Инновациялы? технологияларды пайдалану ар?ылы о?ушыларды? біліктілігін арттыру

Инновациялы? технологияларды пайдалану ар?ылы о?ушыларды? біліктілігін арттыру

?аза?стан Республикасыны? Президенті Н.?. Назарбаев ?аза?стан хал?ына Жолдауында «Бізге экономикалы? ж?не ?о?амды? модернизация талаптарына с?йкес ?азіргі заман?ы білім беру ж?йесі керек. Білімді дамыта білмейтін ел XXІ ?асырда с?тсіздікке ?шырайды», - деп атап к?рсетті. Осы?ан орай еліміздегі білім саласын дамыту?а арнал?ан іс-шаралар мен реформалар ж?зеге асырылуда. ?аза?стан Республикасыны? «Білім туралы» За?ында «Білім беру ж?йесіні? басты міндеті - ?лтты? ж?не жалпы адамзатты? ??ндылы?тар, ?ылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды ?алыптастыру?а ж?не к?сіби шы?дау?а ба?ыттал?ан білім алу ?шін ?ажетті жа?дайлар жасау; о?ытуды? инновациялы? технологияларын енгізу, білім беруді а?параттандыру, халы?аралы? ?аламды? коммуникациялы? желілерге шы?у» деп, білім беру ж?йесін одан ?рі дамыту міндеттері к?зделеді. Б?л міндеттерді шешу ?шін білім беру ?йымдарыны?, ?р о?ытушыны? к?нделікті ізденісі ар?ылы барлы? жа?алы?тар мен ?айта ??ру, ?згерістерге батыл жол ашарлы? жа?а т?жірибеге, жа?а ?арым-?атынастар?а ?ту ?ажеттігі туындайды. Заман талабына сай білім беру ?р о?у орныны? алдына ?ой?ан ма?саты. ?азіргі кездегі білім беру ж?йесіні? міндеті - жастарды? білімді ?йреніп ?ана ?оймай, ал?ан білімін ?здіксіз дамытып, оны бойына сі?іріп, т?рбиелі, ?депті, интеллектуалды болуын ?амтамасыз ету. «?рбір ?стаз - білікті маман, ал ?рбір студент - ойшыл т?л?а» деген ?а?идаларды ?стана отырып, білім беру ?рдісінде кез келген ?стаз білім сапасын жа?сарту ма?сатында о?ытуды? озы? технологияларын пайдаланады. Болаша? ?рпа??а ?о?ам талабына сай т?рбие мен білім беруде о?ытушыларды? инновациялы? іс-?рекетіні? ?ылыми-педагогикалы? негізін ме?геруі-ма?ызды м?селелерді? бірі. Инновация – ол тамыры тере?де жат?ан термин, латын тіліні? «жа?ару», «?згеру» с?здерімен баламаланып, «б?рын болма?ан жа?алы?», «?о?амды? ?ажеттіліктерді ?ана?аттандыруды? жа?а ?дісі» деген т?сініктерді білдіреді. Ал а?ылшын тілінен аудар?анда, «жа?алы? енгізу», «жа?