: Компьютермен ж?мыс жасау кезінде ?ауіпсіздік ережесін са?тау, топпен ж?мыс істеу кезінде ?йымшылды??а, белсенділікке т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: аралас

Саба?та ?олданылатын педагогикалы? технологиялар: АКТ, СТО элементтері,

Саба?ты? ?олданылатын к?рнекті ??ралдар: компьютер, инт.та?та, электронды о?ул.

Саба??а ?ажет ??рал – жабды?тар: ресурс пара?шалары, флипчарт, т?рлі т?сті бояулар, компьютер ??рыл?ыларыны? суреті бар фишкалар, топ ережесі жазыл?ан плакат.

Саба?ты? барысы:

?йымдастыру б?лімі:

О?ушыларды? саба??а дайынды?ын к?збен шолу, т?гелдеу, саба??а назарын аудару.

О?ушылар топ?а б?ліну ?шін монитор, ж?йелік блок, пернета?та суреттерін та?дап алады. Сынып 3 топ?а б?лінеді.

?й тапсырмасын тексеру:

Инфо диктантты интерактивті та?та ар?ылы орындау ар?ылы ?й тапсырмасы тексеріледі. ?р с?ра? 1 – ?пай. ?р о?ушы?а жеке – жеке таратылады. Орындап бол?асын ?ш топ пара?тарын са?ат тілі бойынша ауыстырады. М??алім орта?а жауап пара?ын тастайды. ?р о?ушы тексеріп ?пай санын салып ?здеріне кері ?айтарып береді, сол кезде ?р о?ушы ?з ?пайын к?ріп, ортадан сонша фишка алып алдарына жинап ?ояды.

Есептеуіш техниканы? даму тарихы

Есептеуіш техника дамымай т?рып адамдар -- пайдаланды.

Есепшотты? пайда болуы деректерге ?ара?анда ?ытай немесе Египетте -- шамасында бал?ан.

Есепшот Ресей де -- ?асырларда пайда бол?ан

17 ?асырды? ая?ында шотландиялы? --- логорифм т?сінігін енгізді.логорифм кестесін ??рды.

-- жылы а?ылшын Д.Робертсон ?алымы логарифм сыз?ышын жасады. М?ндай идеяны --- ?сын?ан.

1642 жылы француз математигі Блез Паскаль 19 жасында д?ние ж?зінде бірінші рет -- жасады.

1694 ж неміс математиці Лейбниц Паскаль механикалы? есептеу машинасын ---- ??рды. Есептеуіш техниканы? XIX ?асырдан ?ар?ындап дами бастады.

1833 жылы ал?аш?ы есептеуіш автоматты? авторы ---- аналитикалы? машинаны? жобасын жасады. Оны казіргі кезде компьютерді? атасы деп атайды.

Д?ние ж?зі бойынша ал?аш?ы 1846 жылы Бэйббидж машинасына ба?дарлама жасаушы --- бірінші ба?дарламалаушы деп аталын?ан.

XIX ?асырды? со?ында американды? Герман Халлериат ---- машинасын ??рды.Холлериат 7 жыл бойы пайдаланылды. Холлериат есепші-перфорациялы? машинаны жасайтын фирманы? негізін ?алады. 1944 американ математигі Говард айкен Горвард Марк-1 автоматты есептеуіш машинасын ??рды. Бірінші электронды машиналар --- жылы Пенсильван университетінде ENIAC деп аталды, 1949 жылы EDSAC машинасы ??растырылды.

ЭЕМ буындары:

Бірінші буында – бірінші электронды? машиналар 1940-1955 жылдар

Екінші буын?а 1955 жылдан бастап, жартылай ?ткізгіштер, транзисторлар пайда бола бастады.

?шінші буын?а – интегралды? негізінде ??рыл?ан ЭЕМ-дер. ?азіргі кездегі компьютерлер т?ртінші буын?а жатады.

Т?ртінші буын?а - ЭЕМ –лар ?олданылуда.

Бесінші буында?ы компьютерлер ?лі шы??ан жо?. ЭЕМ-ді жасау ісі ?ол?а алынуда.