ашылды?» деген ??ымды білдіреді. Инновация-??рал ж?не процесс ретінде ?лдебір жа?алы?ты ендіру деген с?з. Педагогикалы? процесте инновация о?ыту мен білім мазм?нына, о?ытушы мен о?ушыны? бірлескен ?ызметін ?йымдастыру?а жа?алы? енгізуді білдіреді. Инновация ?здігінен пайда болмайды. Ол ?ылыми ізденістерді?, жекелеген о?ытушылар мен т?тас ?жымны? озы? педагогикалы? т?жірибесінен пайда болады. Мемлекеттік білім стандарты де?гейінде о?ыту ?рдісін ?йымдастыру инновациялы? педагогикалы? технологияны ендіруді міндеттейді. Ал инновациялы? педагогикалы? технологияны? т?рі, ?олдану ерекшелігі, одан туындайтын м?селелер б?гінгі та?да ?лі на?тыланып белгілі бір ж?йеге т?спеген д?ние. А?паратты?-коммуникативтік технология ?мірімізді? барлы? саласында, оны? ішінде білім беру ісінде ?те ма?ызды орын алады. Кейінгі жылдары о?ыту процесінде ке?інен ?олданыла баста?ан компьютерлік технология зор м?мкіндіктерге ие болып отыр. ?ылым мен техниканы? жедел дамы?ан, м?ліметтер а?ыны к?шейген XXI ?асырда АКТ м?мкіндіктерін ке?інен пайдаланбай, айтарлы?тай жетістіктерге ?ол жеткізу м?мкін емес. ?азіргі компьютерлер ?уатты ??рал екені даусыз, ал осындай компьютерлік орта? бір желіге біріктірілгенде, оны? м?мкіндігі еселей т?спек, ресурстарды (а?паратты? та, ба?дарламалы? та) орта? пайдалану, кез келген ?ажетті а?парат?а ?олжетімділік-м?ны? б?рі білім беру ісінде орасан зор жетістіктерге жетуге жол ашады. Білім берудегі жа?а а?паратты? технологиялар орталы?тары ?йымдастыр?ан электронды? о?ыту (e-leaming) ж?йесін білім саласына енгізудегі басты ма?сат-білім беру ?рдісіні? барлы? ?атысушыларыны? ?здік білім беру ресурстары мен технологияларына те? м?мкіндікте ?ол жеткізуін ?амтамасыз ету болма?. Ал б?л ма?сатты ж?зеге асыру ?шін о?у ?рдісін автоматтандыру енгізуге жа?дай жасау ?ажет. E-leaming (Electronic leaming ?ыс?артыл?ан)-электронды? о?ыту ж?йесі, электронды о?ыту, ?ашы?ты?тан о?ыту, желілік о?ыту, виртуалды о?ыту, а?паратты? ж?не электронды? технологияларды? к?мегімен о?ыту терминдеріні? синонимі. ЮНЕСКО мамандары «E-leaming» ??ымына «Интернет пен мультимедия к?мегімен о?у» деген аны?тама берген. Ол бірнеше ма?ына?а ие:

– Жеке компьютерді, ?ялы телефонды,теледидарды пайдалану ар?ылы электронды? м?ліметтермен ж?мыс;

– Жеке ?діскерден а?ыл-ке?ес алу, ?ашы?ты?тан ж?мыс істеу м?мкіндігін пайдалану; – Орта? ?ызметтес пайдаланушылардан т?ратын аны?тал?ан ?йым ??ру;

-Заман талабына сай электронды? м?ліметтерді ?зіліссіз пайдалану; -А?паратты? технологияларды ме?геру ж?не топ ме?герушілеріні? а?паратты? м?дениетін арттыру ж?не ?алыптастыру;

-Жа?а мы?жылды? – б?л ?ткенді таразылап, ?мірді? м?нін жа?аша т?сінуге, болаша?ты барынша жете д?рыс аны?тайтын уа?ыт. «Жа?а а?паратты?-коммуникациялы? технологиялары» ??ымыны? пайда болуы білім беру саласында компьютерді? ?олданыла бастауымен ты?ыз байланысты. К?птеген электронды? о?улы?тар мен о?у ба?дарламалары, мультимедиялы? о?у ба?дарламалары жасалды ж?не жасалып та жатыр. ?азіргі заман талабына сай, а?паратты?-коммуникациялы? технологияларды? ке?інен ?олданыс?а еніп, жылдам дамып келе жат?ан кезе?інде адамдарды? ?арым-?атынас жасауы ?шін а?паратты? ?о?амды ?алыптастыруды? ?ажетті шартына айналып отыр. Осы орайда келешек ?о?амымызды? м?шелері-жастарды? бойында а?паратты? м?дениетті ?алыптастыру-?о?амны? алдында е? басты міндет. А?паратты? орта ке? ау?ымды ?рі ?те бай. ?азіргі заманда а?парат к?здерінен мына м?ліметтерді алу?а болады: – интернет к?здерінен: кітапханалар, энциклопедиялар, с?здіктер, аны?тамалар, авторлар, белгілі адамдар, таби?ат ??былыстары,т.б. туралы; – электронды о?ыту ба?дарламалары, электронды кітапханалар, с?здіктер, аны?тамалар,бейне ж?не DVD фильмдер; – кітаптар (?деби шы?армалар, ?мірбаяндар, очерктер, ма?алалар); – музыкалы? ж?не бейнелеу ?нері шы?армалары. Жа?а а?паратты? технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде а?параттарды даярлап, оны білім алушы?а беру процесі. Б?л процесті іске асыруды? негізі компьютер болып табылады.А?паратты?-коммуникациялы? технологияларды? бірі–интерактивті та?та,мультимедиялы? ж?не онлайн саба?тары. Со??ы жылдары а?паратты?-коммуникациялы? технологиялар саласында ау?ымды ілгерілеу ж?мыстары бай?алып отыр. Барлы? п?ндер бойынша электронды о?улы?тар жасалып, ке?інен таралуда. Осы электронды о?улы?тармен ж?мыс жасау ?шін барлы? о?ытушылар, колледж ?кімшілігі компьютерлік сауатты болулары керек. О?у-т?рбие ?рдісіне электронды? о?ыту ресурстарын енгізу, электронды? о?улы?тарды пайдалану, ?р п?нді о?ытуда мультимедиа м?мкіншіліктерін ?олдану, демонстрациялау ?дісін компьютер негізінде жабды?тау, о?у ж?не жобалау ба?дарламаларын енгізу ?ажеттілігі туындады. Осыларды? негізінде о?у-т?рбие ?дерісін а?параттандыруды? ж?мыстары басталды. А?паратты? технология ж?не ж?йелік бірігу т?рлі м?мкіндіктерге жол ашады. Интерактивті та?таны саба?та пайдалануды? ма?ыздылы?ы, я?ни оны? к?мегімен о?ыту ?дерісіндегі ?зекті м?селелерді шешуге болатынды?ы аны?тал?ан. Оны? ма?ыздылы?ы:

-о?у-т?рбиелік ?рдісті? сапасын арттыру;

-оны ?ылыми-техникалы? прогресті? осы заман?ы де?гейіне к?теру;

-о?ыту ?рдісіндегі жекелеп, саралап о?ыту идеяларын дамыту;

-білім, билік, да?ды де?гейін ?алыптастыру; – білімні? тере?дігі;

-саба?та техникалы? ??ралдарды, дидактикалы? материалдарды ?олдану тиімділігі;

-о?ытушыны? педтехнологияны игеруі, сонымен ?атар о?ушыларды? білімін шындалуы;

-тексеру т?рлері, ба?алауы;

-о?ушыны? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыруы;

-практикалы? да?дыларды игеруін арттыруы;