Топ ережесі ілінеді:

1. Бір – бірін ты?дау
2. Уа?ыт ?немдеу
3. ?діл ба?алау
4. Бір – бірін мада?тау

Саба?ты? та?ырыбын ашу:

?рбір топ?а суреттеріні? атын табу ?шін монитор, ж?йелік блок, пернета?та деген жазуы бар пара?ша таратылып, тобында?ы суретті? аттарын тобымен а?ылдасу ар?ылы ?здері табады. ?р топ алдында компьютер ??рыл?ылары алдын ала ?ойылады, барлы? ??ралдарды ?олмен ?стап, к?ру, тану ар?ылы о?ушылар жа?а та?ырыпты ме?гереді. М??алім ба?ыт – ба?дар беруші ретінде саба??а ?атынасады.

Жа?а саба?.

Жа?а саба? бойынша а?парат жазыл?ан пара?ша ?а?аздарын таратамын. О?ушылар алдымен асы?пай о?ып танысып, содан кейін ?з тобында а?ылдасып, ойларын жина?тап, алдарында?ы флипчарт?а т?сіреді. Та?та алдында шы?ып т?сіндіреді.

Бекіту.

О?ушылар?а тобында с?ра?тар дайындап отыру, тапсырылады. Жауап берген о?ушы фишка жина?тайды. Интерактивті та?та ар?ылы ??рыл?ыларды? фото суреттері к?рсетіліп отырады.

Сергіту с?ті : Музыкамен би.

Ба?алау: Саба? со?ында к?п фишка жина?ан о?ушылар ба?аланады. Саба??а белсенді аралас?ан о?ушылар мада?талынады, белсенділік танытпа?ан о?ушылар болса ескерту беріледі.

Кері байланыс: Саба?тан ал?ан ?серлерін смайликтер ар?ылы к?рсету.

?йге тапсырма: Компьютер ??рыл?ыларыны? ж?мыс істеу принциптері туралы ?осымша а?паратты м??алім почтасына жіберу.

Жа?а т?сініктер жазыл?ан ресурс пара?ы

Компьютер “с?зі” есептеуіш” дегенді білдіреді, я?ни есептеуге арнал?ан ??рыл?ы.компьютер-деректерді ба?дарламалап ??лдеуге арнал?ан электрондар ??рыл?ы.?азіргі компьютерлер тек есептеп ?ана ?оймай, цифрлы? емес (м?тіндер,дыбыстар, графика ж?не т.б.) а?паратты ?ндейді, ?р т?рлі технологиялы? процесттерді, деректер базасын ж?не бас?аларды бас?арады.Б?л типті компьтерлерді д?ние ж?зінде ж?здеген ?ндірушілер шы?арады.Олар ?зара ?німділігімен, жадыны? сыйымдылы?ымен ж?не бір?атар функционал м?мкіндіктерімен ерекшеленеді. ДК-сі. Біра?.ДК-лерді? барлы? типтеріні? а?парат ?ндеу ж?не адаммен ?арым-?атынас жасауыны? негізгі принціптері бірдей. Дербес компьютер ?нерк?сіп б?йымы ретінде ?зара жал?астырушы кабельдермен байланыстырыл?ан бірнеше блоклардан т?рады.

Блоктарды? номенклатуруасы ?р т?рлі болуы м?мкін,біра? кез келген компьютер ж?мыс істеуі ?шін, ?ш блоктан т?ратын жина? керек. Бас?а ??рыл?ыларды? барлы?ы ?осымша деп аталады.Олар?а принтер, дыбыс колонкалары, ??ла??ап, микрофон, модем, сканер, маус, трекбол, терте жатады. Компьютерді? атал?ан негізгі жина?ыны? басты элементі-ж?йелік блок. ДК ж?йелік блогы – компьютерді? негізгі тораптары орналас?ан тік т?ртб?рышты ?орапша, онда: микропроцессоры мен жедел жады ж?не т.б. аналы? та?ша, адаптерлер, ?оректендіру блогы, иілгіш ж?не ?ат?ыл дискідегі жина?тауыштар, контролер ажыратпалар орналастырыл?ан.

Д? (дербес компьютер деп аталуыны? – бір-а? адам ?олданады) ?азіргі кезде к?пшілік арасында ке? тарай бастады. Кез-келген компьютерлер бірнеше ??рыл?ыдан т?рады.

Монитор, ж?йелік блок, пернета?та, мультимедиа колонкасы, модем, маус.

Б?л ??рыл?ыларды? е? негізгісі Монитор, ж?йелік блок, пернета?та.

Компьютерді? барлы? ??рыл?ылары оны? артында?ы ажыратып ?ос?ыштар ар?ылы ажыратылады. Компьютерді? процессоры мен жедел жадысынан бас?алары оны? сырт?ы ??рыл?ылары болып табылады.Олар: монитор, пернета?та,принтер,маус,модем.?рбір сырт?ы ??рыл?ы процессормен арнайы блоктар – адаптер немесе контролер ар?ылы жал?асады. Контролер немесе адаптерді? міндеті – процессордан келіп т?скен а?паратты ??рыл?ыларды? ж?мысын бас?аратын с?йкес сигналдар?а айналдыру.

Ж?йелік блок-м?нда компьютерді? негізгі ??рыл?ылары орналас?ан. Компьютерді ?осып ?шіру батырмасы, дискжетек, компакт-дискіні о?итын CD-ROM орналастырыл?ан. Ж?йелік блокты? ішінде аналы? плата, процессор, CD-ROM, бейнета?таша, дыбыс та?ташасы мен т.б. бар.

Процессор- компьютерді? е? басты б?лігі.Ол компьютерді? «миы». Ол б?кіл компьютерді? ж?мысын бас?арады ж?не ба?дарламада?ы барлы? командаларды орындайды. Іс ж?зінде компьютерді? орындайтын ж?мысыны? б?рін оны? бас микросхемасына – микропроцессор ат?арады. ?азіргі кезде е? к?п тара?ан «пентиум» процессор. Сонды?тан компьютер де пентиум деп аталады.Процесор жадпен ж?мыс істейді.Жад микросхемасынан процесор ?зіне ?ажетті а?паратты алады.

Жедел жад-б?л компьютерді? ішкі жады.Жедел жад немесе оперативті жадтайтын ??рыл?ы (ОЖ?) – ол ?ажет а?параттарды ?зіне жылдам жазу?а ж?не одан о?у?а м?мкіндік береді.Біра? онда а?параттар уа?ытша са?талады, я?ни компьютерді ?шіргенше.Егер компьютерді ?шірсе онда жедел жадта?ы барлы? а?парат ?шеді. Компьютерді? ішкі жадысыны? екі т?рі бар:т?ра?ты жадтайтын ??рыл?ы ТЖ? (ОЗУ) – а?партты уа?ытша са?тайтын жад. Енгізу ??рыл?ылары: пернета?та, маус,джойстик,?лшеу аспаптары, сканер. Шы?ару ??рыл?ысы – принтер, диспей, графопроектор.

Дисплей – компьютерді? экранына а?паратты шы?аратын ??рыл?ы. Дисплей: электронды? – с?улелі т?тікшеден (ЭСТ) (электронная лучевая труба ЭЛТ), ?оректендіру блогынан ж?не с?улелі бас?арушы электронды? блоктан т?рады. Монитор т?рлі т?сті монохромды болады.

Монитор-а?паратты компьютер экранына шы?ару ??рыл?ысы. Мониторды екі белгісі бойынша жіктеуге болады.

Пернета?та (Клавиатура)

Пернета?та - компютерге а?парат енгізетін ??рыл?ы. Онда 101 немесе 105 перне болады.Та?балы? деректерді енгізу ?ызметін ат?арады ж?не негізгі енгізу ??рылысы болып табылады.

Шартты т?рде пернета?таны 5-б?лікті б?луге болады:

-басу пернета?тасы (алфавитті- цифрлы? ж?не та?балы? ернелер)

-функционал пернелер: F1-F12

-арнайы операциялар пернелері: Enter, Esc, Tab, Ctrl, Alt, BackSpace

-ме?зерді бас?ару ж?не редакциялау пернета?тада.

-санды? пернета?та.

Функционалды? пернелер- Олар символды? пернелерді? ?стінде орналас?ан. Олар компютерді? к?рделі операцияларын тез орындай. ?р т?рлі программаларды ?р т?рлі ?ызмет ат?арады.

Символды? пернелер – пернета?таны? негізгі б?лігі. Символ, цифр енгізуге болады.