За??ар жазушы М?хтар ?уезов «Халы?ты халы?пен те?естіретін білім» деп, атап к?рсеткендей, ?ай елді? болсын ?ркендеп ?сіп-?нуі сол елді? білім де?гейі мен даму ж?йесіне байланысты. Рухани ?лтты? ?ажеттілікке жара?ан білім-е? мы?ты білім, оны? н?рін бойына сі?ірген ?рпа? елімізді г?лдендіріп, болаша?ымызды дамыта алады. Ал сол білімді ш?кірт санасына себуші-?стаз. Ендеше, о?ытушылар жа?алы?тардан ?алмай, жасы мен ?ызметіне ?арамай ?немі білім алып, а?паратты? д?уірді? белсенді м?шесі болуы керек. Б?л орайда мемлекетімізді? білім беру ж?йесін модернизациялауды? 2015 жыл?а дейінгі т?жырымдамасында к?рсетілген «?мірлік білімнен-барша?а ?мір бойы игерілетін білім» ?а?идасы о?у-т?рбие процесінде а?паратты? технологияларды ?олдану ісіне ?з к?рінісін табуда. Білім беруді технологиялы? жолмен ?йымдастыруды? ма?саты - жа?а ба?ытта?ы о?ытушыны? к?сіби шеберлігін шы?дау?а, ?з білімін к?теруге жауапкершілігін шы?дау?а, ?з білімін к?теруге жауапкершілік арттыру, т?жірибесін рефлексиялау?а ?йретеді. ?рбір жа?ашыл о?ытушы а?паратты? технологияларды? ?ылыми-теориялы? негізін ме?геріп, ?рбір баламен ?ылымны? жа?алы?тарымен ой б?лісіп, ж?мысында ?олдану?а тырысуы керек. Технологиялы? о?ыту білім алушыларды белсенді жа?дайда ?ойып, оны? субьектілігін ?алыптастырады ж?не шы?армашылы?ты тудырады. ?сіресе, а?паратты? д?уірде технологияны? ?олданылуы ерекше. Білім сапасын жо?арылату, оны жеткілікті т?рде арттыруда жа?а а?паратты? технологияларды ?олданусыз, заманауи телекоммуникациялы? ??ралдарды пайдаланусыз м?мкін емес. О?ытушылар мен о?ушыларды? интернетке енуі оларды? ?ажеттіліктері мен іскерліктерін ж?мсау айма?ын аны?тауда м?мкіндік береді. Білімді арттыруда ?азіргі ?олданыста?ы педагогикалы? технологияларды пайдалану?а болатынын ?з т?жірибемізге с?йеніп толы? айта аламыз. Олардан бас?а жеке, топты?, ?жымды? ж?мыстар ж?ргізу,о?ытуды? интерактивті ?дістерін арттырады. Интерактивті о?ыту диалог, полилог жа?дайында жа?а білімді ме?геруге ба?ыттал?ан бірлескен танымды? ?рекет. Интерактивті о?ыту – к?п?ырлы ??былыс. Білім алушы белгілі бір педагогикалы? м?селені шешуде ?зіні? білетінін есіне т?сіреді, білімін бас?аларды? идеяларымен толы?тырады, жа?а т?сілдерді ме?гереді, ?зіні? стратегиялы? ба?ытын аны?тайды. Субьектілер арасында?ы бірдей белсенділік жа?дайында ?тетін м?ндай білім алу процесі бір мерзімде бірнеше міндетті шеше алады: танымды?, коммуникативтік, дамытушылы?, интеллектуалды?, сонымен бірге ?леуметтендіру, демократиялау, гумандандыру. Б?л ?азір ??зырлылы? деп аталатып ж?рген жа?а басымдылы?тар. Т?жірибеде интерактивті та?тамен ж?мыс ж?ргізуді жиі ?олдану ?ажет. Егер интерактивті та?та интернет ж?йесіне ?осылса, жа?а саба?ты бекітуде ж?не саба? ?стінде та?ырып бойынша к?птеген жа?а а?параттар алу?а да болады. ?рбір о?ушыны? білім де?гейін талап?а сай к?теру ?шін озы? ?дістемелік технологиялар ?ажет. Сол жа?а озы? ?дістемелік технологиялармен ?арулан?ан, заман талабына сай о?ытуды? жа?а ?дістерін, я?ни а?паратты?-коммуникациялы? технологияларды толы? ме?герген педагог ?ана білім алушыны? сапалы білім алуына м?мкіндік жасайды. XXI ?асыр - б?л а?паратты? ?о?ам д?уірі, технологиялы? м?дениет д?уіріне, айналада?ы д?ниеге, адамны? денсаулы?ына, к?сіби м?дениетіне, м??ият ?арайтын д?уір. Б?гінгі білім мазм?ны о?ытушы мен о?ушыны? арасында?ы негізгі бастамаларды? барлы?ы о?ытушы ар?ылы ж?зеге асырылады. О?ушы?а белгілі бір д?режеде білім беру мен ?атар о?у?а, ?йренуге деген ынтасын арттыру ?р ?стазды? міндеті. Саба? барысында ш?кіртті? білімге ??штарлы?ын арттыру, е?бек етуге баулу, жалпы о?ушы бойында жауапкершілік сезімін ?алыптастыру о?ытушы?а ?ойылатын басты талап. Осы талапты шешуде электронды о?ытуды? пайдасы зор. Бастауыш мектепте а?паратты?-коммуникациялы? технологияны ана тілін о?ытуды? н?тижесін ба?ылауда ?олдануды? психологиялы?педагогикалы? негіздерін аны?тау; Тіл дамыту – ?азіргі мектептегі о?у - т?рбие ісіндегі басты проблема. ?йткені о?ушыны? д?рыс с?йлеу біліміне к??іл б?ліп отыр. Сонды?тан, м??алім тіл саба?тарына тіл дамыту, байланыстырып с?йлеуге айры?ша к??іл б?ліп, тілдік материалдары д?рыс та?дай білу, (с?зді?, с?йлемні? ?лгілерін б?лу) оны д?рыс бере алу, тілді? теориясы мен с?йлеу практикасыны? бір-бірінен ?арым-?атынасы т?рлі жатты?у ж?мыстары ар?ылы іске асырылады. О?ушыларды? тілін дамыту ж?мысы – ол баланы? жалпы ойын дамыту?а ба?ытталады. Я?ни, о?ушыларды? тілін дамыту м?селесі оларды? ойлау ?абілетімен байланыстыра, сондай-а? ойлау мен с?йлеу процесіні? бірлігінде ?йымдастырылады. Тіл дамыту ж?мысын ?йымдастыруды? негізгі ма?саты – о?ушыны? ауызша, жазбаша ойын грамматикалы? ж?не статистикалы? жа?ынан д?рыс бере білуге ?йрету. Бастауыш мектептерде о?ыту барысында тіл дамытуда ойын элементтері ?немі ?олданыл?анымен, о?ыту ?рекеттері ал?аш?ы орында т?рады. Компьютер – о?ыту машинасы дегеннен ?лде?айда к?рделірек ??ым, ол – онымен бірге бірлесіп ойлау?а болатын зат, ол бала?а ойлау?а к?мектеседі ж?не о?ан ойнау?а м?мкіндік береді. Ойын мен о?у – бірт?тас зерделі ?рдіс ж?не бастауыш сынып о?ушыларымен ж?мыс жасауда ойын атмосферасын ??ру ?те ма?ызды. А?паратты о?ытуды? ал?аш?ы кезе?ін бастауыш мектеп десек, онда бастауыш сыныптарды? болаша? педагогтарын дайындауды? іргелі ба?ытын ны?айту керек деп ойлаймын. Жасы кіші балаларды о?ытуда компьютерлік технологияны ?олдануда ?дістемелік м?селелерді ?арастырудан алдын, ескеретін ма?ызды н?рсе о?ыту барысында баланы? ?абілеті ?алай дамып жат?анын бай?ау. Компьютерлік технология ?дістемесіні? негізгі ерекшеліктеріне то?талсам: О?ытуды? компьютерлік ??ралдарын интер белсенді деп атайды, олар м??алім мен о?ушыны? іс-?имылына жауап беру ?абілетіне ие болады, олармен диалог ??ру -компьютерлік о?ыту ?