Н?с?аушы немесе ме?зерді экранда бас?ару пернесі. Ме?зерді экранда жылжыту?а арнал?ан.

Цифрлы?-?осымша NumLock пернета?та ар?ылы ?осылып ажыратылады.

Enter - енгізу пернесі – белгілі бір ?рекетті ая?та?анда басылады.

Бос орын – символдарды бір-бірінен ажыратады.

← немесе Backspace пернесі алды??ы символды ?шіреді.

Shift - б?л кіші ?ріптерді алкен етуге ж?не керісінше орындау?а болады.

Caps Lock - алкен ?ріптер енгізіледі.

Delete - ме?зерді? о? жа?ында орналас?ан символдарды ?шіреді.

кейбір амалдарды орындау ?шін пернелерді? комбинациясын пайдаланады. Ctrl Alt

Тыш?ан. ?азіргі кездегі компьютерлер та?ы да бір а?параттарды енгізу ??рыл?ысы – «Тыш?ан» манипуляторымен жабды?тал?ан. Б?дан былай оны тек тыш?ан (маус) деп ?ана атайтын боламыз. Оны? аты тыш?ан деп бекер аталма?ан. Себебі ол-с?р т?сті, тыш?анны? ??йры?ына ??сайтын компьютерге жал?ан?ан иілгіш сымы бар ?орап. Ол ала?ан?а ы??айлы ж?не кілемше бетінде еркін жылжитын арнайы ??рыл?ы.

Джойстик. Джойстик деген компьютерлік ойындарда экранда?ы жылжитын обьектілерді бас?ару?а арнал?ан рычагты манипулятор.

Принтер. А?параттарды ?а?аз?а басып шы?аратын ??рыл?ы. Ол дисплейге не шы?арылса, соны? б?рін ?а?аз?а басып шы?ару?а м?мкіндік береді. Принтерге м?тіндік, кестелік, графикалы? а?параттарды шы?ару?а болады. Принтерді? ?ш т?рі бар: матрицалы?, сия б?ріккіш, лазерлік.

Матрицалы? принтерлер – б?л ?арапайым басу ??рыл?ылары. Деректер ?а?аз?а инелерді? бояйтын таспа ар?ылы со?уыны? н?тижесінде пайда болады.

Лазерлік принтерлер полиграфиялы? баспадан кем емес баспа сапасын ?амтамасыз етеді.Олар минутына бет баспа?а шы?у жылдамды?ымен ?лшенеді. Сия б?ріккіш принтерлер. Кескін бояуды? тамшыларыны? ?а?аз?а т?суіні? н?тижесінде айда болады. Сияб?ріккіш принтерлер т?рлі т?сті баспадан ке?інен ?олданылады

Сырт?ы жад – сырт?ы жад ретінде магнитті диск пайдаланылады. Дискілер ?азіргі дербес компьютерлерде а?парат тасушы болып табылады, олар а?паратты т?ра?ты т?рде са?тау?а арнал?ан. Магнитті дискілерді? екі типі болады. Бірінші типке иілгіш, алмалы-салмалы дискілер немесе дискеттер жатады.

Компакт –дискілер. Компакт дискіні лазерлік дискі деп те атайды. Оны? сыйымдылы?ы ?те ?лкен, оларда?ы а?паратты тек о?у?а болады. CD-R компакт –дискілеріне бас?а жа?а а?параттар жазу?а немесе а?параттарды ?айта жазу?а болмайды. Ал CD-RW дискілеріне а?паратты жазу?а, ?айта жазу?а болады.

Флэшка - жина?тауыштар ж?не жады карталары. Флэшка – а?паратты са?тау ?шін е? ?олайлы контейнер болып табылады. Олар?а 32 Мбайт-8 Гбайт дейін а?парат са?тау?а болады. Салма?ы же?іл, ?олайлы флэшкаларды USB –порт?п ?осады, секундына 1-10 Мбайт жылдамды?пен а?парат жазу?а болады.

Сканер - ?а?азда?ы кескінді (жазуды, суретті) т?сіріп, дисплей экранына шы?ару?а м?мкіндік беретін ??рыл?ы. Оны? к?мегімен суретті, графикті, м?тіндерді сканерлеуге (т?сіріп алу?а) болады.

Батыс ?аза?стан облысы

А?жайы? ауданы