дістемесіні? басты ерекшелігі болып табылады. М??алімні? ?ызметіне компьютер т?мендегілерді ?сынады: – о?у а?паратыны? к?зі (м??алім мен кітапты жартылай немесе толы? алмастырушы). Саба?тарды т?рлі формада ?ткізу ж?нінде ?дістемелік н?с?аулар алу. Осы міндеттерді? барлы?ына толы? жауап бере алатын ЭО білім беру ж?йесін акпараттандыруды? бір жолы болып табылады. ?деби шы?арманы? экранда кинофильм т?рінде к?рсетілуі секілді ЭО да жа?а жанрларды? біріне жатады. Алайда, ?алымдарды? пікірінше, ЭО (тіпті е? жаксы дегені де) кітапты? орнын баса алмайды. ЭО о?ырманны? кітап?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру?а ы?пал ететін ??рал ретінде саналады. ЭО жеке адамны? шы?армашылы? ізденісін ж?зеге асыру?а м?мкіндіктер береді. Мен ?зімні? саба?ымда ?атысымды? ба?ытты пайдаланамын. Ол дайын с?йлемдерді жаттат?ызу, тілдік материалды саналы т?рде ме?гермей, к?бінесе ойланбастан ?айталау?а негізделгенімен, оны? біртебірте о?ыту мазм?ны, ?діс-т?сілдері ?згеріп, толы?ып отырды. ?атысымды? ?дісті? сипаты: Тіл ?йренуші клиент ретінде, ал о?ытушы ке?есші ретінде болады; Балаларды? тілін дамыту ?шін м?тінді таспа?а жазып, ?айта ты?дап, негізгі таспамен салыстыра отырып, айтылым да?дысын ?алыптастырамын; Белсенді ?зара ?рекет жатты?уларын ?олданамын.Компьютерде ертегі кейіпкерлерін к?рсету ар?ылы оларды? есте са?тауын жетілдіремін. ?лтты? ойындарды компьютерде пайдалану ар?ылы оларды? есте са?тауын, тілін дамыту?а тырысамын. Слайд – саба? ар?ылы ж?мба?, с?зж?мба? шешкізу де тіл дамытуда ?те тиімді. Мысалы ж?мырт?аны?, ба?даршамны?, к?ле?кені? суретін к?рсетіп со?ан байланысты ?андай ж?мба? білетінін с?раймын. Компьютердегі суреттер ар?ылы с?йлем ??растыр?ызамын. ?орыта келе, жа?а технологияны ме?геру о?ытушыны? о?у -т?рбие ?рдісін ж?йелі ?йымдастыруына к?мектеседі.О?ытуды? озы? технологиясын ме?геру о?ытушыны? к?сіптік шеберлігіне байланысты.Б?л ?рбір ?стазды ойландырып, жа?аша ж?мыс істеуге,жа?а ізденістерге жетелейді. Осы орайда Ж?сіпбек Аймауытов «Саба? беру ?йреншікті ж?й ?ана емес, ол жа?адан жа?аны табатын ?нер»,-деп т?жырым жасайды. Сонды?тан о?ытушы ?з п?ніне психологиялы? т?р?ыдан ?арап, ?дістемелік шеберлікпен келу керек.Саба? барысында интерактивті технологияларды ?олдану о?ытушы ж?мысын ?німді, н?тижелі, ал о?ушыларды? білім алу ?рекетін м?нді, ?ызы?ты, пайдалы етеді.

?дебиеттер тізімі:

1. Білім технологиялары - 2010. - №2

2. ?аза?стан мектебі - 2009. -№7

3. Ашы? саба? факультативті саба?тар 2011. - № 4

4. ?аза?стан к?сіпкері – 2011. - №9

5.Н.Исабек «Компьютерлік технологиясы пайдалануды? о?тайлы ?лшемдері»

6. К.Кадырова «Электронды? о?улы?ты? к?мегі зор»

7.Б.Оразалина «А?паратты? технологияларды о?ытуда?ы тіл дамыту ж?мыстары»

8.М. Халелова «Электронды о?улы?ты? тиімділігі».

9.?. Мажитова «О?ушыларды? ойлау ?абілеттері мен комуникативтік да?дыларын дамыту»